Rumeli Kaybının Namık Kemal’in Şiir ve Piyeslerine Yansımaları

Yıl 2022, Sayı: 26, 333 - 353, 21.10.2022

Murat Tan

https://doi.org/10.30767/diledeara.1171614

Öz

Rumeli toprakları, Osmanlı Devleti’nin varlığını sürdürmesi açısından hayati derecede öneme sahiptir. Rumeli’nin kaybı Osmanlı’nın da yıkılacağının işareti olarak algılanmaktaydı. Nitekim Rumeli’de toprak kayıplarının artması bu yöndeki kaygıları artırmakta ve insanları özellikle aydınları çözüm arayışına itmekteydi. Namık Kemal, bir Osmanlı şairi, yazarı ve aydını olarak vatan konusundaki hassasiyetini yüksek sesle dile getirmiş ve görüşleri ona “vatan ve hürriyet şairi” unvanını verdirmiştir. Bu çalışmanın amacı Rumeli kaybının Namık Kemal’in şiir ve piyeslerine nasıl aksettiğini ortaya koymak ve değerlendirmektir. Bu bağlamda Namık Kemal’in yazdığı şiir ve piyeslerden konuyla doğrudan ilgili olan “Lazımsa”, “Murabba”, “Vaveyla”, “Vatan Mersiyesi”, “Bir Muhacir Kızın İstimdadı” manzumeleri ve Vatan yahut Silistre piyesi inceleme konusu yapılmıştır. İncelemede Rumeli kaybının beslediği vatan fikrine yer verilmiş ve bu fikir zemininde eserler tek tek ele alınmıştır. Vatanın hazin hâli incelenen bütün eserlerin ortak hususiyeti olması yanında her eserin farklılık arz eden tarafları da bulunmaktadır. Namık Kemal, “Lazımsa” gazelinde vatanın daha fazla toprak kaybetmemesi için fedakârlık gösterecek ve vatanî duyguları sahiplenecek yeni vatansever insan tipinin çerçevesini çizer. “Murabba”da, zor durumda kalan vatanın sesini duyurmaya çalışır. “Vaveyla”da halk üzerinde derin tesir uyandırabilecek duygusal durumlara yer verir. “Vatan Mersiyesi”nde, insanları, yüz yıldır devam eden toprak kaybının sebepleri üzerinde düşünmeye ve harekete geçirmeye çağırır. “Bir Muhacir Kızın İstimdadı” başlıklı şiirde vatanın düşman işgaline uğramasının elim bir neticesini gözler önüne serer. Şiirlerde ifade edilen vatanî görüşler Vatan yahut Silistre piyesinde, Silistre’de gerçekleşen vatan savunması üzerinden daha geniş halk kitlelerine ulaştırılır. Rumeli’de toprak kayıplarıyla sonuçlanan gelişmelerin Namık Kemal’e yazdırdığı bu eserler vatan uğrunda çok yönlü bir mücadeleye duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Rumeli Kaybı, Vatan, Namık Kemal’in şiirleri, Vatan yahut Silistre

