Dinî Grup Mensubu Kadınların Dinî Grup Aidiyeti ve Diğer Dinî Gruplara Yaklaşımları: Cerrahî Grubu Örneği

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 28, 20.10.2021

Zehra Işık

Öz

Bu çalışmada Cerrahî Grubu örneğinde dinî grup mensubu kadınların modern kent yaşamında dinî grup aidiyeti ve diğer dinî gruplara yaklaşımları ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, modern kent yaşamında köklü bir tarikat geleneğine sahip bir dinî grup olan Cerrahîlik’e üye olan kadınların kendi grup aidiyetlerini anlamlandırma biçimlerini ve başka dinî gruplara yönelik tutumlarını ortaya koymaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve yarı yapılandırılmış mülakat, katılımcı gözlem, grupla ilgili yazılı kaynakların ve görselişitsel medyadaki materyallerin incelenmesi olmak üzere çoklu veri toplama araçlarına başvurulmuştur. Cerrahî kadınlarının, her kişinin kendi meşrebine uygun bir dinî gruba mensup olması gerektiğini düşündükleri, Cerrahî olmaktan dolayı kendilerini seçilmiş bireyler olarak değerlendirdikleri görülmüştür. Ayrıca Cerrahî Grubu mensubu kadınların başka dinî grupların üyelerini açıkça ötekileştirmedikleri, bunun yanında gerek Efendi nezdinde gerekse dinî ve sosyal mekân anlamında Cerrahî Tekkesi’ni yücelttikleri ve böylece kendi gruplarını başka gruplardan üst bir seviyede konumlandırdıkları gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Modern Kentte Dinî Gruplar, Dinî Gruplarda Kadın, Dinî Grup Aidiyeti, Cerrahî Grubu.

Kaynakça

• Akşam Gazetesi. aksam.com.tr. “O Ses Türkiye Jüri Üyesi Gökhan Özoğuz Nureddin Cerrahi Dergahı’na komşu oldu!”. Erişim 19 Mart 2016. https://www.aksam.com.tr/magazin/o-sesturkiye-juri-uyesi-gokhan-ozoguz-nureddin-cerrahi-dergahina-komsu-oldu/haber491714.
• Alp Ry. “Ömer Tuğrul İnançer-Şeb-i Arus Konuşması”. Youtube. Yayın tarihi 28 Aralık 2014. https://www.youtube.com/watch?v=zNRN0ApR5cI&t=112s&ab_channel=AlpRy
• Arpaguş, K. Hatice. Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı ve Kaynakları. İstanbul: Çamlıca Yayınları. 2001.
• Atacan, Fulya. Cerrahiler: Sosyal Değişme ve Tarikat. İstanbul: Hil Yayın, 1990.
• Bauman, Zygmunt. Cemaatler: Güvenli Olmayan Bir Dünyada Güvenlik Arayışı. çev. Nurdan Soysal. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Bahadır, İbrahim. Alevi ve Sünni Tekkelerinde Kadın Dervişler. İstanbul: Su Yayınları, 2005.
• Bahtiyar, Lale. Bir Melek Olmak. çev. Orhan Düz. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2002.
• Berg, Bruce L. – Lune, Howard. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Hasan Aydın. Konya: Eğitim Kitabevi, 8. Basımdan çeviri, 2015.
• Coşkun, Ali. Sosyal Değişme ve Dini Normlar. İstanbul: Dem Yayınları, 2005.
• Creswell, John. W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 3. Basımdan çeviri, 2018. Çakır, Ruşen. “Dindar Kadının Serüveni”. Birikim Dergisi 137 (2000), 27-35.
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan. Türkiye’de İslami Oluşumlar. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Basım, 2014.
• Çayır, Kenan. “İslamcı Bir Sivil Toplum Örgütü: Gökkuşağı Kadın Platformu”. İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri. ed. Nilüfer Göle. İstanbul: Metis Yayınları, 41-67, 4. Baskı, 2013.
• Çelik, Celaleddin. Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi, 2002.
• Çelik, Celaleddin. “Göç, Kentleşme ve Din”. Din Sosyolojisi. ed. Niyazi Akyüz, İhsan Çapçıoğlu.
• Ankara: Grafiker Yayınları, 4. Baskı, 2016.
• Efe, Adem. Dini Gruplar Sosyolojisi. İstanbul: Dönem Yayıncılık, 2013.
• Efe, Adem. “Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat/Cemaat Dindarlığı”. Journal of Is-lamic Research. 28/3 (2017), 290-301.
• Erkilet Alev. Eleştirellikten Uyuma. Müslümanların Kamusal Alan Serüveni. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2015.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Göle, Nilüfer. Mahremin Göçü. İstanbul: Hayy Kitap, 2014.
• Haber 7. haber7com. Cerrahi Tarikatı’nın ünlü İsimleri. Erişim 19 Mart 2016. http://www.haber7.com/unlulerin-dunyasi/haber/830729-cerrahi-tarikatinin-unlu-isimleri-kimler.
• Karaatlı, Pınar. Modernleşen Bir Gelenek: Cerrahilik İstanbul’da Etkinlik Gösteren Halveti-Cerrahi Çevresinin Etnolojik İncelemesi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kirman, M. Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004.
• Kubilay, Çağla. İslamcı Söylemde Kamusal Alan ve Türban Tartışmaları. Karşıtlıklar, Kırılmalar ve Uzlaşmalar. İstanbul: Libra Yayıncılık, 2010.
• Kuş, Elif. Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 2003.
• Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji: Türkiye’deki Halk Katındaki Dinsel İnançların Siyasal Eylemi Etkilendirmesine İlişkin Bir Kavramsallaştırma Modeli. İstanbul: İletişim Yayınları, 26. Baskı, 2014.
• Martindale, Don. “Şehir Kuramı”. Şehir ve Cemiyet. ed. Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Menching, Gustave. Dini Sosyoloji. çev. Mehmet Aydın. Konya: Tekin Kitabevi, 1994.
• Mirza, Gözde Aynur. Yeni Dinselleşme Eğilimleri ve Maneviyat Arayışları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Özdamar, Mustafa. Gönül Cerrahı Nureddin Cerrahi ve Cerrahiler. İstanbul: Kırk Kandil Yayınları, 2011.
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1993.
• Raudvere, Catharina. Çağdaş İstanbulda Sufi Kadınlar. çev. Damla Acar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003.
• Semazen. “742. Şeb i Arus-Mesnevi Sohbeti Ö. Tuğrul İnançer”. Youtube. Yayın Tarihi 26 Aralık 2015. https://www.youtube.com/watch?v=YiCiYXzvXMU&ab_channel=Semazen.
• Simmel, George. Metropol ve Zihinsel Yaşam. çev. Bahar Öcal Düzgören. Cogita, S.8, 1996.
• Slaterry, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. der. Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2010.
• Subaşı, Necdet. Din Sosyolojisi. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Suman, Defne. “Feminizm, İslam ve Kamusal Alan”. İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri. ed. Nilüfer Göle. 68-92. İstanbul: Metis Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Tek, Abdürrezzak. Tarihi Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar. Bursa: Bursa Akademi, 2017.
• Tönnies, Ferdinand. “Gemeinschaft ve Gesellschaft”. Şehir ve Cemiyet. der. Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Türkdoğan, Orhan. “Türk Toplumunda Yeni Dini Hareketler ve Cemaatlaşma”. Osmanlıdan Günümüze Türk Toplum Yapısı. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2004.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisine Giriş. çev. Battal İnandı. Ankara: Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1987.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi, çev. Ünver Günay. İstanbul: İFAV Yayınları, 1995.
• Watt, W. Montogomery. Dinlerde Hakikat: Sosyolojik ve Psikolojik Bir Yaklaşım. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Yelken, Ramazan. Cemaatin Dönüşümü. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Yılmaz, Zehra. Dişil Dindarlık İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2017.