TÜRKÇEDE NESNELİ GEÇİŞSİZ VE ÖZNELİ GEÇİŞSİZ EYLEMLERİN BİLİŞEL İŞLEMLENME SÜRECİ: ÖZ İLERLEMELİ OKUMA ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 172 Sayı: 1, 150 - 174, 31.01.2021

Senem Kuzu , Mehmet Aygüneş , Hürriyet Gökdayı

https://doi.org/10.33690/dilder.767670

Öz

Bu çalışmada Türkçedeki Nesneli Geçişsiz ve Özneli Geçişsiz eylemlerin bilişsel işlemleme süreçlerinin Öz ilerlemeli Okuma yöntemi kullanılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede çalışmada Nesneli Geçişsiz, Özneli Geçişsiz ve Geçişli eylem tiplerinin işlemlenme ve edilgenleşme süreçlerinin yanında Nesneli Geçişsizlerde öznenin +/- canlı olmasının işlemleme sürecinde fark yaratıp yaratmadığını belirlemektir. Çalışmanın sonuçlarına göre, Nesneli Geçişsizler, Özneli Geçişsiz ve Geçişlilerle karşılaştırıldığında daha fazla işlemleme yükü oluşturmaktadır. Özneli Geçişsiz ve Geçişli eylemlerin işlemlenme süreçleri ise benzerlik göstermiştir. Eylem tiplerinin edilgenleşme süreçlerine odaklanıldığında, katılımcılar [-canlı] özneli Nesneli Geçişsiz Eylemlerin Edilgen biçimini Özneli Geçişsiz eylemlerin edilgen biçimlerinden daha uzun sürede işlemlemişken, [+canlı] özneli Nesneli Geçişsiz eylemlerin edilgen biçimlerini Özneli Geçişsiz ve Geçişli eylemlerle benzer biçimde işlemlemişlerdir. Nesneli Geçişsiz eylemin öznesinin canlılığı ile ilgili yapılan analizlerde Nesneli Geçişsiz eylemlerde öznenin canlılığının işlemleme süresine etki etmediği görülmüştür. Sonuçlar Nesneli Geçişsiz eylemlerin öznelerinin nesne konumunda üretilip özne konumuna taşındığını ve edilgenleşmesinin mümkün olmadığını iddia eden Perlmutter’in (1978) Geçişsizlik Hipotezini doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geçişsizlik Hipotezi, Nesneli Geçişsiz Eylemler, Özneli Geçişsiz Eylemler, Edilgenleştirme, Öz ilerlemeli Okuma