The Reflections of the Loss of Rumeli on Namık Kemal’s Poetry and Play

Öz

Rumelian lands are of vital importance for the survival of the Ottoman Empire. The loss of Rumelia was
perceived as a sign of the collapse of the Ottoman Empire. As a matter of fact, the continuation of land
losses in Rumeli increased the concerns in this direction and pushed people, especially intellectuals, to
seek solutions. Namık Kemal; As an Ottoman poet, writer and intellectual, he loudly expressed his sensitivity to the homeland and his views earned him the title of “poet of homeland and freedom”. The aim
of this study is to reveal and evaluate how the loss of Rumelia is reflected in Namık Kemal’s poetry and
plays. In this context, poems and plays written by Namık Kemal, “Lazımsa”, “Murabba”, “Vaveyla”,
“Vatan Mersiyesi”, “Bir Muhacir Kızın İstimdâdı” and the play Vatan yahut Silistre, which are directly
related to the subject, were examined. In the study, the idea of homeland, which was nourished by the
loss of Rumelia, was included and the works were discussed one by one on the basis of this idea. While
the terrible situation of the homeland is the common feature of all the works examined, there are also
different aspects of each work. Namık Kemal, in his poem “Necessary”, draws the framework of a new
type of patriotic person who will make sacrifices and embrace patriotic feelings so that the homeland
does not lose more land. In “Murabba”, he tries to make the voice of the homeland heard. In “Vaveyla”,
he includes sensitive situations that can have a deep impact on the public. In his “Vatan Mersiyesi”, he
invites people to think and act on the reasons for the loss of land that has been going on for a century.
In the poem titled “Bir Muhacir Kızın İstimdadı”, he reveals the sad result of the enemy occupation
of the homeland. The patriotic views expressed in the poems are conveyed to wider masses of people
through the defense of the homeland in Silistre in Vatan yahut Silistre. These works, which were written by Namık Kemal after the wars that resulted in the loss of territory in Rumeli, reveal the need for a
multi-faceted struggle for the sake of the homeland.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Rumelian Loss, homeland idea, Namık Kemal’s Poems, Vatan yahut Silistre.

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk, (2006) “Namık Kemal”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 32, s. 361-378.
• Bolayır, Ali Ekrem, (1930), Namık Kemal, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Büyükarman, Didem Ardalı, (2008), “Vatan Kavramının Türk Tiyatro Edebiyatındaki Seyri Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 37, s. 127-145.
• Çılgın, Alev Sınar, (2005), “Vatan yahut Silistre’de Vatan Kavramı”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S 9, s. 135-145.
• Enginün, İnci, (1991), “Namık Kemal”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. bs.
• Garan, Bahanur, (2013), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Şiirinde Balkanlar, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Gençoğlu, Mustafa, (2011), “Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma 1864 ve 1871”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2, S 1, s. 29-50.
• Göyünç, Nejat, (1999) “Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilâtı (Tanzimat’a Kadar)”, Osmanlı Ansiklopedisi, C. 6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 82-83.
• Güneş, Mehmet, (2011),” Rumeli’nin Kaybının Türk Şiirindeki Akisleri”, Türkbilig, S 21, s. 183-206.
• İnalcık, Halil, (2008), “Rumeli”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul: s. 232-235.
• İpşirli, Mehmet, (2007), “Osmanlılar”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 33, İstanbul: s. 502-504.
• Kaplan, Mehmet, (1948), Namık Kemal Hayatı ve Eserleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kocakaplan, İsa, (2009), Namık Kemal, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı yayınları, 2. bs.
• Kocakaplan, Saim Çağrı, (2007), Temettüât Defterleri Çerçevesinde Silistre Kazası'nın İktisadî ve Sosyal Yapısı, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Kolaşinli, Hayri, (2004), “Karadağdan Müslüman Göçleri” Muhacirlerin İzinde, Ankara: Lotus Yayınları.
• Maral, Fevziye, (2010), Bulgaristan’dan Türkiye’ye 1989 Göçü, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü: (yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Moacanin, Nenad, (2001), “Karadağ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 24, s. 384-385.
• Namık Kemal, (2004), Vatan yâhut Silistre, Haz: Kemal Bek, İstanbul: Bordo Siyah yayınları.
• Namık Kemal, (2019) Vatan yahut Silistre, Haz: Ezgi Aslan – Gönül Yüksel, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Namık Kemal, (22 Muharrem 1290 / 23 Mart 1873). İbret, nr. 121.
• Özcan, Abdulkadir, (2007), “Pasarofça Antlaşması”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 34, İstanbul: s. 177-181.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (1995), Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. bs.
• Topsakal, İlyas. (2016), “Tarihi Süreçte Rusya-Türkiye İlişkileri”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. C 3. S 2.
• Uçak, Nurcan, (1997), 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi`nin Türk Edebiyatındaki Akisleri, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003), Osmanlı Tarihi, C 3, Kısım 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları, 6. bs.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1983), Büyük Osmanlı Tarihi, C 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları.