20. Yüzyıl Hâlidî Şeyhlerinden Seyda Fadlullah el-Nurşînî

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 9, 134 - 151, 30.06.2025

Ömer Faruk Yılmaz

https://doi.org/10.69515/dinveinsan.1662076

Öz

Tasavvuf, insanı hem bireysel hem de toplumsal açıdan olgunlaştırmayı hedefleyen bir disiplindir. Bu öğreti vasıtasıyla, yüzyıllar boyunca sosyal hayata etki eden ve topluma hizmet eden birçok mutasavvıf yetişmiştir. Onlar, sadece sözleriyle değil, aynı zamanda yaşantılarıyla da topluma rehberlik etmişlerdir. Bu çalışma, gerek ilmî bilgisi gerekse yaşantısıyla çevresindeki insanlara örnek olan Seyda Fadlullah el-Nurşînî’nin (ö. 2009) hayatı, tasavvufî şahsiyeti, ilmî ve tasavvufî faaliyetlerini konu edinmektedir. O, Doğu Anadolu’nun ilim ve tasavvuf merkezlerinden biri olan Nurşin’de (Bitlis/Güroymak) dünyaya gelmiştir. Çalışmada öncelikle Seyda Fadlullah’ın doğumu, çocukluğu, ailesi, eğitim hayatı, hocaları, tasavvufa intisabı, mürşidi, halifeleri gibi hayatı hakkında kapsamlı bir inceleme yapılmıştır. Ardından, onun tasavvufî şahsiyetini yansıtan misafirperverliği, edebi, tevazusu ve insanlara olan muhabbeti gibi bilgiler ele alınmıştır. Verilen bilgiler kurucusu olduğu Nurşin Vakfı web sitelerinden, vakfın yayımlamış olduğu dergilerinden, oğulları ve müridleri ile yapılan kişisel görüşmelerden elde edilmiş ve aktarılmıştır. Sonuç olarak bu çalışmayla, Seyda Fadlullah’ın kurduğu medrese ve verdiği icazetlerle ilmî, yetiştirdiği halife ve müridleriyle de tasavvufî sahadaki faaliyetleri tespit edilmiştir. Ayrıca yaşadığı bölgedeki anlaşmazlıkları ve kan davalarını barıştırmasıyla bölge üzerindeki etkisi, kurduğu Nurşin Vakfı ve bu vakıf vasıtasıyla hayata geçirdiği sosyal faaliyetlerle de toplumsal hayattaki rolü tahlil edilmiştir. Bunula birlikte tasavvufî faaliyetleri ve şahsiyetinden hareketle Hâlidî tasavvuf geleneğine sıkı sıkıya bağlı kalarak, sünni bir tasavvuf çizgisi benimsediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf , Hâlidiyye , Nurşin , Seyda Fadlullah , Molla Muhyiddîn Hâvelî

Seyda Fadlullah al-Nurshini: One of the 20th Century Khalidi Sheikhs

Öz

Sufism is a discipline aimed at cultivating individuals both personally and socially. Through this teaching, many sufis who have influenced social life and served society have emerged over the centuries. They have guided society not only with their words but also with their lives. This study focuses on the life, Sufi personality, and scholarly and Sufi activities of Seyda Fadlullah al-Nurshını (d. 2009), who has been an example to the people around him with both his scholarly knowledge and way of life. He was born in Nurshin (Bitlis/Güroymak), one of the centers of knowledge and Sufism in Eastern Anatolia. The study begins with a comprehensive examination of Seyda Fadlullah’s life, including his birth, childhood, family, education, teachers, initiation into Sufism, his spiritual guide, and his successors. Following this, the study addresses various aspects of his Sufi personality, such as his hospitality, eloquence, humility, and love for people. The information provided has been gathered from the websites of the Nurshin Foundation, the magazines published by the foundation, and personal interviews with his sons and disciples.As a result, this study identifies Seyda Fadlullah's scholarly activities through the madrasa he founded and the ijazahs he granted, as well as his Sufi activities through the sheikhs and disciples he trained. Additionally, it analyzes his impact on the region, particularly through his efforts to mediate conflicts and blood feuds in the area, as well as his role in social life through the Nurshin Foundation, which he established and through the social activities carried out by the foundation. Moreover, based on his Sufi activities and personality, it has been determined that he adhered strictly to the Khalidî Sufi tradition and embraced a Sunni Sufi path.

