Hacı Ahmed B. Seyyid El-Bigavî’ ve Terceme-i ‘Avârifu’l Ma‘Ârif’ te Semâ’ Bahsi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 81 - 104, 14.06.2023

Nebiye Budak

Öz

Tarikatların kurumsal kimlik kazandığı 12. Yüzyılda “Şeyhu’ş-şuyuh” ünvanı ile anılan Sühreverdî önceki tasavvuf klasiklerinde esas alınan hususları, dönemindeki sorunlar çerçevesinde, sünnî merkezli orta yolu takip ederek ve diğer İslâmî ilimlerde kabul görmüş yetkinliği ile yeniden yapılandırmıştır. XV. yüzyıla gelindiğinde tekkelerde başucu kitabı olan 63 bölümden müteşekkil “Avârifü’l-Maʿârif” isimli bu eseri ilk defa Türkçe tercüme ederek Arapça bilmeyenlerin istifadesine sunan Hacı Ahmed b. Seyyid el-Bigavî’dir. Çalışmamızda Bigavî ve tercümesi “Terceme-i Avârif’” hakkında bilgi verdikten sonra bu tercümenin 22., 23., 24. ve 25. bölümlerinde yer alan “semâʻ” bahsi ele alınmıştır. İlk dönem mutasavvıflarından bu yana semâʻın ifade ettiği mânâlar, semâʻın dayandığı kaynaklar, semâʻ bahsinde ittifakla kabul gören hususlar, ihtilaf edilen noktalar ele alınmıştır. Ehl-i hakk ile ehl-i bâtılın semâʻı ayırd edilmiş, semâʻdan uzak duranların, ona karşı çıkanların gerekçeleri ortaya koyulmuştur. Semâʻın faydaları ve âdâbına uygun bir semâʻın nasıl olması gerektiği belirtilmiştir. “Raks ile semâʻ” hususu ayrıca ele alınmıştır. Semâʻa dair tüm bu hususların Hacı Ahmed b. Seyyid el-Bigavî’nin penceresinden Sühreverdîʼnin görüşleri doğrultusunda literatürde yer alan diğer görüşler ile karşılaştırılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Semâʻ, Sühreverdî, “Avârifü’l-Maʿârif”, Hacı Ahmed b. Seyyid el-Bigavî, “Terceme-i Avârif”

The Subject Of Sama Over Hacı Ahmed b. Seyyid El-Bigavî’ and Tarjama al- Awarıf al- Ma’arıf Summarıse

Öz

In the 12th century, when the cults gained an institutional identity, Sühreverdi, who was named after as "Şeyhu'ş-suyuh", restructured the issues based on the previous Sufi classics, by taking the problems of his time into consideration and following the Sunni-centered middle path and with his competence accepted in other Islamic sciences.
In the 15th century, this work named "Avârifü'l-Ma'ârif", which was composed of 63 chapters, and a bedside book in dervish lodges, was translated into Turkish by Hacı Ahmed b. Sayyid al-Bigavi for the first time and presented to the benefit of those who do not know Arabic. In our study, after giving information about Bigavi and its translation "Terceme-i Avârif'", the "semâʻ" issue in the 22nd, 23rd, 24th and 25th parts of this translation is discussed. The meanings given by semâʻ since the first periods of mystics, the sources on which semâʻ is based, the issues that are accepted particulary in the subject of semâʻ and the points of disagreement are held.The semâʻ of the people of the right and the people of the wrong has been distinguished, the reasons for those who stay away from the sama and those who oppose it are presented to distinguish the real thoughts between Ahl-i Hakk and Ahl-i-Batil.The benefits of semâʻ and how a semâʻ should be properly are expressed. The issue of “raks and semaʻ” is also discussed. It is aimed to compare all these thoughts about semâʻ with other views in the literature in line with the views of Suhrawardi from the perspective of Haci Ahmed b Sayyid al-Bigavi.

Anahtar Kelimeler

Semâʻ, Suhrawardı, Awarıfu’l-Ma‘Arıf’, Hacı Ahmed b. Seyyıd al-Bıgawı, Tarjama al- Awarıf al- Ma’arıf

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş – Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3.Basım, 2009.
• Ankaravî, İsmail Rusûhî. Minhâcu’l-Fukarâ Mevlevî Âdâb ve Erkânı Tasavvuf Istılahları. çev. Safi Arpaguş. İstanbul: Vefâ Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Buhari, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahihu 'l-Buhari, Mektebetü'l-İslâmi, İstanbul 1979.
• Bigavî, Hacı Ahmed b. Seyyid. Esrâri Fatihati’l-Kitab. İstanbul: Şehid Ali Paşa, 41: Süleymaniye Ktp. Bigavî, Hacı Ahmed b. Seyyid. Terceme-i Avârifu’l-Maârif. Bursa: Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi, 4443A, 1a - 224b.
• Bigavî, Hacı Ahmed b. Seyyid. Terceme-i Şir’atü’l-İslâm. Ankara: Millî Kütüphane, 06 Mil Yz A 30. Bursalı, Mehmet Tâhir. Osmanlı Müellifleri, çev. A. Fikri Yavuz – İsmail Özen. 1 Cilt. İstanbul: Meral Yayınevi, 1. Basım, 1972.
• Can, Fikret. “Sühreverdî’nin Avârifu'l-Ma'ârif Adlı Eserindeki Tasavvufî Kavramlar”. Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020. Erişim 20 Aralık 2022. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=GV_tCsDe1pkCGXrJaMnfbQ&no=mWp3ZVNSNrbe7w9s76BKOg
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009), “Semâ” md.,233.
• Ceyhan, Semih. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36: 55-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Ceyhan, Semih. “Semâʻ ın Mâhiyetine Dair Bir Karşılaştırma: Aziz Mahmud Hüdâyî ve İsmail Ankaravî”, Tasavvufi ve Akademik Araştırma Dergisi, 9, sy. 22 (2008): 204-205.
• Çatak, Adem. “Şihabeddin Sühreverdî Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Erişim 20 Aralık 2022. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/28965
• Demir, Ziya. Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1.Basım, 2007.
• Demirci, Mustafa. “Makûlât-ı Devriyye’de Müstakîmzâde Süleyman Sa’adeddîn’ in Mûsikî ve Semâa Dâir Görüşleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/1 (Aralık2014),171-190.Erişim 20 Aralık 2022. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuifd/issue/4280/254706
• Hucvirî. Keşfu’l -mahcûb Hakikatin Bilgisi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım,1996.
• İşler, Necati. “Muhammed b. İbrahim’in Manzûm Şir’atü’l-İslam Tercümesi (Şir’a-i Manzûm)”. Eskiyeni 41 (Eylül 2020),775-812. Erişim 20 Aralık 2022. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1187948
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 17. Basım, 2017.
• Kelâbâzî. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, Basım, 1992.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Kuşeyri Risalesi Sufilerin İnanç ve Ahlakı. Çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkant Yayınları, 14. Basım, 2019.
• Kübra, Necmüddin. Usûlu Aşere Risâle İle’l-Hâim Fevâihü’l Cemâl Tasavvufî Hayat, çev. Mustafa Kara. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım, 1996.
• Öngören, Reşat."Sühreverdiyye". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 45. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Serrâc Tûsî, Ebû Nasr. el-Lüma’ İslam Tasavvufu. çev. Hasan Kâmil Yılmaz. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1. Basım, 1996.
• Sühreverdî, Şehabeddin. Avârifü'l-Ma'ârif Tasavvufun Esasları. çev. Hasan Kâmil Yılmaz - İrfan Gündüz. İstanbul: İber Yayınları, 1. Basım, 2022.
• Tan, Nedim. “Avârifu’l-Maʻârif ve Osmanlı Tasavvuf Düşüncesine Kaynaklığı”. Osmanlı Düşüncesi Kaynakları ve Tartışma Konuları, ed. Fuat Aydın - Metin Aydın - Muhammed Yetim. 687- 691. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 1. Basım, 2019.
• Uludağ, Süleyman. Cüneyd-i Bağdadi. Ankara: TDV Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Uludağ, Süleyman, İslâm Açısından Mûsikî ve Semâʻ. İstanbul: Uludağ Yayınları, 1. Basım, 1976.
• Yazar, Sadık. “Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılmış Türkçe Tercümeler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12, sy. 23 (Mayıs 2017): 49-166.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Sühreverdî Şehabeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 40- 42. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.