Devr-i Dil-Ârâ-yı Hürriyet'’te Edebî Ortam

Yıl 2008, Sayı: 25, 1 - 36, 01.12.2008

Beşir Ayvazoğlu

Öz

Bu denemede II. Meşrutiyet’in ilanından sonraki beş yıllık dönemde edebî ortam tasvir edilmektedir. Birbiri ardınca çıkıp batan gazete ve dergilerde ana sermayesi II. Abdülhamid düşmanlığı olan seviyesiz bir edebiyat ortaya çıkmış olmakla beraber, Tevfik Fikret, Abdülhak Hâmid, Rıza Tevfik ve Mehmed Âkif gibi şairler güçlü sesler olarak bu ortama hâkim görünmektedirler. Ömer Seyfettin’in başlattığı Yeni Lisan hareketi ve Ziya Gökalp’ın fikrî önderliğini yaptığı Türkçülük, Balkan Harbi’nden sonra, politika değiştiren İttihat ve Terakki’nin de desteğiyle yeni bir edebiyat odağı olma yolundadır. Meşrutiyet’in ilk yıllarında edebî ortama Fecr-i Âtîcilerle Yeni Lisancılar arasındaki polemiğin ve Mehmed Âkif’le Tevfik Fikret arasındaki kavganın damgasını vurduğu söylenebilir. Edebiyat-ı Cedide’nin bir devamı olan Fecr-i Âtî cılız bir hareket olmakla beraber, Ahmed Hâşim, Yakup Kadri ve Refik Hâlid gibi güçlü kalemlerin doğmasına yol açmış, Köprülüzâde Fuad ve Hamdullah Suphi gibi bazı mensuplarını ise Yeni Lisan hareketine kaptırmıştır. Halide Edip Adıvar da bu ortamda güçlü bir kadın romancı olarak sivrilir ve Yeni Turan adlı romanıyla Türkçülük hareketine destek verir. Bu devirde zemini hazırlanan Millî Edebiyat Cereyanı asıl oluşumunu savaş yıllarında gerçekleştirecektir.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet, İttihat ve Terakki, Hürriyet, Basın, Fecr-i Âtî, Yeni Lisan Hareketi, Türkçülük, Millî Edebiyat Cereyanı

Literary Environment at the “Period of the Beloved Freedom”

Öz

In this essay, literary milieu of the first five years of the
Second Constitutional Period will be described. Although
the main topic of the many short lived newspapers and
journals was enmity to Abdulhamid II, poets like Tevfik
Fikret, Abdülhak Hamid, Rıza Tevfik and Mehmet Akif as
strong voices of this period dominated the literary milieu.
Yeni Lisan (the new language) movement initiated by Ömer
Seyfeddin and Turkism led by Ziya Gökalp, after the Balkan
Wars, with the support of the Committee of Union and
Progress, were on the way to become a new literary focus.
One could argue that the polemic between the Fecr-i Ati
(the coming dawn) and the New Language groups as well as
struggles between Mehmet Akif and Tevfik Fikret dominated
the literary discussions during the early years of the
Second Constitutional Period. As a continuation of the
Edebiyat-ı Cedide (new literature), despite its weaknesses
the Fecr-i Ati paved the way for the emergence of strong figures
like Ahmet Haşim, Yakup Kadri and Refik Halid whereas
Köprülüzade Fuad and Hamdullah Suphi left it for new
Language Movement. In this environment, Halide Edip
emerged as a strong women novelist and supported
Turkism with her novel, Yeni Turan. This period also constituted
the background for the National Literary
Movement which essentially emerged during the war years.

Anahtar Kelimeler

Constitution, Union and Progress, Liberty, Media, Fecr-i Ati, New Language Movement, Turkism, National Literary Movement