Ahlaklı Pazar Kültürü: Şeyzerî’nin Nihâyetü’r-Rütbe’si

Yıl 2018, , 0 - 0, 01.07.2018

Cengiz Kallek

https://doi.org/10.20519/divan.448289

Cited By: 1

Öz

Bu makalede
pazar kural ve değerlerini vurgulayan uygulamalı hisbe literatürünün Doğu İslam
dünyasında kaleme alınmış ve günümüze ulaşmış ilk örneklerinden biri olan
Abdurrahman b. Nasr eş-Şeyzerî'nin Nihâyetü'r-rütbe fî talebi'l-hisbe (Hisbe Arayışında Son
Düzey) başlıklı eseri incelenmiştir. Genel tüketiciyi koruma amacını her
fırsatta dışa vuran Şeyzerî, kitabında bireysel iş ve üretici / satıcı
davranışlarının sınıflandırılmasını ve incelenmesini mümkün kılan hukukî ve ahlakî
ilkelerin yanı sıra uygulamalı bir değerler sistemini de açıkça ortaya
koymaktadır. Zira aslen ekonomiyi rayına oturtmak isteyen bir iktisat bilimi
ahlakı tanımalı, işleri yoluna koymayı dileyen bir ekonomi de ahlaklı
olmalıdır. Bireyin davranışları da –özellikle kişiliğini yansıtmaları bakımından– ahlak boyutu dışlanarak anlaşılamaz. 

