THE GENEALOGY OF METEÔROLOGIKA IV: ATTRIBUTION TO ARISTOTLE, ITS TRANSLATIONS, AND IBN SINA’S AL-AF‘AL WA-L- INFI‘ALAT

Yıl 2025, Cilt: 30 Sayı: 59, 305 - 332, 25.07.2025

Nur Muhammed Şahin

https://doi.org/10.20519/divan.1683542

Öz

This article examines the fourth book of Aristotle’s Meteôrologika, a component of his natural philosophy corpus. The first section addresses debates surrounding the authenticity of Meteôrologika IV, situating the text within the broader history of philosophy. It explores how ancient commentators perceived the work, presents interpretations by modern historians of philosophy, and offers a brief discussion of the question of attribution. Following this contextual overview, the article turns to the Arabic translations of the text in relation to Greek and Latin commentarial traditions. It examines the interpretations of Alexander of Aphrodisias (d. 3rd century CE) and Olympiodorus (d. 6th century CE), before discussing subsequent Latin translations and commentaries. The third section investigates the process by which Meteôrologika IV was reconstructed in its Arabic translation. Special focus is given to al-Āthār al-ʿulwiyya, translated by Yaḥyā ibn al-Biṭrīq (d. ca. 840), with a comparative analysis of its structure and terminology vis-à-vis the original Greek. Rather than a direct linguistic translation, the text represents a rearticulation shaped by the intellectual and linguistic context of the Arabic philosophical tradition. The final section provides a descriptive and analytical reading of Ibn Sīnā’s al-Afʿāl wa-l-infiʿālāt, which engages with themes and content akin to those of Meteôrologika IV. The discussion considers the work’s place within Ibn Sīnā’s natural philosophy, highlighting thematic parallels, original contributions, and conceptual divergences. The article ultimately argues that Ibn Sīnā should be seen both as a continuator of Aristotelian thought and as an independent reinterpreter who reconfigures the tradition within his own philosophical framework.

Anahtar Kelimeler

Aristotle , Meteôrologika , Ibn Sīnā , natural philosophy , authenticity , quality.

METEÔROLOGIKA IV’ÜN JENEOLOJİSİ: METNİN ARISTOTELES’E NİSPETİ, TERCÜMELERİ VE İBN SİNA’NIN EL-EF‘ÂL VE’L-İNFİ‘ÂLÂT’I

Öz

Bu makalede, Aristoteles’in (ö. M.Ö. 322) doğa felsefesi külliyatı kitaplarından biri olan Meteôrologika’nın dördüncü kitabına odaklanılacaktır. İlk kısımda, kitabın felsefe tarihi içerisindeki yerini dikkate alan bir okumayla, esere dair otantiklik tartışmalarına değinilecektir. Burada, eserin antik şârihler nezdindeki konumuna ve modern dönem felsefe tarihçilerinin yorumlarına yer verilerek kısa bir otantiklik tartışması yapılacaktır. Kitaba dair genel bir panorama sunulduktan sonra, söz konusu eserin öncelikle Grekçe ve Latince şerhler ışığında Arapça tercümelerine geçilecektir. Burada İskender el-Afrodisi’nin (ö. M.S. III. yüzyıl) ve Olympiodorus’un (ö. M.S. VI. yüzyıl) şerhi analiz edilecek, akabinde diğer Latince tercümeler ve şerhler zikredilecektir. Üçüncü bölümde Meteôrologika IV’ün Arapçaya intikal aşamasında metnin yeniden inşa sürecine odaklanılacaktır. Bu kısımda özellikle Yuhanna b. Bıtrik’in (ö. yaklaşık 840) el-Âs̱âru’l-ʿulviyye tercümesi merkeze alınarak, tercüme Meteôrologika IV ile karşılaştırılacaktır. Bu tercüme faaliyetinin doğrudan bir dilsel aktarım ameliyesi olmak yerine tercüme edilen dilde yeniden ihdas edilen yapısal ve ıstılahi özelliklerine vurgu yapılacaktır. Son kısımda ise hem metnin hem de mesailin İbn Sina’daki karşılığı olarak telakki edilmesi gereken İbn Sina’nın el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât kitabı tasviri ve tahlili bir incelemeye tabi tutulacaktır. Burada kitabın İbn Sinacı doğa felsefesindeki konumuna ve birkaç müşterek meseleye atıfta bulunulacaktır. Akabinde İbn Sina’nın özgün katkılarına değinilecek, nihayet el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât kitabı baz alınarak, İbn Sina’nın Aristotelesçi geleneğin hem takipçisi hem de özerk bir yeniden yorumlayıcısı olarak dikkate alınması gerektiği iddia edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles , Meteôrologika , İbn Sina , doğa felsefesi , otantiklik , nitelik.

Kaynakça

• Alexander of Aphrodisias. Alexander of Aphrodisias: On Aristotle Meteorology 4. Çev. Eric Lewis. Paperback Edition.
• Ancient Commentators on Aristotle. London; New Delhi; New York; Sydney: Bloomsbury Academic Publishing, 2014.
• Aristotle. Meteorologica. Çev. H. D. P. Lee. The Loeb Classical Library. London: Heinemann, 1952.
• Desclos, Marie-Laurence, ve William Wall Fortenbaugh. Strato of Lampsacus: Text, Translation, and Discussion.
• Rutgers University Studies in Classical Humanities, vol. 16. New Brunswick, N.J: Transaction Publishers, 2011.
• Gottschalk, H. B. “The Authorship of Meteorologica, Book IV.” Classical Quarterly 11, sy 1-2 (1961): 67-79. doi:10.1017/s0009838800008399.
• Gutas, Dimitri. “Arapça’ya Tercüme Edilen Yunanca Felsefî Eserler.” İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler, ed. M. Cüneyt Kaya. Çev. İbrahim Halil Üçer, 6. Bs. 777-97. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Höffe, Otfried. Aristotle, ed. Anthony Preus. Çev. Christine Salazar. SUNY series in ancient Greek philosophy. Albany: State University of New York Press, 2003.
• İbn Sînâ. “el-Efʿâl ve’l-infiʿâlât.” Kitâbu’ş-Şifâ : eṭ-Ṭabîʿiyyât, ed. Mahmûd Kâsım, 2: 201-67. Kahire: Dâru’l-Kâtibu’l-ʿArabî li’ṭ-Ṭıbâa ve’n-Neşr, 1969.
• ———. El-Kânûn Fi’t Tıbb. Çev. Esin Kahya. 3 cilt. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1995.
• ———. Etkiler ve Edilgiler. Çev. Mustafa Özbakır. 1. Bs. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2024.
• ———. Kitâbu’ş-Şifâ: Oluş ve Bozuluş [el-Kevn ve’l-fesâd]. Çev. Muammer İskenderoğlu. İslam Felsefe Klasikleri 14, 2. Bs. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• Latinus, Avicenna. Liber Quartus Naturalium De Actionibus et Passionibus Qualitatum Primarum. Düz. & Çev. Simone van Riet. Leiden; Louvain: Brill; E. Peeters, 1989.
• Olympiodorus. Olympiodori in Aristotelis Meteora commentaria. Çev. Guilelmus Wilhelm Stüve. C. XII/II.
• Commentaria in Aristotelem Graeca. Berlin, Boston: De Gruyter, 2020. doi:10.1515/9783111621319.
• Petraitis, Casimir. el-Âs̱âru’l-ʿulviyye li-Aristotâlîs = The Arabic Version of Aristotle’s Meteorology. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1967.
• Ross, W. David. Aristoteles. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2011.
• Sanders, Kirk R. “Strato on ‘Microvoid’.” Strato of Lampsacus: Text, Translation, and Discussion, ed. Marie-Laurence Desclos ve William Wall Fortenbaugh, 263-76. Rutgers University Studies in Classical Humanities, vol. 16. New York: Routledge, 2017.
• Schoonheim, Pieter L. Aristotle’s Meteorology in the Arabico-Latin Tradition: A Critical Edition of the Texts, with Introduction and Indexes. Aristoteles Semitico-Latinus 12. Leiden; Boston; Köln: Brill, 2000.
• Solmsen, Friedrich. “Citations in Their Bearing on the Origin of ‘Aristotle’ Meteorologica IV.” Hermes 113, sy 4 (1985): 448-59. https://www.jstor.org/stable/4476460.