Anahtar Kelimeler

Sufism , Khalidiyyah , Nurshin , Seyda Fadlullah , Molla Muhyiddin Haveli

Kaynakça

• Badıllı, A. (2013). Bediuzzaman Said Nursi’ye Göre Medreselerin Modernleşmesi. Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu.
• Bayar, M. (2012). Molla Muhyiddîn-i Hâvelî Ve İlmi Kişiliği. Uluslararası Veysel Karenî Ve Mânevî Kültür Mîrâsımız Sempozyumu, 227-243.
• Baz, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 34, 75-110.
• Bedava, A. (2017). Bir Hâlidî Müderris: Molla Abdullah El-Bingolî (Dalar) ve İlmî Faaliyetleri.
• Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum), 519-526. Çağlayan, M. (1996). Şark Uleması. Çağlayan Yayınları.
• Çakır, M. S. (2017). Seyyid Tâhâ Hakkârî ve Nehrî Dergâhı, Nizamiye Akademi Yayınları.
• Çakır, M. S. (2017). Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî ve Norşin Tekkesi’nden Yayılan Kollar. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 3(2), 26-53.
• Erdil, M. (2022). Türk Sosyolojisi ve Tasavvuf. Eksen Yayınları.
• Erkaya, M. E. (2024). Hadis Kaynaklı Tasavvuf Kavramları. İlâhiyât Yayınları. Erkaya, M. E. (2021). Tasavvuf ve Hayat. Fecr Yayınları.
• Ermiş, M. (2019). Hâlidî Medrese Geleneği Ve Norşin Medresesi [Yüksek Lisans Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Eğitimi Bilim Dalı.
• Evrensel, M. M. (2014). El-Mektûbât. Mektebetu Seyda.
• Güneş, A. (2007). Molla Muhyedin-i Haveli. İbrahim Hakkı ve Siirt Ulemâsı Sempozyumu, 537-557.
• Kartal, N. (2016). Molla Muhyiddîn el-Hâvelî ve Fıkıhçılığı [Yüksek Lisans Tezi]. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Hukuku Anabilim dalı.
• Komisyon. (2012b, Nisan). Seyda Fadlullah Özel Sayı. Nurşin Esintileri İlim ve Edebiyat Dergisi, 11, .1-104
• Komisyon. (2019, Mayıs). Ahireti Kazanmaya Bakın. Nurşin Esintileri İlim ve Edebiyat Dergisi, 38, .1-64
• Korkusuz, M. Ş. (2010). Nehri’den Hazne’ye Meşayihi Nakşibendi. Kilim Matbaacılık.
• Küçükkaya, M. A. (2021). Şeyh Muhammed Ziyâeddîn Nurşînî'nin Tasavvufî Görüşleri. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 12(2), 453-479.
• Nursi, S. (1995). Mesnevi-i Nuriye. Envar Neşriyat.
• Nurşin.com. (2010a). Bölgedeki İnsanlar Üzerindeki Etkisi. Erişim: 12.11.2024, https://nurşin.com/seyda-fadlullah-hz/seyda-fadlullah-hazretleri-ve-guneydogu- anadolu-bolgesindeki-nsanlar-uzerindeki-etkisi.
• Nurşin.com. (2010b). Seyda Fadlullah (k.s.) Hayatı. Erişim: 05.11.2024, https://nurşin.com/seyda-fadlullah-hz/seyh-fadlullah-kocaman-hayati.
• Nurşin.com. (2010c). Silsile-i Saadat. Erişim: 09.11.2024, https://nurşin.com/nursin- kutuphanesi/silsile-i-saadat.
• Nurşin.net. (2010a). Medrese. Erişim: 12.11.2024, https://nursin.net/2016/05/08/medrese- seydanink-s-nazli-gelini/.
• Nurşin.net. (2010b). Seyda Şeyh Fadlullah Hayatı. Erişim: 05.11.2024, https://nursin.net/seyda- seyh-fadlullahk-s/hayati/.
• Taşyürek, M. (1998). Hatme-i Hacegan Sultanları Silsile-i Menzil, Alioğlu Yayınları.
• Ürek, İ. (2020). Günümüz Bitlis Medreselerinde Mantık Eğitimi (Norşin Medreseleri Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Mantık Bilim Dalı.