A Bibliographical Assessment of the Studies on Education in Ottoman Madrasas of the Classical Period

Yıl 2005, Sayı: 18, 79 - 114, 01.06.2005

Fahri Unan

Klasik dönem Osmanlı medreselerinde eğitim üzerine yapılmış çalışmalara dair bir bibliyografya denemesi

Kaynakça

• Abdullah Cevdet,“Mekteb Âlemi, Hayat Âlemi”, Resimli Mekteb Âlemi, no. 4 (1 Eylül 1329), s. 49-53.
• Abdullah Şinâsî, Usûl-i Tâlim ve Terbiyeden Fenn-i Tedrîs, Orenburg 1912.
• Adıvar, A. Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul 1970.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, İstanbul 1309.
• Agoston, G., “Budin’de Osmanlı Medreseleri ve Müderrisleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 58 (Şubat 1989), s. 142-150.
• Ahmet Râsim, Falaka, İstanbul 1927.
• Ahmet Refik, Osmanlı Devletinde Hoca Nüfûzu, İstanbul 1933.
• Ahmed Rifat Efendi, Devhatü’l-Meşâyîh 828-1283, İstanbul 1978.
• Akdağ, Mustafa, “Medreseli İsyanı”, İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Mecmuası, sy. 11 (1952), 361-387.
• __________, “Osmanlı Medreseleri Hakkında Notlar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, III/4 (Ankara 1945), s. 239-296.
• Akgündüz, Ahmed, “Muhammed Abduh’un Gözüyle Osmanlı Devleti ve Eği- tim Sistemi”, Sur, sy. 141 (Aralık 1987), s. 34-41.
• Akgündüz, Hasan, Klasik Dönem Osmanlı Medrese Sistemi, İstanbul 1997.
• Akkutay, Ülker, Enderun Mektebi, Ankara 1984.
• Aktar, Yücel, II. Meşrûtiyet Dönemi Öğrenci Olayları (1908-1918), İstanbul 1990.
• Akyüz, Emine, Eğitim Hukuku, Ankara 1981.
• Akyüz, Yahya, Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1848- 1940), Ankara 1978.
• ________, “III. Selim Döneminde Bursa Medreselerinde Disiplin Islahatına İliş- kin Bir Belge”, Belleten, XLII/172 (Ekim 1979), s. 761-765.
• ________, “Tanzimat Döneminde Eğitim Öğretim Anlayış ve Uygulamalarında Görülen Yenilikler”, Millî Eğitim, sy. 92 (Aralık 1989), s. 3-6.
• ________, “Darülmuallimîn’in İlk Nizamnamesi (1851), Önemi ve Ahmet Cev- det Paşa”, Millî Eğitim, sy. 95 (Mart 1990), s.3-20.
• ________, “Tanzimat Dönemi Eğitiminin Özellikleri”, Tanzimatın 150. Yıldö- nümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1991, s. 389-401.
• ________, “Eğitim Tarihimizden Bugün İçin Çıkarılması Gereken Bazı Dersler ve Düşünceler”, Eğitimimize Bakışlar 1, İstanbul 1996, s. 1-13.
• Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Ulemâsı, I-V, İstanbul 1980-81.
• Ali Emîrî Efendi, “Meşîhat-i İslâmiyye Tarihçesi”, İlmiye Sâlnâmesi, İstanbul 1334, s. 304-320.
• Altınsu, A., Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972.
• Ârif Bey, “Devlet-i Osmâniyyenin Te’essüs ve Takarruru Devrinde İlim ve Ule- mâ”, Dâru’l-Fünûn Edebiyat Fakültesi Mecmuası, sy. 1 (1332), s. 137-144.
• Aslanapa, Oktay, “Ortaçağın En Eski Yatılı İlim ve Kültür Müesseseleri”, Türk Kültürü, sy. 12, (Ankara 1963), s. 34-43.
• Atay, Hüseyin, “Medreselerin Gerilemesi”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakül- tesi Dergisi, sy. 24 (Ankara 1981), s. 15-56.
• ________, “Medreselerin Islahatı”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergi- si, sy. 25 (Ankara 1981), s. 1-43.
• ________, “Fatih-Süleymaniye Medreseleri Ders Programları ve İcazetnameler”, Vakıflar Dergisi, sy. 13 (Ankara 1981), s. 171-236.
• ________, Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, İstanbul 1983.
• Ateş, İbrahim, “Vakıflarda Eğitim Hizmetleri ve Vakıf Öğrenci Yurtları”, Vakıf- lar Dergisi, sy. 14 (Ankara 1982), s. 29-92.
• Ayhan, Halis, Eğitime Giriş ve İslâmiyet’in Eğitime Getirdiği Değerler, İstanbul
• Ayşe Sıdıka, Usûl-i Ta‘lîm ve Terbiye Dersleri, İstanbul 1313.
• Aytaç, K., “Osmanlı İmparatorluğunda Okul Kuruluş Sistemi”, Millî Kültür, III/1 (Haziran 1981), s. 9-13.
• Aytekin, Halil, İttihat ve Terakki Dönemi Eğitim Yönetimi, Ankara 1991.
• Baltacı, Cahid, XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1976.
• Baykal, İsmail H., Enderun Mektebi Tarihi, İstanbul 1953.
• Bayraklı, Bayraktar, İslâm’da Eğitim, İstanbul 1980.
• Bayraktar, M. Faruk, İslâm Eğitiminde Öğretmen/Öğrenci Münâsebetleri, 2. bsk., İstanbul 1987.
• Baysun, M. Cavid, “Osmanlı Devri Medreseleri”, İslâm Ansiklopedisi, c. VIII (1979) (“Mescid” mad. eki), s. 71-77.
• Bilge, Kilisli Muallim Rıfat, “Mekteb Hâtıraları”, Muallimler Mecmuası, sene. 3, Sy. 30 (Matbaa-i Amire, İstanbul 1342/1925), s. 1338-1360.
• Bilge, Mustafa, İlk Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1984.
• Bilim, C. Yalçın, Tanzimat Devrinde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839- 1876), Eskişehir 1984.
• Binbaşıoğlu, C., Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, İstanbul 1995.
• Birinci, Ali, “Mahalle Mektebine Başlama Merasimi ve Mektep İlâhileri”, II. Mil- letlerarası Türk Folklor Kongresi, c. IV (Ankara 1982), s. 37-57.
• Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul 1333.
• Celkan, Hikmet Y., Ziya Gökalp’in Eğitim Sosyolojisi, İstanbul 1990.
• Cihan, Ahmet, Reform Çağında Osmanlı İlmiye Sınıfı, Birey Yayınları, İstanbul 2004.
• Çelebi, Ahmet, İslâm’da Eğitim Öğretim Tarihi, çev. A. Yardım, İstanbul 1983.
• Cerîde-i İlmiyye (fevkalâde nüsha), İstanbul 1332.
• Dağ, M. - Öymen, H.R., İslâm Eğitim Tarihi, Ankara 1974.
• Dâru’l-Hilâfe Medreseleri, Ankara 1329.
• Dölen, Emre, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Bilim”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c. I (İstanbul 1985), s. 154-196.
• Dursun, Davut, Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din, İstanbul 1989.
• Emin Bey, “Tarihçe-i Tarîk-i Tedrîs”, İlmiye Sâlnâmesi, İstanbul 1334, s. 642- 651.
• Ergin, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, I-V, İstanbul 1977 (1939).
• Ergün, Mustafa, “Ders Programları ve Ders Kitapları Tarihi I - (Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Kitapları)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Anadolu Dil-Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi 1, (1996), s. 7-37.
• ________, Eğitim Felsefesi, Malatya 1988.
• ________, “II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Durumu ve Islah Çalışma- ları”, DTCF Dergisi, XXX/1-2 (Ankara 1982), s. 59-89.
• Erişirgil, M. Emin, “Dinî Terbiye, Dînî Tedrîsât”, Millî Ta‘lîm ve Terbiye Cemi- yeti Mecmuası, no. 3 (Mart 1334/1918), s. 13-14.
• Ethem İbrahim Paşa, Terbiye ve Ta‘lîm-i Âdâb ve Nesâyihü’l-Etfâl, 1868, haz. H.R. Öymen, Ankara 1979.
• Ethem Nejat, Mektebcilik (Usûl-i Tedrîs kısmı), İstanbul 1332.
• Fakih, M.S., “The Place of Science in the Islamic Civilisation”, International Congress on the History of Turkish, Islamic Science and Technology, İstanbul Teknik Üniversitesi (14-18 Sep. 1981), s. 95-100.
• Fârâbî, İhsâu’l-Ulûm (İlimlerin Sayımı), çev. Ahmet Ateş, İstanbul 1989.
• Faroqhi, Suraiya, “Social Mobility Among the Ottoman ‘Ulemâ in the Late Sixteenth Century”, International Journal of Middle East Studies, sy. 4 (1973), s. 204-218.
• Fâzıl Ahmed, Terbiyeye Dair, İstanbul 1326.
• Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakâ’ık fî Hakkı Ehli’l-Hakâ’ık Şakâ’ıku’n- Nu’mâniye ve Zeyilleri, nşr. A. Özcan, I-V, İstanbul 1989.
• Gabriel, Albert, “Ottoman Schools”, Encyclopedia of World Art, c. X (Toronto 1965), s. 852-873.
• Gibb, Hamilton- Bowen, Harold, Islamic Society and the West, London 1965 (1957).
• Goldziher, I., “Muslim Education”, Encyclopedia of Religion and Ethics, nşr. Hastinge, c. V (New York 1955), s. 198-207.
• Gökmen, M., Fatih Medreseleri, İstanbul 1943.
• Gül, Ahmet, Osmanlı Medreselerinde Eğitim-Öğretim ve Bunlar Arasında Da- rülhadislerin Yeri, TTK, Ankara 1997.
• Gülsevin, Gürer, “1709 Tarihli Türkçe Manzum Bir Sıbyan Mektebi Ders Ki- tabı”, İnönü Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 1 (1987), s. 240-263.
• Hatemi, H., “19. Yüzyılda Medreseler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c. II (İstanbul 1986), s. 501-510.
• Heyd, Uriel, “The Ottoman Ulema and Westernization in the Time of Selim III and Mahmud II”, Scripta Hierosol Mitana, sy. 9 (1961), s. 63-96. [Türkçe- si: “III. Selim ve II. Mahmut Dönemlerinde Batılılaşma ve Osmanlı Ulema- sı”, çev. Sami Erdem, Türk Hukuk ve Kültür Tarihi Üzerine, haz. Ferhat Ko- ca, Ankara 2002, s. 99-136].
• Hıfzurrahman Râşit - Nihal Âdil, Umûmî Tedris Usûlü, İstanbul 1930.
• Hızlı, Mefâil, “Kuruluşundan Osmanlılara Kadar Medreseler”, Millî Kültür, sy. 60 (Mart 1988), s. 34-38.
• İbnülemin Mahmud Kemal, “Tarihçe-i Tarîk-i Tedrîs”, İlmiye Sâlnâmesi, İstan- bul 1331, s. 642-651.
• İbrâhim b. İsmâil, Şerhu Ta‘lîmü’l-Müte‘allim, İstanbul 1306.
• İbrahim Hilmi,Ma‘ârifimiz ve Servet-i İlmiyemiz, Dersaadet 1329.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Darülfünûn Tarihçesine Giriş (İlk İki Teşebbüs)”, Bel- leten, LIV/210 (Ağustos 1990), s. 801-828.
• ________, “Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim ve Eğitim An- layışı”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992, s. 335-395.
• ________ (ed.) Bulgaristan’da Türk-İslâm Eğitim ve Kültür Müesseseleri ve Med- resetu’n-Nüvvab, haz. Haşim Ertürk - Rasim Eminoğlu, İstanbul 1993.
• İlmiye Sâlnâmesi, İstanbul 1334.
• İnalcık, Halil, The Ottoman Empire, The Classical Age 1300-1600, London 1973.
• İpşiroğlu, Nazan - İpşiroğlu, Mazhar, “İslâm Düşüncesinde Nakil Geleneği”, Macit Gökberk Armağanı, Ankara 1983, s. 79-86.
• İsmail Hakkı, “Millî Ta‘lîm ve Terbiye Islâhâtına Medhal”, Millî Talîm ve Terbi- ye Cemiyeti Mecmuası, no. 2 (Nisan 1337/1917), s. 5-15.
• ________, Ma‘ârifde Bir Siyaset, İstanbul 1335.
• ________,Ta‘lîm ve Terbiyede İnkılâb, İstanbul 1927.
• ________, Mürebbîlere, İstanbul 1933.
• İzgi, Cevat, Osmanlı Medreselerinde İlim, I-II, İstanbul 1997.
• Kahya, Esin, “On Dört ve On Beşinci Yüzyıllarda Bursa’da Bilim Hayatı”, Felse- fe Dünyası, sy. 25 (1997), s. 4-12.
• Kansu, Nafi A., Türkiye Maarif Tarihi, Ankara 1930.
• ________, Türk Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, I-II, İstanbul 1968.
• Kâtip Çelebi, Cihânnümâ, İstanbul 1145.
• ________, Keşfü’z-Zünûn, I-II, İstanbul 1971.
• ________, Mîzânü’l-Hakk fî İhtiyâri’l-Ahakk, yay. O.Ş. Gökyay, İstanbul 1980.
• Kazıcı, Ziya, Anahatları ile İslâm Eğitim Tarihi, Bir Yayınları, İstanbul 1983.
• ________, İslâm Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1991.
• Kâzım Nâmî, Mekteblerde Ahlâkı Nasıl Telkîn Etmeli, İstanbul 1925.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, 1773-1923, İstanbul 1991.
• Koçi Bey, Risâle-i Koçi Beğ, London 1277.
• Koçu, R. Ekrem, “Sıbyan Mektebleri”, Hayat Tarih Mecmuası, I/2 (Mart 1966), s. 24-28.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, İstanbul 1980.
• Köymen, M. Altay, “Alp Arslan Zamanı Selçuklu Kültür Müesseseleri”, Selçuk- lu Araştırmaları Dergisi, sy. 4 (Ankara 1975), s. 75-125.
• Kritovulos, Tarih-i Sultân Mehmed Hân-ı Sânî, çev. Karolidi, İstanbul 1328 (TOEM eki).
• Kuran, Aptullah, Anadolu Medreseleri, Ankara 1969.
• Kütükoğlu, Mübahat, “1869’da Faal İstanbul Medreseleri”, İstanbul Üniversi- tesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, sy. 7-8 (1977), s. 277-393.
• ________, “Dârülhilâfeti’l-Aliyye Medresesi ve Kuruluş Arefesinde İstanbul Medreseleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Der- gisi, VII/1-2 (İstanbul 1978), s. 1-212.
• ________, “Dârülhilâfeti’l-Aliyye Medresesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik- lopedisi, c. VIII, s. 507-508.
• Lekesiz, Hulûsi, Osmanlı İlmî Zihniyetinde Değişme (Teşekkül - Gelişme-Çözül- me: XV-XVII. Yüzyıllar), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1989.
• ________, “Osmanlı İlmiye Zihniyeti: Teşekkülü, Gelişmesi ve Çözülmesi Üze- rine Bir Tahlil Denemesi”, Türk Yurdu, XI/49 (Eylül 1991), s. 21-31.
• Mahmut Cevad, Ma‘ârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilat ve İcrââtı, İs- tanbul 1338.
• Makdîsî, G., “Madrasa and Universities in the Middle Ages”, Studia Islamica, sy. 23 (1970), s. 255-264.
• ________, The Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West, New York 1981.
• ________, “The Scholastic Method in Medieval Education: An Inquiry into its Origins in Law and Theology”, Speculum, 49/4 (1974), s. 640-661.
• Mardin, Ebü’l-Ûlâ, Huzur Dersleri, haz. İ. Sungurbey, I-II, İstanbul 1956, 1966.
• Mayer, Hans Georg, “İçtimai Tarih Açısından Osmanlı Devletinde Ulemâ - Meşâyih Münâsebetleri”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, IX/4 (Ekim 1980), s. 48-60.
• Mecdî Mehmed Efendi, Hadâ’ıku’ş-Şakâ’ık (Şakâ’ık-i Nu‘mâniye ve Zeyilleri, 1), nşr. A. Özcan, İstanbul 1989.
• Mehmed Ali Aynî, Dârülfünûn Tarihi, İstanbul 1927.
• Mehmed Emîn, “Mekteblerimize Dair”, Mihrâb, sy. 28 (1 Nisan 1341), s. 145- 146.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, I-IV, İstanbul 1890-93.
• Melekzâde Fuâd, Usûl-i Tedrîs ve Tederrüs, Dersaadet 1315.
• Muallim Cevdet, Mektep ve Medrese, haz. E. Erüz, İstanbul 1978.
• Muhammed Kutub, İslâm Terbiye Metodu, çev. Ali Özek, İstanbul 1977.
• Musa Kâzım, Rehber-i Tedrîs ve Terbiye, İstanbul 1310.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin, Devhatü’l-Meşâyih, nşr. Z. Kazıcı, İstanbul 1978.
• Namık Kemâl, “Ma‘ârif”, İbret, no. 16 (28 Rebîülâhir 1289/22 Haziran 1288), s. 1-2.
• Nasr, S. Hüseyin, İslâm ve İlim, çev. İ. Kutluer, İstanbul 1989.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “İbn Kemâl’in Yaşadığı XV. ve XVI. Asırlar Türkiyesi’nde İlim ve Fikir Hayatı”, Şeyhülislâm İbn Kemâl Sempozyumu (26-29 Haziran 1985, Tokat) Tebliğler ve Tartışmalar, Ankara 1986, s. 31-40.
• ________, “XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Resmî Dinî İdeolojisi ve Buna Muhale- fet Problemi”, İslâmî Araştırmalar, IV/3 (Temmuz 1990), s. 190-194.
• Ortaylı, İlber, “18. Yüzyılda İlmiye Sınıfının Toplumsal Durumu Üzerine Bazı Notlar”, ODTÜ Gelişme Dergisi (1979-80, Özel Sayı), Ankara 1981, s. 155- 159.
• Öymen, H.R., “İslâmiyette Öğretim ve Eğitim Hareketleri II”, Ankara Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 12 (Ankara 1964) s. 35-42.
• Özcan, Abdülkadir (nşr.), “Fatih’in Teşkilat Kanunnâmesi ve Nizâm-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergi- si, sy. 33 (Mart 1980-81), s. 7-51.
• ________, “Tanzimat Döneminde Öğretmen Yetiştirme Meselesi”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992, s. 441-474.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Medrese”, Türk Ansiklopedisi, c. XXIII (Ankara 1976), s. 370-372.
• Pedersen, Johns, “Mescid”, İslâm Ansiklopedisi, c. VIII (1979), s. 1-71.
• Repp, Richard, The Müfti of Istanbul, A Study in the Development of the Ottoman Learned Hierarchy, London 1986.
• ________, “Some Observations on the Development of the Ottoman Learned Hierarchy, Scholars, Saints and Sufis”, Muslim Religious Institutions in the Middle East since 1500, ed. Nikki R. Keddie, University of California Press, Berkeley-Los Angeles-London 1972, s. 17-32.
• Richard, L. Cambers, “The Ottoman Ulema and the Tanzimat”, Muslim Reli- gious Institutions in the Middle East since 1500, ed. Nikki R. Keddie, Univer- sity of California Press, Berkeley-Los Angeles-London 1972, s. 34-46.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul 1991.
• Sâlnâme-i Nezâret-i Ma‘ârif-i Umûmiye, İstanbul 1316-1319, 1321.
• Sayılı, Aydın, “Ortaçağ İslâm Dünyasında İlmî Çalışma Temposundaki Ağırlaşma- nın Bazı Temel Sebepleri (Avrupa ile Mukâyese)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Dergisi, sy. 1 (1963), s. 5-69.
• Selim Sâbit, Rehnümâ-yı Mu‘allimîn, İstanbul 1290.
• Sözen, Metin, Anadolu Medreseleri, Selçuklular ve Beylikler Devri, I-II, İstanbul 1970-72.
• Sungu, İhsan, “Mekteb-i Maarif-i Adliyenin Tesisi”, Tarih Vesikaları, sy. 1 (1941), s. 212-225.
• Şeyh Alizâde Hoca Muhyiddin, Medreselerin Islâhı, Dersaadet 1314.
• Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyi‘u’l-Fuzalâ (Şakâ’ik-i Numaniye ve Zeyilleri, 3), nşr. A. Özcan, I-II, İstanbul 1989.
• Şevketî Efendi, Medâris-i İslâmiyye Islâhât Programı, İstanbul 1328.
• Şişman, A., “Mekteb-i Osmânî (1857-1864)”, Osmanlı Araştırmaları, sy. 5 (İs- tanbul 1986), s. 83-160.
• Taşköprülüzâde, Ahmed İsâmüddin, Mevzû‘atu’l-Ulûm, I-II, İstanbul 1313.
• ________, Miftâhu’s-Sa‘âde ve Mısbâhu’s-Siyâde, I -III, Haydarâbâd 1328.
• Tekeli, İ. - İlkin, S., Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim Siste- minin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara 1993.
• Tekindağ, Şehabeddin, “Medrese Dönemi”, Cumhuriyetin 50. Yılında İstan- bul Üniversitesi, İstanbul 1975, s. 3-54.
• Unan, Fahri, “Atâyî’nin Gözüyle Bir Osmanlı Âlimi”, Türk Yurdu, X/37 (An- kara 1990), s. 45-50.
• ________, “Osmanlı Resmî Düşüncesinin ‘İlmiye Tarîki İçindeki Etkileri: Patro- naj İlişkileri”, Türk Yurdu, XI/45 (Ankara 1991), s. 33-41.
• ________, “Medrese-Yönetim İlişkileri ve Osmanlı Medreselerinin İlmî Perfor- mansı Meselesi”, VII. Osmanlı Sempozyumu (Söğüt 1992), Ankara 1993, s. 13-23.
• ________, “Osmanlı Medreselerinin İlmî Performansı Üzerine Bâzı Düşünce- ler”, Türk ve İslâm Dünyasında Bilim ve Teknoloji Sempozyumu (3-5 Hazi- ran 1994, İstanbul, Kandilli Rasathanesi). [Bu tebliğin biraz daha genişle- tilerek yayımlanmış sûreti için bkz. Türkiye Günlüğü, sy. 30 (Eylül-Ekim 1994), s. 49-57].
• ________, “Osmanlı Medreselerinde Ulemânın Sosyal Tabanı ve Bunun İlmî Ve- rim Üzerindeki Etkisi Üzerine Bâzı Düşünceler”, XII. Türk Tarih Kongre- si Bildirileri (Ankara, 12-16 Eylül 1994), Ankara 2000, c. III, s. 669-676. Ayrıca bkz. Türk Yurdu, sy. 101 (Ocak 1996), s. 15-19.
• ________, “Taşköprülüzâde’nin Kaleminden XVI. Yüzyılın ‘İlim ve Âlim’ Anla- yışı”, Osmanlı Araştırmaları, sy. 17 (İstanbul 1997), s. 149-264.
• ________, “Bir Âlimin Hayat Hikâyesi ve Klasik Osmanlı Eğitim Sistemi Üzeri- ne”, OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), sy. 8 (Ankara 1997), s. 365-391.
• ________, “Official Ottoman Ideology and its Science Institutions in the XV and XVIthCenturies: Fâtih Medreses”, Tarih Araştırmaları Dergisi, sy. 29 (An- kara 1997), s. 207-215.
