LEXICAL PROFILE OF A TURKISH SADNESS VERB DERTLEN-: A CORPUS DRIVEN ANALYSIS

Yıl 2024, Cilt: 175 Sayı: 2, 1 - 26, 31.12.2024

Süleyman Demir , Işıl Özyıldırım

https://doi.org/10.33690/dilder.1382395

Öz

This Study employs a corpus driven approach to analyze the lexical profile of a Turkish verb that communicates sadness which is considered to be a negative emotion. The study focuses on the data obtained from Turkish National Corpus (TNC) within the framework of Extended Lexical Units offered by (Stubbs, 2005). Depending on the concordance lines of the verb dertlen- its syntactic properties, collocational tendencies, context dependent semantic and pragmatic qualifications were identified to understand the probable semantic value of it in terms of cognitive traits of sadness. It was found that dertlen- refers to a sadness which is derived from others’ troubles rather than self-related issues and this finding was discussed within the framework of empathy- altruism hypothesis (Batson,1991). From this respect, the verb gives some clues about the Turkish culture which is characterized with ‘altruistic’ behavior. The study also shows that dertlen- refers to past/present time negativities more frequently when compared to future related sadness concepts. Underlining the validity of corpus-driven approaches, the corpus data demonstrated that this sadness verb has its own cognitive patterns and this schematic nature of dertlen- dictates a particular linguistic environment which also shapes semantic and pragmatic load of the verb. Finally, thanks to this research, we were able to place dertlen- correctly inside Scherer's (2001) cognitive evaluation patterns for sadness.

Anahtar Kelimeler

Sadness, Cognitive appraisal pattern, Corpus-driven, Lexical profiling, Extended lexical units

TÜRKÇE ÜZÜNTÜ EYLEMİ DERTLEN- ‘İN SÖZCÜK PROFİLİ: DERLEM ÇIKIŞLI BİR İNCELEME

Öz

Bu çalışma olumsuz bir duygu olarak tanımlanan üzüntü anlamını ifade eden bir Türkçe eylemin sözcük profilini analiz etmeyi amaçlayan derlem çıkışlı bir yaklaşım kullanmaktadır. Çalışma Türkçe Ulusal Derlemi’nden (TUD) elde edilen veriyi Genişletilmiş Sözcük Birimleri (Stubbs, 2005) modeli çerçevesinde ele almaktadır. Derlemden elde edilen sorgu dizinlerine dayanarak dertlen- fiilinin olası anlamsal değerini üzüntü duygusunun bilişsel özellikleri bağlamında kavrayabilmek için eylemin söz dizimsel özellikleri, eşdizimlilik eğilimleri, bağlam bağımlı anlamsal ve edimsel nitelikleri tespit edilmiştir. Buna göre, Dertlen- eyleminin başkalarının sıkıntılarından kaynaklanan bir üzüntüyü ifade ettiği bulunmuş ve bu bulgu empati-özgecilik hipotezi (Batson,1991) bağlamında tartışılmıştır. Bu yönüyle, fiil ‘diğerkamlık’ davranışıyla bilinen Türk kültürü hakkında ipuçları sunmaktadır. Çalışma ayrıca söz konusu eylemin gelecekle ilgili üzüntü durumlarına kıyasla geçmiş/şimdiki zaman bağıntılı olumsuzluklarla daha sık kullanıldığını göstermektedir. Derlem çıkışlı yaklaşımların geçerliliğini ortaya koyacak şekilde, elde edilen veri bu üzüntü eyleminin kendine has özellikleri olduğunu ve bu şematik yapının da dertlen- eyleminin anlamsal ve edimsel yükünü de şekillendiren bir sözcük çevresi oluşturduğunu göstermiştir. Son olarak, bu analiz dertlen-‘i Scherer (2001) tarafından hazırlanan ‘üzüntü’ için bilişsel değerlendirme deseni tablosunda doğru yere yerleştirmemizi sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Üzüntü, Bilişsel değerlendirme deseni, Derlem-çıkışlı, Sözcük profili çıkarma, Genişletilmiş sözcük birimleri

Kaynakça

• Adıgüzel, M. F. (2015). Semantic and pragmatic analysis of the Turkish discourse particle HELE: A corpus-driven study in lexical profiling. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(1), 63–92.
• Adıgüzel, M. F., & Aksan, Y. (2020). Exploring the Turkish concept i̇rkil-: Corpus-driven cognitive and lexical profiling of a pre-emotion. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 428–454.
• Aksan, Y., Duran, N., Ersen, D., Hızarıcı, Ç., Korkmaz, S., Sever, B., & Sezer, T. (2008). Türkçede yakın anlamlı sözcükler: Bir derlem çalışması. 8-9 Mayıs 2008, 22. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri. Van, Türkiye.
• Baker, P. (2023). Using corpora in discourse analysis. Bloomsbury Academic.
• Baş, M., & Büyükkantarcıoğlu, N. (2019). Türkçe beden bölümü içeren deyimlerde üzüntü eğretilemeleri ve düzdeğişmeceleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 30(2), 273–294.
• Batson, C. D. (1991). Empathic joy and the empathy-altruism hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 61(3), 413–426.
• Bednarek, M. (2008). Semantic preference and semantic prosody re-examined. Corpus Linguistics and Linguistic Theory, 4(2), 119–39.
• Ben-Zeʼev, A. (2001). The subtlety of emotions. MIT Press.
• Bonanno, G. A. (2008). Sadness and grief. In M. Lewis, J. Haviland-Jones, L. Feldman (Eds.), Handbook of Emotions (pp. 797–811). The Guilford Press: New York.
• Brown, G. (2020). Difference between Altruism and Empathy. Difference Between Similar Terms and Objects. Retrieved July 14, 2023, from www.differencebetween.net/language/difference-between-altruism-and-empathy/.
• Cabanac, M. (2002). What Is Emotion?. Behavioural Processes, 60(2), 69–83.
• Çalışkan, N. (2014). The concept of semantic prosody and examples from Turkish: "aksettirmek, ...dan ibaret, ...nin teki, karşılıklı, varsa yoksa". Zeitschrift Für Die Welt Der Türken Journal of World of Turks, 6(1), 139–160.
• Çetinkaya, B. (2006). Türkiye Türkçesinde mutluluk ve üzüntü göstergeleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Düzgüner, S. (2019). The definition and location of altruism among pro-social behaviors. Bilimname, 2019(40), 351–373.
• Ekman, P. (1992). An argument for basic emotions. Cognition and Emotion, 6(3-4), 169–200.
• Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Turkish: A comprehensive grammar. Londra: Routledge.
• Gündoğdu, A. E. (2019). Türkçede Dilbilgisel birliktelik görünümlerinin betimlenmesi: 'gibi' ilgeci üzerine derlem temelli bir uygulama. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1–11.
• Harris, P. L. (1991). Children and emotion: The development of psychological understanding. Wiley-Blackwell.
• Härtel, C. E. J. (2009). Emotions in groups, organizations and cultures. Emerald.
• Hunston, S., & Francis, G. (2000). Pattern grammar: A corpus-driven approach to the lexical grammar of English. John Benjamins Pub. Co.
• Hunston, S. (2002). Corpora in applied linguistics. Cambridge University Press.
• Izard, C. (1977). Human emotions. New York: Plenum Publishing Corporation.
• Izard, C. (1991). The psychology of emotions. Springer Science & Business Media.
• İbe Akcan, P., & Uçar, A. (2022). A corpus-based analysis of the motherhood and fatherhood metaphors in Turkish. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 62(1), 701–720.
• Kamacı Gencer, D. (2023). Türkçede için ilgecinin eşdizimlilik örüntülerine derlem temelli bir yaklaşım. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 36(36), 196–212.
• Kennedy, G. (2016). Introduction to corpus linguistics. Routledge.
• Kornfilt, J. (2005). Turkish. Londra: Routledge.
• Korkmaz, Z. (2022). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil bilgisi. Türk Dil Kurumu.
• Kubbealtı. (n.d.). Kubbealtı Lugatı Online Dictionary [Online]. Available: http://lugatim.com/
• Kytö, M., & Lüdeling, A. (2009). Corpus linguistics: An international handbook. De Gruyter Mouton.
• McEnery, T., & Hardie, A. (2012). Corpus linguistics: Method, theory and practice. Cambridge University Press.
• Miller, G. A. & Charles, W. G. (1991). Contextual correlates of semantic similarity. Language and Cognitive Processes, 6(1), 1–28.
• Partington, A. (2004). ‘ ‘‘Utterly content in each other’s company’’: Semantic prosody and semantic preference,’. International Journal of Corpus Linguistics, 9(1), 131–156.
• Payne, R. (2004). Emotions at work: Theory, research and applications for management. Wiley.
• Plutchik, R. (2000). Emotions in the practice of psychotherapy: Clinical implications of affect theories. American Psychological Association.
• Scherer, K. R. (1993). Studying the emotion-antecedent appraisal process: An expert system approach. Cognition & Emotion, 7(3-4), 325–355.
• Scherer, K. R. (2001). Appraisal considered as a process of multi-level sequential checking. In K.R. Scherer, A. Schorr, & T. Johnstone (Eds.), Appraisal Processes in Emotion: Theory, Methods, Research (pp. 92–120). New York and Oxford: Oxford University Press.
• Sinclair, J. (1991). Corpus, concordance, collocation. Oxford Univ. Press.
• Sinclair, J. (2004). Trust the text. Londra: Routledge.
• Smith, C. A., & Ellsworth, P.C. (1985). Patterns of cognitive appraisal in emotion. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 813–838.
• Smith, C. A., & Lazarus, R. S. (1993). Appraisal components, core relational themes, and the emotions. Cognition and Emotion, 7(3-4), 233–269.
• Stocks, E. L. & Lishner, D. A. (2018). Empathy and altruism. Oxford Research Encyclopedia of Psychology.
• Stubbs, M. (2005). Words and phrases: Corpus studies of lexical semantics. Blackwell.
• Stubbs, M. (2009). Memorial article: John Sinclair (1933–2007). Applied Linguistics, 30(1), 115–137.
• Tognini-Bonelli, E. (2001). Corpus linguistics at work. Amsterdam: John Benjamins.
• Tribble, J. (2012). What are concordances and how they are used? In The Routledge Handbook of Corpus Linguistics (pp. 167–183). Londra: Routledge.
• TNC (n.d.). Turkish National Corpus [Online]. Available: https://v3.tnc.org.tr/sessions/create
• TDK. (n.d.). Türk Dil Kurumu Online Dictionary [Online]. Available: https://sozluk.gov.tr/.
• Wierzbicka, A. (1999). Emotions across languages and cultures: Diversity and universals. Cambridge University Press.