SUBORDINATE CLAUSE IN TURKISH LANGUAGE AND THEIR FUNCTIONS

Yıl 2004, Sayı: 126, 29 - 55, 01.12.2004

İlker Aydın

https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000023

Öz

Subordinate clauses, although it is a sentence with its structure, meaningly bound to main sentence without being autonomous gramatically. Some subordinate clauses like if clauses, wish clauses and verb clauses don’t explain the true meaning of sentences. A subordinate clause can be a component of main sentence as well as taking part in another subordinate clause. Subordinate clauses in their main sentences are always bound to an upper sentence with some syntax functions. Briefly, subordinate clauses strengthen, explain and complete the idea of main sentence and bound to it with some ways. Subordinate clauses in Turkish are two types as subordinate clauses with finite verb forms and with infinite verb forms. Wish – if clauses, that clauses and subordinate clauses which are structured with some prepositions and repeats are finite verb forms. These are also called as fully equipped subordinate sentences and are few in Turkish. Main forms of subordinate clauses are infinite verb forms in Turkish. These kinds of sentences are structured with both noun and nonfinite verbal forms (nonverb, pronoun verb, subordinate verb form) which are functioning as verbs. They are not fully equipped subordinate sentences. Subordinate sentences function as noun, adjective, subject, complement and adverb in sentences. This study is very useful for those who teach and learn Turkish language because it tries to determine principles of Turkish language syntax and bring up the structure of Turkish sentence especially by analyzing compound sentences

Anahtar Kelimeler

Turkish language, syntax, sentence, subordinate clause, infinitive, participle, gerund, function

TÜRKÇEDE YAN TÜMCE TÜRLERİ VE İŞLEVLERİ

Öz

Yan tümce, kuruluş bakımından bir tümce değerinde olmasına karşın, anlamca temel tümceye bağlı olan, dilbilgisel özerkliği bulunmayan tümcedir. Yan tümcelerden dilek ya da koşul kipine dayalı olanlar ve eylemsilerle kurulanlar bağımsız yargı bildirmezler. Bir yan tümce, temel tümcenin bir ögesi olabildiği gibi, başka bir yan tümce içinde de bulunabilir. Yan tümceler yer aldıkları tümceler içinde çeşitli sözdizimsel işlev üstlenen hep bir üst tümceye bağlı birimlerdir. Kısaca, yan tümce temel tümcedeki yargıyı güçlendiren, açıklayan, bütünleyen ve türlü yollarla temel tümceye bağlanan tümcedir. Türkçede yan tümceler, öncelikle eylemlerine göre çekimli eylemli yan tümceler ve çekimsiz eylemli yan tümceler olmak üzere ikiye ayrılır. Dilek-koşul tümceleri, ki’li tümceler, çeşitli ilgeç ve yinelemelerle kurulan yan tümceler eylemi çekimli olan yan tümceleri oluşturur. Bunlar tam donanımlı yan tümceler olarak da adlandırılır, Türkçede oldukça sınırlı sayıdadır. Türkçede asıl yan tümceleri oluşturan yapılar eylemi çekimsiz olan yapılardır. Bu tür yan tümceler, tümcede hem ad hem de eylem işlevi gören eylemsilerle (adeylem, sıfateylem, bağeylem) kurulur. Bunlar tam donanımlı olmayan yan tümcelerdir. İşlev bakımından yan tümceler, tümce içinde bir ad gibi sıfat, özne, tümleç ve belirteç işlevi üstlenirler. Bu çalışma, Türkçenin sözdizim ilkelerinin saptanması, özellikle karmaşık tümcelerin çözümlenerek Türkçe tümce yapısının ortaya konulması, yani dilin işleyiş sisteminin kavranması açısından Türkçe öğrenen ve öğretenlere büyük yararlar sağlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Türkçe, sözdizim, tümce, yan tümce, eylemlik, ortaç, ulaç, işlev

Kaynakça

• Bozkurt, F. 2000. Türkiye Türkçesi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
• Derkunt, J. Ü. 2001. La problématique traductologique entre l’anglais, le français et le turc. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Ediskun, H. 1999. Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erguvanlı-Taylan, E. 1993. Türkçede -DIK ekinin yan eklerdeki işlevi üzerine. Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Hitit Yayınevi.
• Erkman-Akerson, F. ve Ş. Ozil 1998. Türkçede niteleme, sıfat işlevli yan tümceler. İstanbul: Simurg.
• Gencan, T.N. 1979. Dilbilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Göğüş, B. 1969. Türkçede cümlemsilerin kuruluşu ve temel cümleciğe bağlanma şekilleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Hatipoğlu, V. 1972. Türkçenin Sözdizimi. Ankara: TDK Yayınları.
• Şimşek, R. 1987. Türkçe Sözdizimi. Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık.