TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN SÖYLEM BELİRLEYİCİSİ KULLANIMI

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 171, 75 - 90, 07.02.2020

Hamide Çakır Sarı

https://doi.org/10.33690/dilder.648838

Cited By: 5

Öz

Söylem belirleyicileri (discourse markers)
sözlü ve yazılı söylemde sıkça kullanılan birimlerdir ve bildirişimde önemli
işlevler üstlenmektedirler (Schiffrin, 1987, 2001). Söylem belirleyicileri,
konuşma içerisindeki bölümleri gösteren ve bu bölümler arasında tutarlığı
sağlayan "yani", "işte", "şimdi",
"evet", "ama", "şey" ve "tamam" gibi
dilsel öğelerdir (Özbek, 1998). Sınıf içi söylemde pek çok farklı dilsel
yapılarla birlikte, söylem belirleyicileri de önemli bir yere sahiptir. Bu
yapılar aracılığıyla öğretmenler, sınıf içinde öğrencileri
yönlendirebilmekte,  konuya yönelik
ilgilerini canlı tutabilmekte ve dersin evrelerine ilişkin değişimlere dikkati
çekebilmektedir. Diğer bir deyişle, söylem belirleyicileri, sınıf içi
etkileşimindeki ya da öğrenme döngüsündeki değişiklikleri ortaya
koyabilmektedir. Bu doğrultuda bu araştırmanın amacı, günlük yaşamda
kullandığımız söylem belirleyicilerinin sınıf içi iletişimde ne sıklıkla
kullanıldığını ve iletişimdeki işlevlerini ortaya koymaktır. Schiffrin'in
(1987) söylem modeli çerçevesinde oluşturduğu sınıflandırma, çalışmanın
kuramsal çerçevesini oluşturmaktadır.

Kesitsel
olarak planlanan bu çalışmada, Türkçe öğretmenlerinin söylem belirleyicileri
kullanımı üzerine odaklanılmıştır. Veri tabanının oluşturulma sürecinde,
mesleksel deneyim süreleri farklılaşan ve farklı ortaokullarda görev yapan 4’ü
kadın, 4’ü erkek olmak üzere toplam 8 Türkçe öğretmeni ve 7. sınıf
öğrencileriyle çalışılmıştır. 2012-2013 Eğitim Öğretim yılı güz döneminde 16
ders saati kayda alınmıştır. Öncelikle, öğretmenlere araştırmanın konusu ile
ayrıntılı bilgi verilmeden, öğrencileriyle ders sırasındaki tüm etkileşimleri
kamera ile kaydedilmiştir. Daha sonra da bu öğretmen-öğrenci etkileşimleri
yazıya dökülerek çözümlenmiş ve söylem belirleyicisi kullanımı incelenmiştir. Elde
edilen bulgulara göre, söylem belirleyicilerinin kullanım sıklığı öğretmenin
cinsiyetine, yaşına ve deneyimine göre değişiklik göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Söylem belirleyicileri, Söylem modeli, Sınıf içi etkileşim, Sınıf içi söylem çözümlemesi

Teşekkür

Bu araştırmanın uygulanması sırasında gerekli kolaylığı gösteren, Nevşehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve okul müdürlüklerine, araştırmaya katılan gönüllü öğretmenlere teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aijmer, K. (2002). English discourse particles. Evidence from a corpus. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Amador Moreno, C. P., O’Riordan, S., & Chambers, A. (2006). Integrating a corpus of classroom discourse in language teacher education: The case of discourse markers. ReCALL, 18(1), 83–104. doi: 10.1017/S0958344006000619
• Aşık, A., & Cephe, T. (2013). Discourse markers and spoken English: Nonnative use in the Turkish EFL setting. English Language Teaching, 9(12), 34-56.
• Aysu, S. (2017). The Use of Discourse Markers in the Writings of Turkish Students of English as a Foreign Language: A Corpus Based Study. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(1), 132-138. DOI: 10.5961/jhes.2017.191
• Biber, D. (Eds.). (2000). Longman grammar of spoken and written English. Beijing: Foreign Language Teaching and Research Press.
• Castro, C. (2009). The use and functions of discourse markers in EFL Classroom interaction. Profile 11, 57-77.
• Chaudron, C. & Richards, J. (1986). The effect of discourse markers on the comprehension of lectures.Applied Linguistics, 7(2), 113-127.
• Chen Y. & A.W. He. (2001). Dui bu dui as a pragmatic marker: Evidence from Chinese classroom discourse. Journal of Pragmatics, 33, 1441-465.
• Christodoulidou, M. (2011). Lexical markers within the University lecture. NovitasROYAL (Research on Youth and Language). Special issue on conversation analysis in educational and applied linguistics, 5.1, 143-160.
• Çakır, H. (2017). Türkçe Derslerinde Söylem Belirleyicisi Olarak Yani’nin İşlevleri. Ülper, H. (Ed.) Türkçe Eğitimi Güncel Araştırmaları (ss. 19-30). Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık. DOI 10.14527/9786052410172
• Çelik, M. (1999). “‘da’nın İşlevleri”. Dilbilim Arastırmaları, 25-32.
• De Fina, A. (1997). An analysis of Spanish bien as a marker of classroom management in teacher student interaction. Journal of Pragmatics, 28(3), 337-354.
• Demirtaş, E. (2004). Yabancı dil öğretmenlerinin kullandıkları söylem belirteçleri vebağlamlaştırma ipuçlarının işlevleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız TeknikÜniversitesi, İstanbul.
• Dülger, O. (2001). The Use of Discourse Markers in teaching Writing. Yayımlanmış YüksekLisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Erdoğan, Y. (2013). Interactional Functions of şey in Turkish Evidence From Spoken Turkish Corpus. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10:2, 33-52.
• Erk-Emeksiz, Z. (2006). Discourse functions of negative markers in Turkish. 13th Conference on Turkish Linguistics. Uppsala: Uppsala University.
• Fortuno, B. B. (2006). Discourse markers within the university lecture genre: A contrastive study between Spanish and North-American lectures. Unpublished PhD Dissertation. Universitat Jaume I, Castellon.
• Fung, L., & Carter, R. (2007). Discourse markers and spoken English: Native and learner use in pedagogical settings. Applied Linguistics, 28, 3, 410-439.
• Gürbüz, N. (2010). Discourse Markers in Turkish and English Conversations. VDM Verlag Dr. Muller Aktiengesellschaft & Co. KG, ISBN 978-3-639-2, p.262http://www.developingteachers.com/articles_tchtraining/dis1_ceri.htm
• Ilgın, L. & Büyükkantarcıoğlu, N. (1994). Türkçe’de “YANİ” sözcüğünün kullanımı üzerine bir inceleme. VIII Dilbilim Kurultayı Bildirileri (pp. 24-38). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Kıymazarslan, V. (1996). The Role of Discourse Markers in Improving Foreign Language Reading Comprehension: A Case Study. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi,Ankara.
• Kuru Gönen, S.F. (2011). A Neo-Humean Analysis of Turkish Discourse Markers "ama" and "fakat". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15(1), 253-278.
• Liu, Shu-xin (2006), Teachers’ discourse markers and classroom context, Journal of Hunan Institute of Humanities (Science and Technology) 4: 148-150.
• Louwerse, M. M.,& Mitchell, H. H. (2003). Towards a taxonomy of a set of discourse markers in dialog: A theoretical and computational linguistic account. Discourse Processes, 35, 3, 199-239.
• Müller, S. (2005). Discourse markers in native and non-native English discourse. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Oktar, L. & Cem-Değer, A. (2004). Turkish ‘işte’ as trace and signal of discourse. In K. İmer G. Doğan (eds.), Current Research in Turkish Linguistics (pp. 121-134). Cyprus: Eastern Mediterranean University Press.
• Othman, Z. (2010). The use of okay, right and yeah in academic lectures by native speaker lecturers: Their ‘anticipated’and ‘real’meanings. Discourse Studies, 12, 5, 665-681.
• Özbek, N. (1995). Discourse Markers in Turkish and English: a comparative study. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Nothingham Universitesi, Nothingham, İngiltere.
• Özbek, N. (1998) ‘yani, işte, şey, ya: Interactional markers of Turkish’. Proceedings of the Ninth Interactional Conference on Turkish Linguistics. August 12-14, 1998. Lincoln College, Oxford.
• Özbek, N. (1998). Türkçe'de Söylem Belirleyicileri. Dilbilim Araştırmaları,37-47.
• Özbek, N. (2000). Yani, işte, ya: interactional markers of Turkish. Studies on Turkish and Turkic Languauges, 393-401.
• Ruhi, Ş. (2009). The pragmatics of yani as a parenthetical marker in Turkish: Evidence from METU Turkish Corpus. Working papers in corpus-based linguistics and language education, no:3, 285-298.
• Schiffrin, D. (1987). Discourse markers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Schiffrin, D. (2001). Discourse markers: Language, meaning and context. In D. Schiffrin, D. Tannen,& H. Hamilton (Eds.), The handbook of discourse analysis (pp. 5474). Massachusetts: Blackwell Publishers.
• Sinclair, J., & Coulthard, M. (1975). Towards an analysis of discourse: The English used by teachers and pupils. London: Oxford University Press.
• Şuyalçınkaya, K. (1999). The Role of discourse markers in improving writing a report. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tekin, M. (2015). Turkish Discourse Particles 'işte' and 'falan' and their English Equivalents 'well' and 'like': A Corpus Study. Tarih Okulu Dergisi. Yıl 8, sayı XXI, 435-459.
• Uçar, A. (2005). Söylem Belirleyicisi olarak İşte'nin Ezgi örüntüleri. Dil ve Edebiyat Dergisi (2)1, 35-50.
• Uçku, Ç. (1996). The Impact of discourse markers on developing reading skills in English at intermediate level: A case study. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
• Walsh, S. (2006), Investigating classroom discourse, New York: Routledge.
• Walsh, S. (2011). Exploring Classroom Discourse. Language in Action. New York: Routledge.
• Wichmann, A. & Chanet, C. (2009). Discourse markers: a challenge for linguists and teachers. Nouveaux cahiers de linguistique française, 29, 23-40.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (1994). Descriptive and Comparative Study of the Discourse Markers 'well' in English and 'şey' in Turkish. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Essex Universitesi, Colchester, İngiltere.
• Yılmaz, E. (2004). A pragmatic Analysis of Turkish Discourse Particles: Yani, İşte and Şey. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Universitesi, Ankara.
• Yu, L. Q. (2008), Interpersonal meaning of discourse markers by foreign language teachers in classroom, Journal of the Graduates of Sun Yat-Sen University (Social Sciences) 29(3): 129-135.