Kutsalın Simülakrı: Baudrillard’ın Simülasyon Kuramında Dinin Temsili ve Gerçekliğin Yitimi

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 9, 137 - 163, 30.10.2025

Zülal Asanatuci

Öz

Çağdaş dönem sosyologlarından Jean Buadrillard, daha çok postmodern toplumları analiz ettiği çalışmalarıyla bilinmekte ve günümüzün değişen toplumlarını kendi oluşturduğu simülasyon kuramı çerçevesinde ele almaktadır. Baudrillard düşünsel çalışmalarına Marksist perspektifle başlamış olsa da zaman içerisinde Marksizm’den önemli ölçüde ayrılmış ve postmodern teoriye yoğunlaşmıştır. Bu bağlamda çalışmalarında daha çok postmodern toplumda gerçeklik ve gerçekliğin yitimi, tüketim kültürü ile medya ve semboller üzerine kafa yorduğu görülmektedir. Simülasyon kavramını postmodern toplumlar üzerinden ele alması ve modern toplum ile postmodern toplum arasındaki ayrımdan yola çıkarak gerçekleştirdiği analizler, O’nu hem klasik hem çağdaşı olan sosyal bilimcilerden ayırmaktadır. Simülasyon kuramına göre postmodern toplumlarda gerçeklik algısı yok olmuştur. Buna ilaveten gerçeklik olarak adlandırılan şey, artık medya ve semboller aracılığıyla üretilen simülasyonlar tarafından şekillendirilmektedir. Bunun sonucunda ise gönderen sisteminden tamamen bağımsız olan simülasyonlar gerçeğin yerini almakta ve gerçeği görünmez hale getirmektedir. Baudrillard tarafından hipergerçeklik olarak adlandırılan bu durum, simülasyon kuramının temelini oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında amaçlanan simülasyon kuramının postmodern toplumları analiz etme noktasındaki işlevselliğinin araştırılması olup, din olgusunun postmodern toplumlardaki görünümünün, simülasyon kuramı çerçevesinde ele alınmasıdır. Bu bağlamda öncelikle postmodernizm kavramının tarihsel açıdan ortaya çıkışı ve kavramla alakalı sosyal bilimcilerin sahip olduğu iki farklı perspektif ele alınmıştır. Bunu takiben Baudrillard’ın simülakr, simülasyon ve hipergerçeklik kavramlarının- Baudrillard her ne kadar postmodernizm kavramını kullanmamış olsa da- postmodern toplumları tanımlama noktasındaki işlevselliği üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda Baudrillard sosyolojisinin klasik Marksizm’den ayrıştığı noktalar, tüketim kavramı üzerinden ele alınmıştır. Bunun yanısıra din olgusunun postmodern toplumlarda var olma biçimi, simülasyon kuramı çerçevesinde değerlendirilmiş, söz konusu kavramın, dinin postmodern toplumlarda var olma biçimini nasıl açıkladığı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi , Postmodernizm , Jean Baudrillard , Simülasyon Kuramı , Hipergerçeklik , Dinin Simülasyonu

Simulacrum of the Sacred: The Representation of Religion and the Loss of Reality in Baudrillard’s Simulation Theory

Öz

Jean Baudrillard, a contemporary sociologist, is primarily known for his studies analysing postmodern societies and examine today's changing societies within the framework of his simulation theory. While Baudrillard began his intellectual study with a Marxist perspective, he has significantly departed from Marxism over time and focused on postmodern theory. In this context, his study focuses primarily on reality and its loss in postmodern society, consumer culture, media, and symbols. His examination of the concept of simulation through the lens of postmodern societies and his analyses, drawing on the distinction between modern and postmodern societies, distinguish him from both classical and contemporary social scientists. According to simulation theory, the perception of reality has disappeared in postmodern societies. Furthermore, what is called reality is recently shaped by simulations produced through media and symbols. As a result, simulations, completely independent of the referent system, replace reality and render it invisible. This phenomenon, which Baudrillard calls hyperreality, forms the basis of simulation theory. This study aims to investigate the functionality of simulation theory in analysing postmodern societies and to examine the manifestation of religion within the framework of simulation theory. In this context, we first examine the historical emergence of the concept of postmodernism and the two different perspectives held by social scientists on the concept. Following this, we examine the functionality of Baudrillard's concepts of simulacrum, simulation, and hyperreality—although Baudrillard himself did not use the term postmodernism—in defining postmodern societies. Furthermore, we examine the points where Baudrillard's sociology differs from classical Marxism through the concept of consumption. Furthermore, we evaluate the existence of religion in postmodern societies within the framework of simulation theory, focusing on how this concept explains the existence of religion in postmodern societies.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion , Postmodernism , Jean Baudrillard , Simulation Theory , Hyperreality , Simulation of Religion

Kaynakça

• Adams, D.J. “Postmodernizmin Teolojik Anlamı”. çev. T. Yeşilyurt. FÜİF Dergisi 4 (1999), 248-262.
• Adorno, Theodor W. Kültür Endüstrisi: Kültür Yönetimi. çev. Elçin Gen vd. İstanbul: İletişim Yayınları, 2024.
• Baudrillard, Jean. Anahtar Sözcükler. çev. Oğuz Adanır - Leyla Yıldırım. Ankara: Paragraf Yayınevi, 2005.
• Baudrillard, Jean. Gösterge Ekonomi Politiği Hakkında Bir Eleştiri. çev. O. Adanır - A. Bilgin. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2009.
• Baudrillard, Jean. Kötülüğün Şeffaflığı. çev. I. Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
• Baudrillard, Jean. Nesneler Sistemi. çev. O. Adanır - A. Karamollaoğlu. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2010.
• Baudrillard, Jean. Sessiz Yığınların Gölgesinde Ya da Toplumsalın Sonu. çev. Oğuz Adanır. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2006.
• Baudrillard, Jean. Simülakrlar ve Simülasyon. çev. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2022.
• Baudrillard, Jean. The Intelligence of Evil or tile Lucidity Pact. New York: Berg Publishing, 2005.
• Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu. çev. Nilgün Tutal - Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2023.
• Baudrillard, Jean. Üretimin Aynası. çev. Oğuz Adanır. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 1998.
• Bauman, Zygmunt. Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Best, S. - Kellner, D. Postmodern Teori. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Ansiklopedisi 6. Ankara: Ebabil Yayınları, 2009.
• Cevizci, Ahmet. Felsefenin Kısa Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Çakmak, Fikrullah - Çimen, Ülhak. “Baudrillard’ın Simülasyon Kuramı Bağlamında Kur’ân’da Eleştirilen Kişilik Tipleri ve Modern Dünyada Gerçeklik Arayışı”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1/57 (2022), 1-10. https://doi.org/10.5152/ilted.2022.220202
• Çamcı, Hikmet. Bir Simülakr Olarak Tanrı: Jean Baudrillard’ın Simülasyon kuramı Bağlamında. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2024.
• Çamcı, Hikmet - Atay, Rıfat. “Bir Simülakr ya da Eğitim Çıktısı Olarak Özgürlük: Jean Baudrillard’ın Simülasyon Kuramı Bağlamında Bir Okuma”. Turkish Academic Research Review 9/3 (2024), 298-318. https://doi.org/10.30622/tarr.1491656
• Çamdereli, Mete. Reklamın Görme Dediği. İstanbul: Avrupa Yakası Yayıncılık, 2013.
• Çiğdem, Serpil. “Dijital Dönüşüm Sürecinde Metaverse Olgusunu Jean Baudrillard’ın Simülasyon Kuramı Çerçevesinde Değerlendirmek”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/3 (2022), 1156-1175. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1107098
• Dağ, Ahmet. Ölümcül Şiddet. Baudrillard’ın Düşüncesi. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2011.
• Demirezen, İsmail. “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din İle Etkileşimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010), 97-109.
• Durkheim, Emile. Toplumsal İşbölümü. çev. Özer Ozankaya. İzmir: Cem Yayınevi, 2023.
• Eagleton, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Evre, Bülent. “Bir Düşünüş Biçimi Olarak Postmodernizm ve Temel Parametreleri”. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 13 (2007), 1-23.
• Furseth, I. - Repstad, P. Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş Kuramlar. çev. İhsan Çapcıoğlu - Halil Aydınalp. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2013.
• Giddens, A. - Sutton, Philip W. Sosyolojide Temel Kavramlar. çev. A. Esgin. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2016.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Horkheimer, Max. Akıl Tutulması. çev. Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.
• Horkheimer, Max. Geleneksel ve Eleştirel Kuram. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• İpek, Bayram. Sonsuz Bağlam: Dinin Postmodern Yorumları. İstanbul: KDY Akademi Yayınları, 2024.
• Jameson, Frederic. Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. çev. Nuri Plümer. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi, 2011.
• Lyotard, Jean François. Postmodern Durum. çev. Ahmet Çiğdem. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Marx, Karl. Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi Cilt: 1. Ankara: Odak Yayınevi, 2011.
• Mengü, Mehmet. Jean Baudrillard Düşüncesinde Hakikat Sorunu. İstanbul: Sarmal Kitabevi, 2024.
• Metin, Osman - Karakaya, Şeref. “Jean Baudrillard Perspektifinden Sosyal Medya Analizi Denemesi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/2 (2017), 109-121. https://doi.org/023101400063957
• Möngü, Bahtinur. “Postmodernizm ve Postmodern Kimlik Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/17 (2013), 27-36.
• Okuyan, Hümeyra - Taslaman, Caner. “Jean Baudrillard’ın Simülasyon Kuramında Ayartma Kavramı”. Din ve Felsefe Araştırmaları 1/1 (2018).
• Sarıbay, A. Yaşar. Postmodernite, Sivil Toplum ve İslam. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994.
• Sarup, Madan. Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm. çev. Abdülbaki Güçlü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2004.
• Sayın, Zeynep. Kötülük, Tekilcilik, Postmodernizm. İstanbul: Mitos Yayınları, 1994.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ümit Tatlıcan - G. Demiriz. İstanbul: Sentez Yayınları, 2008.
• Tekeli, İlhan. Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2009.
• Toynbee, Arnold. A Study of History. New York: Oxford University Press, 1972.
• Turner, Bryan S. Orientalism, Postmodernism and Globalism,. New York: Routledge, 1994.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. çev. Bahadır Akın. İzmir: Adres Yayınları, 2024.
• Yıldırım, Orhan. “Tüketim Toplumunda Din ve Dini Değerlerin Metalaşması”. Olgu Sosyoloji Dergisi 2/1 (2023), 1-8. https://doi.org/10.58632/olgusos.1279609
• “Çağın tehlikesi: Spiritüel istismar!” Yayın Tarihi 11 Mart 2025. https://www.cnnturk.com/tv-cnn-turk/belgeseller/detay/cagin-tehlikesi-spirituel-istismar-ece-gurel-spirituel-istismar-kurbani-mi-2253302 Perspektif. “Medya Vaizliği, Sanal Din ve Yeni Cemaatler” (31 Ocak 2023).
• https://perspektif.eu/2023/01/31/medya-vaizligi-sanal-din-ve-yeni-cemaatler/ haz. Nihat Hatipoğlu. Nihat Hatipoğlu ile İftar. https://www.youtube.com/watch?v=chB9xpkmE5c. Yayın Tarihi 12 Mart 2025. https://www.youtube.com/watch?v=chB9xpkmE5c