MOOD CATEGORY IN TURKISH AND -YOR AS A MODAL MORPHEME

Yıl 2004, Sayı: 124, 18 - 33, 01.06.2004

Turgay Sebzecioğlu

https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000013

Öz

Mood is an unspecified phenomenon whose distinctive features of tense and aspect have not been analyzed so for in traditional grammar books. Therefore, tense, aspect and modality categories are intervowen with mood. -yor was analyzed as a tense morpheme in indicative mood in studies. In this article, we tried to exemplify that this morpheme is an aspectual morpheme with a progressive meaning and which can be used in different moods other than indicative. Sample sentences were examined in terms of their modal properties to show that -yor has a neutral function on the modality value of sentences

Anahtar Kelimeler

mood, tense, aspect, -yor

TÜRKÇEDE KİP KATEGORİSİ VE -YOR BİÇİMBİRİMİNİN KİPSEL DEĞERİ

Öz

Türkçe dilbilgisi kitaplarında kip belirsiz bir olgu olarak kalmış, kipin zaman ve görünüş kategorileriyle olan farkı tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Bu yüzden kip sınıflandırmasında kip, zaman ve görünüş kategorileri iç içe girmiştir. Bu sınıflandırmada -yor, bildirme kipi içerisinde yer alan bir zaman biçimbirimi olarak düşünülmüştür. Bu makalede -yor biçimbiriminin sürerlilik bildiren bir görünüş türü olduğunu, bildirme dışında çok daha başka kiplerle kullanılabildiğini ortaya koymaya çalıştık. Yazılı metinlerden seçmiş olduğumuz tümce örneklerini kip açısından incelerken, tümcelerin kipi üzerinde -yor'un niçin etkisiz bir işleve sahip olduğunu göstermek istedik

Anahtar Kelimeler

kip, zaman, görünüş, yor

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1995). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileri İle Dilbilim). Ankara: TDK.
• Ali, Sabahattin (1987). Sırça Köşk. İstanbul: Cem Yayın Evi.
• Babacanoğlu, M. Demirel (1998). Dört Oyun. İstanbul: MEB.
• Berke Vardar ve diğerleri (eds) (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitab Evi.
• Dilaçar, Agop (1971). “Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi”. TDAY Belleten 1971, Ankara: TDK, 83-145.
• Ergin, Muharrem Ergin (1993) Türk Dilbilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Erkman-Akerson, Fatma ve Ozil, Şeyda (1998). Türkçede Niteleme (Sıfat İşlevli Yan Tümceler). Türk Diller Araştırmaları Dizisi: 22, İstanbul: Simurg Yayınları.
• Gezen, Müjdat (1992). Sak Üstünde Damdağan. İstanbul: Yılmaz Yayınları.
• Gezen, Müjdat (1997). Salak Oğlum. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Karaalioğlu, K. Seyit (1984). Türk Hikaye Antolojisi. İstanbul: İnkilâp ve Aka Yayınları.
• Karadağ, Şerafettin (1995). Hey Gidi Günler. İstanbul: MEB.
• Kocaman, Ahmet (1983). “Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler”. TDAY Belleten 1980-1981, Ankara: TDK, 81-85.
• Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK.
• Lyons, John (1983). Kuramsal Dilbilime Giriş (çev. Ahmet Kocaman). Ankara: TDK.
• Meriç, Cemil (1997). Jurnal I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nesin, Aziz (1982). Fil Hamdi. İstanbul: Cem Yayın Evi.
• Nesin, Aziz (1982), Geriye Kalan, İstanbul: Cem Yayın Evi.
• Özdemir, Emin (1967). “Türkçede Fiillerin Çekimlenişine Toplu Bir Bakış”. TDAY Belleten 1967, Ankara: TDK, 177-203.
• Pamuk, Orhan (1998). Benim Adım Kırmızı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ruhi, Şükriye; Zeyrek, Deniz; Osam, Necdet (1997). “Türkçede Kiplik Belirteçleri ve Çekim Ekleri İlişkisi Üzerine Bazı Gözlemler”. Dilbi-lim Araştırmaları 1997, 105-111.
• Seyfettin, Ömer. Bomba. Ankara: Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Taylan, E. Erguvanlı-Özsay, A. Sumru (1993). “Türkçedeki Bazı kiplik Biçimlerinin Öğretimi Üzerine”. VII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, (13-14 Mayıs 1993), Ankara, 1-9.
• Tanpınar, Ahmet (1998). Huzur. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Uygur, Mermi (1989). Yaşama Felsefesi (Denemeler). İstanbul: Ara Yayınları.
• Uzun, N. Engin (1998). Dilbilgisinin Temel Kavramları (Türkçe Üzerine Tartışmalar). Ankara.
• Yula, Özen (1996). Toplu Oyunları (Ay Tedirginliği / Dünyanın Ortasında Bir Yer). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.