Halep-Kosova Hattı, 1909: Arnavutluk’ta Meşrutiyete Karşı Bir İsyan Teşebbüsü

Yıl 2009, Sayı: 26, 113 - 146, 01.06.2009

Abdülhamit Kırmızı

Öz

Mart 1909’da Halep’te görevli Binbaşı Yakovalı Rıza Bey, terhis olup memleketine dönerken kendisine uğrayan Prizrenli bir ere, Recep’e, bir tomar evrak verir ve bu paketi oğluna ulaştırmasını ister. Bir ihbarı değerlendiren zaptiyeler Recep’i memleketine varmak üzereyken yakalar ve elindeki paketi ele geçirirler. Pakette Halep ulemasının fetvaları ve Yakovalı Rıza Bey’in Kosova vilayetindeki Arnavut beylerini isyana çağıran mektupları vardır. 31 Mart Vakası’na denk gelen bu isyan teşebbüsü geniş kapsamlı bir kovuşturmaya konu olur, birçok kişi tutuklanıp hapis ve sürgün edilir. Bu makale Osmanlı arşiv belgelerine dayanarak sözkonusu olayın ayrıntılarını anlatıyor, mektuplarda geçen vatan, millet, kanun, şeriat ve hilafet gibi kavramların bağlamlarını değerlendiriyor ve olayın 31 Mart Vakası’yla ilişkisini sorguluyor.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Arnavutluk, Ulema, Meşrutiyet, 31 Mart Vakası

The Aleppo-Kosovo Connection, 1909: An Attempt of Rebellion in Albania Against the Ottoman Constitutional Regime

Öz

In March 1909, Major Riza Bey Gjakova handed over a roll
of papers to Recep, a discharged private who visited him in
Aleppo on his way back to Albania. Being informed of the
package, the police catched Recep and captured the papers,
which appeared as fetwas of religous scholars of Aleppo and
letters of Riza Bey written to Albanian chiefs in Kosovo, calling
them to revolt against the Ottoman constitutional regime.
Being timely with the 31 Mart Vakas› (the counterrevolution
attempt of April 13), this event was largely investigated
by the government and many people were arrested,
sentenced and exiled. The article deals with the details of
the event and tries to contextualize the concepts of fatherland,
nation, law, shari’a, and caliphate, as mentioned in
the letters.

Anahtar Kelimeler

Abdulhamid II, Constitutionalism, Ulema, Riza Bey Gjakova, Albania