Kaynakça

• Acartürk, C. (2005). Gradient Characteristics of the Unaccusative/Unergative Distinction in Turkish: An Experimental Investigation. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: ODTÜ
• Acartürk, C. ve Zeyrek D. (2010). “Unaccusative/Unergative Distinction in Turkish: A Connectionist Approach”. In: Proceedings of the Eighth Workshop on Asian Language Resouces 111-119.
• Agnew, Z. K., van de Koot, H., McGettigan, C., ve Scott, S. K. (2014). Do sentences with unaccusative verbs involve syntactic movement? Evidence from neuroimaging. Language, cognition and neuroscience, 29(9), 1035-1045.
• Aksan, Y., Aksan, M., Mersinli, Ü., ve Demirhan, U. U. (2016). A frequency dictionary of turkish. Taylor ve Francis.
• Anagnostopoulou, E., Alexiadou, A., ve Everaert, M. (2004). The unaccusativity puzzle: Explorations of the syntax-lexicon interface (Vol. 5). Oxford University Press on Demand.
• Bastiaanse, R., ve Edwards, S. (2004). Word order and finiteness in Dutch and English Broca’s and Wernicke’s aphasia. Brain and language, 89(1), 91-107.
• Bastiaanse, R., ve van Zonneveld, R. (2005). Sentence production with verbs of alternating transitivity in agrammatic Broca's aphasia. Journal of neurolinguistics, 18(1), 57-66.
• Bastiaanse, R., Bouma, G., ve Post, W. (2009). Linguistic complexity and frequency in agrammatic speech production. Brain and Language, 109(1), 18-28.
• Becker, M., ve Schaeffer, J. (2013). Animacy, argument structure and unaccusatives in child English. Generative linguistics and acquisition: Studies in honor of Nina M. Hyams, 13-54.
• Biktimir, T. (1986). Impersonal passives and the-ArAk construction in Turkish. Studies in Turkish linguistics, 8, 53.
• Burzio, L. (1986). Italian Syntax. Dordrecht: Reider
• Caplan, D., ve Hanna, J. E. (1998). Sentence production by aphasic patients in a constrained task. Brain and Language, 63(2), 184-218.
• Comrie, B. (1989). Language universals and linguistic typology. Chicago: University of Chicago.
• Dietrich, A. P. (1999). Relational Grammar and Impersonal Passives”. Poznan Studies in Contemporary Linguistics 35, 35-54.
• Dowty, D. (1991). Thematic Proto-Roles and Argument Selection. Language, 67(3), 547-619.
• Duman, T. Y., Aygen, G., Özgirgin, N., ve Bastiaanse, R. (2007). Object scrambling and finiteness in Turkish agrammatic production. Journal of Neurolinguistics, 20(4), 306-331. Efeoğlu, G. (2011). Acquisition of Passives in Turkish. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Erguvanlı-Taylan, E. ve Göksel A. (2008). The Structure of Modern Turkish, Class Notes.
• Faroqi-Shah, Y. ve Thompson C. K. (2003). Effect of Lexical Cues on the Production of Active and Passive Sentences in Broca’s and Wernicke’s Aphasia. Brain and Language, 85, 409–426
• Friedmann, N., Taranto, G., Shapiro L. P. ve Swinney D. (2008). The Leaf Fell (The Leaf): The Online Processing of Unaccusatives. Linguist. Inq., 39, 355–377
• Grimshaw, J. (1990). Argument Structure. Cambridge, MA: MIT Press.
• Hopper, P. J. ve Thompson S. A. (1980). Transitivity in Grammar and Discourse. Language, 56, 251- 299
• Just, M. A, Carpenter P. A. ve Woolley J. D. (1982). Paradigms and Processes in Reading Comprehension. Journal of Experimental Psychology: General, 111(2), 228.
• Keenan, E. L. (1976). Remarkable Subjects in Malagasy. Ed. Li, Charles, Subject and Topic. 247-301, New York: Academic Press.
• Ketrez, F. N. (1999). Early Verbs and the Acquisition of Turkish Argument Structure. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Universitesi.
• Langacker, R. W. (1991). Foundations of Cognitive Grammar, Vol. 2: Descriptive Application. Stanford: Stanford University Press.
• Lee, J. ve Thompson C. K. (2011). “Real-time Production of Unergative and Unaccusative Sentences in Normal and Agrammatic Speakers: An Eyetracking Study”. Aphasiology. 25. 813-825.
• Levin, B., Rappaport-Hovav M. ve Keyser S. J. (1995). Unaccusativity: At the Syntax-Semantics Interface. Cambridge, MA: MIT Press.
• Meltzer-Asscher, A., Mack, J. E., Barbieri E. ve Thompson C. K. (2015). How the Brain Processes Different Dimensions of Argument Structure Complexity: Evidence from fMRI. Brain and Language. 142.
• Meyer, A. M., Mack, J. E. ve Thompson C. K. (2012). Tracking Passive Sentence Comprehension in Agrammatic Aphasia. Journal of Neurolinguistics, 25 (1), 31-43
• Nakipoğlu, M. (1998). Split Intransitivity and the Syntax-Semantics Interface in Turkish. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Nakipoğlu, M. (2000). On the Aspectual Properties of Unaccusatives. Ed. A. Göksel ve C. Kerslake, Proceedings of the Ninth International Conference on Turkish Linguistics, 67-74.
• Nakipoğlu-Demiralp, M. (2001). The Referential Properties of the Implicit Arguments of Impersonal Passive Constructions in Turkish. Linguistik Aktuell (Linguistics Today), 44, 129-150.
• Nakipoğlu-Demiralp, M. (2002). Türkçe'deki Ayrık-Geçişsiz Eylemlerin Olay Yapısal Bir İncelemesi [An Event Structural Analysis of Split Intransitives in Turkish]. Dilbilim Araştırmaları. 1-16.
• Özkaragoz, İ. Z. (1980). Evidence from Turkish for the Unaccusative Hypothesis. In Proceedings of the Sixth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society. 411-422.
• Özkaragoz, İ. Z. (1986). The Relational Structure of Turkish Syntax. Doktora Tezi, University of California.
• Özsoy, S. A. (2009). “Argument structure, animacy, syntax and semantics of passivization in Turkish: A corpus-based approach”. Corpus analysis and variation in linguistics, 1, 259.
• Perlmutter, D. M. (1978). Impersonal Passives and the Unaccusative Hypothesis. In Proceedings of the Fourth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, 157-189.
• Perlmutter, D. M. ve Postal P. (1984). The 1-advancement exclusiveness law. Studies in relational grammar, 2, 81-125.
• Pinker, S. (1984). Language Learnability and Language Development. Cambridge, MA: Harvard University Press
• Sebzecioğlu, T. (2011). Türkçede Özne Yükleme. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 8, 15-40.
• Shetreet, E. ve Friedmann N. (2012). Stretched, Jumped, and Fell: An fMRI Investigation of Reflexive Verbs and Other Intransitives. NeuroImage, 60, 1800-1806.
• Shetreet, E., Friedmann N. ve Hadar U. (2010). The Neural Correlates of Linguistic Distinctions: Unaccusative and Unergative Verbs. Journal of Cognitive Neuroscience, 22, 2306-2315.
• Soojin, C. ve Thompson C. K. (2010). What Goes Wrong During Passive Sentence Production in Agrammatic Aphasia: An Eyetracking Study Passive Sentence Production In Agrammatism. Aphasiology, 24 (12), 1576–1592.
• Sorace, A. (2000) Gradients In Auxiliary Selection with Intransitive Verbs. Language, 76, 859–890.
• Thompson, C. K. (2003) Unaccusative Verb Production in Agrammatic Aphasia: the Argument Structure Complexity Hypothesis. Journal of Neurolinguistics, 16, 151–167 Topaloğlu, A.ve Gürlek M. (2016). Türkçede Fiiller ve Çatıları. Kesit Yayınları, İstanbul.
• Van Valin, R. D (1990). Semantic Parameters of Split Intransitivity. Language, 66, 221– 260
• Vernice, M. ve Sorace A. (2018). Animacy Effects on the Processing of Intransitive Verbs: An Eye-tracking study. Language, Cognition and Neuroscience, 33(7), 850-866.
• Yağız, O. ve Aydın B. (2014). Processing Active / Passive Sentences in Turkish Agrammatic Aphasics. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 158, 254 – 259
• Zeyrek, D. ve Acartürk, C. (2014). The Distinction Between Unaccusative and Unergative Verbs in Turkish: an Offline and an Eyetracking Study of Split Intransitivity. Proceedings, 1832-1837.