Anahtar Kelimeler

Şeyzerî, hisbe, iş ahlakı, piyasa, düzen, adalet

Kaynakça

• el-Abbâdî, Ebû Âsım Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Zeylü Tabakâti'l-fukahâi'ş-Şâfi‘iyyîn. Haz. Ahmed Ömer Hâşim ve M. Zeynühüm M. Azeb. Ebü'l-Fidâ İbn Kesîr, Tabakâtü'l-fukahâi'ş-Şâfi‘iyyîn içinde, Kahire: Mektebetü's-sekâfeti'd-dîniyye, 1413/1993. el-Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü'l-hafâ’. Haz. Ahmed el-Kalâş. Beyrut: Dârü ihyâi't-türâsi'l-‘Arabî, 1405. Akerlof, George A. “The Market for ‘Lemons’: Quality Uncertainty and the Market Mechanism.” Quarterly Journal of Economics 84/3 (1970): 488-500. Antâkî, Dâvud b. Ömer. Tezyînü'l-esvâk fî ahbâri'l-‘uşşâk. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-hilâl, 1986. Arberry, A. J. The Chester Beatty Library, A Handlist of the Arabic Manuscripts. Dublin: Emery Walker Ltd., 1955. Âşûr, Seyyid Muhammed. Ruvvâdü'l-iktisâdi'l-‘Arab. Kahire: Dârü'l-ittihâdi'l-‘Arabî li't-tıbâ‘a, 1974. Atmaca, Veli. “Hadîsleri Bakımından Siyâsetnameler (II) (Ebû'n-Necîb ve en-Nehcu'l-Meslûk fî Siyâseti'l-Mülûk'u).” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2000): 557-64. .“Hadisleri Bakımından Siyâsetnâmeler (IV) (Ebû'n-Necîb'in en-Nehcü'l-Meslûk'unda Yönetilenlerle İlgili Rivâyetler).” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2003): 45-58. .“Hadisleri Bakımından Siyâsetnâmeler III, (Ebu'n-Necîb'in en-Nehcü'l-Meslûk'unda Yönetenlerle İlgili Rivâyetler).” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14/1 (2004): 165-87. Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü'l-‘ârifîn esmâü'l-müellifîn ve âsârü'l-musannifîn. Haz. Kilisli Muallim Rifat ve İbnülemin Mahmud Kemal. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951-1955. Behrnauer, Walter. “Mémoire sur les institutions de police chez les arabes, les persans et les turcs.” Journal Asiatique 16 (Ekim-Kasım 1860): 347-92. Brockelmann, Carl. Geschichte der arabischen Litteratur Supplementband. Leiden: E.J. Brill, 1937. Buckley, R. P. The book of the Islamic market inspector, Nihāyat al-Rutba fī Ṭalab al-Ḥisba (The utmost authority in the pursuit of Ḥisba). Oxford: Oxford University Press, 2000. Cheikho, Louis. “Kitâbü Nihâyeti'r-rütbe fî talebi'l-hisbe.” el-Maşrık 10/21 (1907): 961-68. .“Kitâbü Nihâyeti'r-rütbe fî talebi'l-hisbe: Nazar li'l-Eb Luvîs Şeyhû el-Yesû‘î (Tetimme li-mâ sebak).” el-Maşrık 10/23 (1907): 1079-86. .“Nuhbe sâniye min Kitâb Nihâyeti'r-rütbe fî talebi'l-hisbe.” el-Maşrık 11/8 (1908): 580-94. Chiarelli, Leonard C. “A Preliminary Study on the Origins of Medical Licensing in the Medieval Mediterranean.” Al-Masāq: Studia Arabo-Islamica Mediterranea 10 (1998): 1-11. De Slane, W. MacGuckin. Catalogue des manuscrits arabes de la bibliothèque nationale. Paris: Imprimerie Nationale, 1895. Dönmez, İbrahim Kâfi. “Amel.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 3: 16-20 .“Mubah.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 30: 341-45. Fahd, Toufic. La Divination Arabe. Strasbourg: Universite de Strasbourg, 1966. Ghazali, Aidit. “‘Abd Al-Rahman Ibn Nasr Al-Shizari ( -589) AH / ( -1193)AD.” Islamic Thinkers on Economics, Administration and Transactions. Kuala Lumpur: Quill Publishers, 1991. Gibson, Miah. “The Universal Declaration of Animal Welfare.” Deakin Law Review 16/2 (2011): 540-67. Giffen, L. A. “al-Shayzarī (fl. Fourth quarter of the sixth/twelfth century).” Encyclopedia of Arabic Literature 2: 711. Granovetter, Mark ve Richard Swedberg. The Sociology of Economic Life. Boulder: Westview Press, 1992. Halîfe, Abdülkerîm. “el-Mustalahâtü'l-hadâriyye ve'l-‘ilmiyye fî kitâbi “Nihâyeti'r-rütbe fî talebi'l-hisbe” li'ş-Şeyzerî.” Mecelletü Mecma‘i'l-lugati'l-‘Arabiyye 81 (Kahire 1418/1997): 34-47. el-Hikrî, Ebû Abdullah Alâüddin Moğultay b. Kılıç b. Abdullah el-Bekcerî. el-Vâzıhu'l-mübîn fî men üstüşhide mine'l-muhibbîn. Beyrut: el-İntişârü'l-‘Arabî, 1997. İbn Ebû Usaybia, Ebü'l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım es-Sa‘dî el-Hazrecî. ‘Uyûnü'l-enbâ’ fî tabakâti'l-etıbbâ’. Haz. Nizâr Rızâ. Beyrut: Dârü'l-mektebeti'l-hayât, ts. İbn Zâfir, Ebü'l-Hasan Cemâleddin Ali b. Zâfir el-Ezdî. Bedâi‘u'l-bedâih. Haz. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. Beyrut: el-Mektebetü'l-‘Asriyye, 1413/1992. İbnü'n-Nedîm, Ebü'l-Ferec Muhammed b. İshak. el-Fihrist. Beyrut: Dârü'l-ma‘rife, 1398/1978. İbnü's-Salâh eş-Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddin Osman b. Salâhüddin Abdurrahman. Tabakâtü'l-fukahâi'ş-Şâfi‘iyye. Haz. M. Ali Necîb. Beyrut: Dârü'l-beşairi'l-İslâmiyye, 1413/1992. Kahya, Esin. “Hipokrat.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 18: 119-21. Kallek, Cengiz. “Hisbe.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 18: 133-43.
• . “İslâm'da Pazar Ahlâkı ve Yahyâ b. Ömer el-Kinânî.” İş Ahlakı Dergisi 1/1 (2008): 9-30. Kârî, Lütfullah. “Havle Kitâbeyi'ş-Şeyzerî ve İbn Bessâm: Men minhumâ sebeka'l-âhar?.” ‘Âlemü'l-kütüb, 29/3-4 (1428-1429/2007-2008): 361-66. Kâtib Çelebi, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah. Keşfü'z-zunûn ‘an esâmi'l-kütüb ve'l-fünûn. Haz. Kilisli Muallim Rifat ve Şerefeddin Yaltkaya. İstanbul: Maarif Matbaası, 1360-1362/1941-1943. Katipoğlu, Hasan ve İlhan Kutluer. “Huneyn b. İshak.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 18: 377-80. Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü'l-müellifîn: Terâcimü musannifi'l-kütübi'l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru ihyâi't-türâsi'l-Arabî, ts. el-Kıftî, Ebü'l-Hasan Cemâleddin Ali b. Yûsuf. İhbârü'l-‘ulemâ’ bi-ahbâri'l-hükemâ’. Haz. Abdülmecîd Diyâb. Kuveyt: Mektebetü İbn Kuteybe, ts. Kutluer, İlhan. “Hubeyş b. Hasan.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 18: 267-68. McCloskey, Deirdre. “Missing Ethics in Economics.” The Value of Culture: On the Relationship between Economics and Arts, ed. Arjo Klamer, 187-202. Amsterdam: Amsterdam University Press, 1996. Naîmâ Mustafa Efendi. Târih-i Na‘îmâ. Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007. en-Nüveyrî, Ebü'l-Abbas Şihâbüddin Ahmed b. Abdülvehhâb. Nihâyetü'l-ereb fî fünûni'l-edeb. Kahire: Vizâretü's-sekâfe ve'l-irşâd, ts. Öğüt, Salim. “Ef‘âl-i mükellefin.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 10: 452 Öz, Mustafa. “Râfizîler.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34: 396-97. Pertsch, Wilhelm. Die Arabischen Handschriften der Herzoglichen Bibliothek zu Gotha. Haz. Fuat Sezgin. Frankfurt: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1987. Semah, David. “Rawḍat al-Qulūb by al-Šayzarī: A Twelfth Century Book on Love.” Arabica 24/2 (1977): 187-206. Serkîs. Yûsuf Elyân. Mu‘cemü'l-matbû‘âti'l-‘Arabiyye ve'l-mu‘arrebe. Kahire: Matba‘atü Serkîs, 1346/1928. Storey, Charles A. Persian Literature: A Bio-Bibliographical Survey. London: Luzac & Company Ltd., 1972. eş-Şeyzerî. en-Nehcü'l-meslûk fî siyâseti'l-mülûk. Haz. Muhammed Ahmed Demec. Beyrut: Dârü'l-menâl, 1414-1415/1994. . Nihâyetü'r-rütbe. Haz. Seyyid el-Bâz el-Arînî. Kahire: Lecnetü't-te’lîf ve't-tercüme ve'n-neşr, 1365/1946. Terzioğlu, Arslan. “Bîmâristan.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 6: 163-78. et-Tilimsânî, Ebü'l-Abbas Şihâbüddin Ahmed b. Yahyâ. Dîvânü's-sabâbe. Haz. Muhammed Zaglûl Selâm. İskenderiye: Münşeâtü'l-ma‘ârif, ts. Tunca, Abdullah. İslâm Devletinde Hisbe Teşkilâtı. İstanbul: Marifet Yayınları, 1993. Ullmann, Manfred. Die Medizin im Islam. Leiden; Köln: E. J. Brill, 1970. Von Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr. “Artikel VIII.” Jahrbücher der Literatur 84 (Wien: 1838): 145-56. Weipert, Reinhard. “‘Abd al-Raḥmān Ibn Naṣr al-Shayzarī: Rauḍat al-qulūb wa-nuzhat al-muḥibb wal-maḥbūb. Edition initiated by David Semah. Completed and brought to press by George J. Kanazi. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag 2003. X, 27 engl. S., LI, 381 arab. S. (Codices Arabici Antiqui. 8.) ISBN 3-447-04720-9.” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 156/2 (2006): 469-74. Witzel, Morgan. Management from the Masters. Londra: Bloomsbury, 2014. Wüstenfeld, Ferdinand. Geschichte der arabischen Aerzte und Naturforscher. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1840.