• ________, “Osmanlı İlmiye Tarîkinde ‘Pâye’li Tayinler yahut Devlette Kazanç Kapısı”, Belleten, LXII/233 (Ankara 1998), s. 41-64.
• ________, “Osmanlılarda Medrese Eğitimi”, Yeni Türkiye, c. V (Ankara 1999), s. 140-160.
• ________, “Osmanlı Medreselerinde Din Eğitimi”, Cumhuriyetin 75. Yılında Türkiye’de Din Eğitimi Sempozyumu (4-6 Aralık 1998 İzmir), Ankara 1999, s. 181-193.
• ________, “Osmanlı Medreselerinde İlmî Verimi ve İlim Anlayışını Etkileyen Âmiller”, Türkiye Günlüğü, sy. 58 (Kasım-Aralık 1999), s. 95-105.
• ________, “XVI. Yüzyıl Ulemâsından Nev’î Efendi’ye Göre İlim ve İlimler”, Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (7-9 Nisan 1999 Konya), Konya 2000, s. 257-266.
• ________, “Bir XIV. Yüzyıl Yazarının Kaleminden Çağının ‘İlim ve Âlim’ Anlayı- şı”, Koomduk İlimder Jurnalı / Sosyal Bilimler Dergisi (Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek), sy. 3 (2002), s. 359-381.
• ________, “The Ottoman Ulema: Their Understanding of Knowledge and Sco- larly Contributions”, The Turks 3, Ottomans, ed. H. Celal Güzel, C. Cem Oğuz, Osman Karatay, Ankara 2002, s. 841-850; Türkler / 11, Osmanlı, s. 436-445.
• ________, “Osmanlı Medrese Ulemâsı: İlim Anlayışı ve İlmî Verim”, Koomduk İlimder Jurnalı / Sosyal Bilimler Dergisi (Kırgızistan-Türkiye Manas Üniver- sitesi, Bişkek 2003), sy. 5, s. 14-33.
• ________, “Medreseler ve Osmanlı Merkezî Yönetimi”, Koomduk İlimder Jurna- lı / Sosyal Bilimler Dergisi (Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek), sy. 9 (2004), s. 1-7.
• Unat, Faik R., Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, Ankara
• Uzunçarşılı, İ.H., Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1988 (1965).
• Ülken, H. Ziya, Eğitim Felsefesi, İstanbul 1967.
• Ünver, Süheyl, “Süleymaniye Külliyesinde Dâruşşifâ - Tıb Medresesi ve Dâru’l- Akâkire Dair”, Vakıflar Dergisi, sy. 2 (1942), s. 195-208.
• ________, Fatih, Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, İstanbul 1946.
• ________, Fatih Devri İlim, Sanat ve İçtimaî Tekâmül Hamlelerine Umumî Na- zar, İstanbul 1953.
• ________, İlim ve Sanat Tarihimizde Fatih Sultan Mehmed, İstanbul 1953.
• Yaltkaya, M. Şerafettin, “Tanzimattan Evvel ve Sonra Medreseler”, Tanzimat I, İstanbul 1940, s. 463-467.
• Yazıcıoğlu, M. Sait, “XV. ve XVII. Yüzyıllarda Kelâm Eğitiminin Tenkidi”, İslâ- mî İlimler Enstitüsü Dergisi, sy. 4 (1980), s. 285-295.
• Yıldırım, Cemal, Eğitim Felsefesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir 1987.
• Yurdaydın, H. Gazi, “Düşünce ve Bilim Tarihi”, Türkiye Tarihi, c. II, İstanbul 1988, s. 145-210.
• Zilfi, Madeline C., “The Ilmiye Registrers and the Ottoman Medrese System Prior to the Tanzimat”, Collection Turcica, sy. 3 (Louvain 1983) s. 309-327.
• ________, “Elite Circulation in the Ottoman Empire: Great Molas of the Eigh- teenth Century”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, sy. 26 (1983), s. 318-364.