OKUDUĞUNU ANLAMA SORULARININ FARKLI TAKSONOMİLERE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 175 Sayı: 1, 50 - 81, 08.07.2024

Rümeysa Tiryaki Suna Canlı Can

https://doi.org/10.33690/dilder.1490366

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul 6. sınıfta okutulan Türkçe ders kitabındaki metinlere yönelik hazırlanan okuduğunu anlama sorularını Alderson (2000), Day ve Park (2005), Barrett (Clymer, 1968) ve Yenilenmiş Bloom (Anderson & Krathwohl, 2001; Krathwohl, 2002) taksonomilerindeki anlamlandırma düzeylerine göre incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden belge inceleme (doküman analizi) tekniği kullanılmıştır. Çalışmada 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan 32 metne ilişkin toplam 172 okuduğunu anlama sorusu, anılan taksonomilere, Türkçe Dersi Öğretim Programında (2019) belirtilen metin türlerine ve ders kitabında yer alan 8 temaya göre incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda, incelenen 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki okuduğunu anlama sorularının yoğun olarak yüzey anlamlandırma düzeyinde kaldığı, derin anlamlandırma ve eleştirel anlamlandırma düzeylerine yönelik soruların yetersiz olduğu belirlenmiştir. Anadili öğretimi süreci, temel dilsel becerilerin ötesinde üst düzey düşünme becerilerine de ulaşmayı hedefler. Türkçe ders kitaplarındaki okuduğunu anlama sorularının da hem nitelik hem de nicelik bakımından bu süreci desteklemesi beklenir. Araştırma sonucunda ulaşılan bulgu ve sonuçlardan hareketle ders kitaplarında derin ve eleştirel anlamlandırma düzeylerinde sorulara daha fazla yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Ders Kitabı, Okuduğunu Anlama, Taksonomi, Metin Altı Soruları

ANALYSIS OF READING COMPREHENSION QUESTIONS IN TERMS OF DIFFERENT TAXONOMIES

Öz

The aim of this study is to examine the reading comprehension questions formulated for the texts in the Turkish language textbook for the sixth graders at secondary schools in terms of comprehension levels in Alderson (2000), Day and Park (2005), Barrett (Clymer, 1968) and Revised Bloom (Anderson & Krathwohl, 2001; Krathwohl, 2002) taxonomies. In this study, the document analysis, one of the qualitative methods, was employed. In the study, 172 reading comprehension questions related to 32 texts included in the sixth grade Turkish language textbook were examined in terms of the taxonomies mentioned, the text formats and text types given in the Turkish Language Curriculum (2019) and eight themes included in the textbook. It was found that the reading comprehension questions in the sixth grade Turkish language textbook studied were generally at the literal comprehension level while there were few questions at the inferential comprehension and critical comprehension levels. The process of teaching the mother tongue aims to attain not only basic linguistic skills, but also high-order thinking skills. Reading comprehension questions in Turkish language textbooks are supposed to support this process both qualitatively and quantitatively. Based on the findings and conclusions of the study, it was suggested that the proportion of questions at the inferential and critical comprehension levels in the textbooks should be increased.

Anahtar Kelimeler

Turkish Textbook, Reading Comprehension, Taxonomy, Text Following Questions

Kaynakça

• Akıncı, A. T. & Gülmez, M. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelemesi. Elektronik Dil ve Eğitim Dergisi, 2(1), 14–32.
• Alderson, J. C. (2000). Assessing reading. Cambridge: Cambridge University Press.
• Altun K. & Yıldız D. (2023). Yenilenmiş Bloom taksonomisi ve PISA okuma becerileri yeterliklerine göre 8.sınıf Türkçe ders kitabı tema değerlendirme sorularının incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 24(1), 90–106.
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., Raths, J., & Wittrock, M. C. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: a revision of bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.
• Arı, A. (2013). Bilişsel alan sınıflamasında yenilenmiş Bloom, SOLO, Fink, Dettmer taksonomileri ve uluslararası alanda tanınma durumları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 259–290.
• Bayram, B. (2020). Soru sorma becerileri bakımından türkçe öğretmeni adaylarının hazırladıkları metni anlama sorularının day ve park taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler ve Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 58–67.
• Bozkurt, B. Ü. (2018). Okuma ve yazma eğitiminde metin türlerini sınıflama sorunsalı ve çoklu/karma türlerin öğretimiyle ilgili öneriler. Uzun, N. E. Uzun & B. Ü. Bozkurt (Ed.), Türkçenin eğitimi – öğretinde kuramsal ve uygulamalı çalışmalar (ss. 75–99). İstanbul: Okan Üniversitesi Yayınları.
• Bümen, N. T. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom taksonomisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 31(142), 3-14.
• Carrell. D. P. (1984). Schema theory and ESL reading: Classroom implications and applications. The Modern Language Journal, 68(4), 332–341.
• Clymer, T. (1968). What is "reading"?: Some current concepts. In H. M. Robinson & H. G. Richey (Eds.), Innovation and change in reading instruction: The sixty-seventh yearbook of the national society for the study of education part II (pp. 7–29). Chicago: The National Society for The Study of Education.
• Çakıcı, D. (2011). Şema kuramının okuduğunu anlama sürecindeki rolü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 77–86.
• Çeliktürk Sezgin, Z. & Gedikoğlu Özilhan, Y. G. (2019). 1.-8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353–367.
• Çerçi, A. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. sınıf) yenilenen Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 70–81.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (elektronik), 6(22), 206–219.
• Day, R. R. & Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language, 17(1), 6073.
• Dilidüzgün, S. (2012). Edebiyat öğretimi ve okur yetiştirme sorunu. İçinde M. Aksan ve A. Uçar (Ed.), 5. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı (Mersin, 5-6 Temmuz 2012) Bildiriler, Mersin: Mersin Üniversitesi ve TÜBİTAK Yayını, 1–9.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi uygulamalı bir yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dilidüzgün, Ş., Çetinkaya Edizer, Z, Ak Başoğul, D., Oryaşın, M. & N. Yücelşen. (2019). Metin türü bağlamında okuma yöntem-teknikleriyle üstbilişsel okuma stratejilerini ilişkilendirme çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1796–1816.
• Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom Taksonomisi'ne göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Gernbacher, M. A. (1997). Coherence cues maping during comprehension. In J. Costermans & M. Fayol (Eds.), Processing interclausal relationship: Studies in the production and comprehension of text (pp. 3–21). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Güler, M. & Mert, O. (2021). Türkçe eğitimi alanında yenilenmiş Bloom taksonomisini temel alarak yapılan akademik çalışmaların incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(35), 1089–1118.
• İnnalı, H., Ö. & Aydın, İ. S. (2014). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okur öz yeterliklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Turkish Studies, 9(9), 651–682.
• İnel, Ö. & Ünal Topçuoğlu, F. (2021). KPSS/ÖABT Türkçe öğretmenliği sorularının yenilenen Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 78–87.
• Kaplan, K. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme becerisini ölçmeye yönelik soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 626–645.
• Karadağ, Ö. & Tekercioğlu, H. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki bilişsel ve üst bilişsel işlevlere dair bir durum tespiti. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 628–646.
• Kendeou, P., McMaster, K. L., & Christ, T. J. (2016). Reading comprehension: Core components and processes. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 3(1), 62–69.
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of bloom's taxonomy: an overview. Theory Into Practice, 41(4), 212–218. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2019). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara: MEB.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2023). İçeriğin eğitim ve öğretim programının kapsamını ve kazanımlarını karşılama yeterliği. İçinde Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait elektronik içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları, Ankara: MEB.
• Mokhtari, K. & Reichard, C. (2002). Assessing students' metacognitive awareness of reading strategies. Journal of Educational Psychology, 94(2), 249–259.
• O'Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. London:‎ Sage Publications.
• Özaslan, A. (2019). Çeşitli metin biçimleri ve farklı bilişsel düzeylere yönelik sorularla yapılandırılmış okuma eğitiminin okuduğunu anlamaya etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Sallabaş, M. E., & Yılmaz, G. (2020). Türkçe ders kitabı’nda bulunan metin altı sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 586–596.
• Singhal, M. (1999). The effects of reading strategy instruction on the reading comprehension, reading process and strategy use of adult ESL readers. [Unpublished Ph.D. thesis]. The University of Arizona, USA. [online]. Available: https://www.learntechlib.org/p/122854/
• Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430–451.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel düşünme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Temizkan, M. (2021). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Tutkun, Ö. F., & Okay, S. (2012). Bloom’un yenilenmiş taksonomisi üzerine genel bir bakış. Sakarya University Journal of Education, 1(3), 14–22.
• Ulutaş, M. & Kara, M. (2019). TÖMER Türkçe öğretim programları okuma kazanımlarının bilişsel stratejiler açısından incelenmesi. Dil Eğitimi ve Araştırma Dergisi, 5(2), 232–250.
• Uzun, G. L. (2009). Yaratıcı bir süreç olarak okuma. Dil Dergisi, (143), 7–19.
• Ülper, H., & Yalınkılıç, K. (2010). Son iki Türkçe programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının nicel ve nitel görünümü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 449–461. Ülper, H. (2023). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2012). Öğretmenlerin öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerini değerlendirmede kullanabilecekleri bir sistem: Barrett taksonomisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 45–58.
• Yüceer, D. (2022). Türkçe öğretiminde soru hazırlamada yararlanılabilecek iki taksonomi: Bloom ve Barrett taksonomisinin karşılaştırmalı incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 10(1), 67–84.
• Yüksel, S. (2007). Bilişsel alanın sınıflamasında (taksonomi) yeni gelişmeler ve sınıflamalar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 479–509.
• Sarıboyacı, M,O. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık.