Mekânın Folkloru: Ticari İşletmelerin Duvar Dekorasyonunda Kültürel Unsurların Yeri (Erzurum İli Örneği)

Yıl 2023, Sayı: 27, 79 - 101, 21.03.2023

Nihangül Daştan

https://doi.org/10.30767/diledeara.1222485

Cited By: 1

Öz

Kent folkloru kavramı halkbilimi alanında 1970’li yıllardan itibaren önemli inceleme konularından biri durumuna gelmiştir. Sanayileşme, küreselleşme ve bununla beraber gelişen hızlı kentleşme halkbiliminin yönünü kırsal alanlardan kente döndürmesine zemin hazırlamıştır. Folklor terimi, halk felsefesini, halk fikirlerini ve geleneksel dünya görüşünü yansıtan somut ve somut olmayan her türlü kültürel konuyu bünyesinde barındırır. Kent folkloru çatısı altında da folklorun somut ve somut olmayan unsurları bir bütün olarak değerlendirilmektedir.
Mekân ve mekâna kimlik kazandıran objeler, halk felsefesini yansıtan somut kültürel simgelerdir. Bunlar bir kültürün ihtiyaçlarını, fikirlerini, estetik bakışını, teşkilatlanma tarzını, ekonomisini, halkın hukukunu, inanışlarını, bilgi ve becerilerini, normlarını yansıtır. Halk nesneleri ile somut olmayan kültür birbiri ile uyum içerisinde bir harmoni oluşturur.
Kent hayatının gündelik hayatın akışına eşlik eden önemli mekanlardan birini ticari işletmeler oluşturur. Bu mekanlarda insanlar alışveriş yaparlar. Bu alışveriş sadece tüketim maddelerinden veya hizmetlerden ibaret değildir. İnsan sirkülasyonunun yoğun olduğu bu mekanlar aynı zamanda kültürel alışverişin de gerçekleştirildiği yerlerdir.
Bu çalışmada Erzurum’da faal bulunan ticari işletmelerin duvarlarında yer alan ve halk nesneleri olarak tanımlanabilecek levhaların, duvar yazılarının ve resimlerinin kültürel işlevlerine odaklanılmaktadır. Makale, bu nesnelerin salt aksesuar olmaktan öte anlamlar içerdiğini ve halk felsefesinin somut birer göstergeleri olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaçla Erzurum il merkezinde ziyaret edilen yaklaşık 350 ticari işletmede yer alan dekoratif nesneler fotoğraflanmış, tasnif edilmiş ve halkbilimi bakış açısı ile analiz edilmiştir.
Yapılan araştırma ile bu nesnelerin somut ve aynı zamanda sözlü olma, geleneğe bağlılık, kalıplaşma, çoğunlukla anonim olma ve çeşitlenme yönleriyle birer folklor ürünü oldukları; eğlenme/eğlendirme, toplumsal kurumlara ve törelere destek verme ve kültürel aktarımı sürdürme işlevlerini üstlendiği; kolektif hafızayı oluşturan sembolik anlamları olan önemli simgeler olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

halk kültürü, maddi kültür, halk nesnesi, halk felsefesi, ticari işletmelerin duvar aksesuarları

Kaynakça

• Alver, Köksal (2019), “Kent İmgesi”, Kent Sosyolojisi (s.11-35), ed. Köksal Alver, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Bascom, William R. (2019), “Folklorun Dört İşlevi”, çev.: Ferya Çalış, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (71-86). (Ed.: M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır Teke), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Bronner, Simon J. (1986), “Folk Objects”, Folk Groups and Folklore Genres: An Introduction (199-223), ed. Elliot Oring, Logan: Utah State University Press.
• Çelik, Celaleddin (2019), “Şehir ve Din”, Kent Sosyolojisi (193-211), ed. Köksal Alver, İstanbul: Çizgi Kitabevi. Çobanoğlu, Özkul (2000), “Geleneksel Dünya Görüşü veya Halk felsefesinin Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler”, Milli Folklor, 45: 12-14.
• Duman, Tuba (2019), “Şehirde Gündelik Hayat”, Kent Sosyolojisi (231-249), ed. Köksal Alver, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Dundes, Alan (1971), “Folk Ideas as Units of Worldview”, The Journal of American Folklore, 84, 331: 93-103.
• Dundes, Alan (2003), “Halk Kimdir” çev. Metin Ekici, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar (1-30). ed.: Gülin Öğüt Eker, Metin Ekici, M. Öcal Oğuz ve Nebi Özdemir, Ankara: Milli Folklor Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (2005), Erzurum’da Kahvehaneler ve Aşık Kahvehanesi Geleneği, İstanbul: Aktif Yayınevi. Ekici, Metin (2019), Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ertürk, Hasan ve Neslihan Sam (2016), Kent Ekonomisi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Fleming, E. McClung (1974), “Atifact Study: A Proposal Model”, Winterthur Portfolio, (9), 153-173.
• Glassie, Henry (1975), Folk Housing in Middle Virginia: A Structural Analysis of Historic Artifacts, Knoxville: University of Tennessee Press.
• McClain, Margy (1996), “Urban Folklore”, American Folklore an Encyclopedia, (1501-1509), ed. Jan Harold Brunvand, New York: Garland Publishing.
• Sarıtaş, Süheyla (2019), “Halkbiliminde Maddi Kültüre Teorik ve Metodolojik Yaklaşımlar”, Milli Folklor, 31: 29-40. Tanrıverdi, Hasan (2018), “Din-Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8, 3: 595-601.