“Doğrudan Doğruya Kur’an’dan Alıp İlhamı”: Kur’an’a Dönüş’ten Kur’an İslamı’na

Yıl 2010, Sayı: 28, 69 - 113, 01.06.2010

M. Suat Mertoğlu

Öz

Kur’an’a dönüş hareketi ve onun bazı taleplerinin uç noktalara götürülmesiyle oluşan Kur’an İslamı söylemi, kimi Müslüman entelektüellerin modern şartların dayatmaları karşısında gelenek engelini bertaraf ederek bir çıkış yolu bulma ve çağdaş bir İslam anlayışı oluşturma gayretleri ile alakalıdır. Bu hareket, Müslümanların geri kalmalarının ve parçalanmışlıklarının nedenini Kur’an’dan uzaklaşmalarına bağlı gördüğünden ona dönülmesi, onun dışındaki kaynakların ve Müslümanların sahip olduğu ilmî geleneğin kısmen ya da tamamen reddedilmesini savunmaktadır.Özellikle Kur’an İslamı söyleminin, anlamın metinde mündemiç olduğu düşüncesiyle Kur’an metnini esas alırken Kur’an’ın anlaşılması ve hayata geçirilmesi noktasında vazgeçilmez değeri ve fonksiyonu olan Sünneti göz ardı etmesinin yanında bir usul düşüncesi ve arayışından yoksun olması, yüzeyselliği ve ilkesizliği beraberinde getirmiş ve yaklaşımın temel hedeflerinden birini oluşturan Müslümanlar arasındaki tefrika ve görüş ayrılıklarını azaltmak bir yana daha da artırmıştır.Kur’an’a Dönüş Hareketi ve özellikle onun uç noktasını temsil eden Kur’an İslamı söyleminin ürünü olan, bir usulden bağımsız serbest Kur’an okumaları kimi ayetlerin sloganlaştırılmasını, bireysel ve sübjektif/göreceleştirilmiş bir din anlayışını ve karmaşayı beraberinde getirmiş, Müslümanların bir ümmet olma vasfını zedeleyerek İslam’ı pratikten uzak bazı prensipler düzeyine indirgemekle sonuçlanmıştır. Bu özellikleri dikkate alındığında, özellikle Kur’an İslamı söyleminin doğrudan amacı olmasa bile ima ettiği dinî anlayışla sekülerleşmeye hizmet edip etmediği üzerinde dikkatle durulması gereklidir

Anahtar Kelimeler

Kur’an’a Dönüş Hareketi, Kur’an İslamı, İslam Modernizmi, Gelenek, Protestanlık, Sekülerleşme

“Receiving Inspiration Directly from the Qur’an”: From ‘Returning to the Qur’an’ to the ‘Qur’anic Islam’

Öz

The discourse of “Qur’anic Islam” is an extreme form of
some of the demands posed by the (intellectual) movement
of “returning to the Qur’an.” It has been born out of
the efforts by some Muslim intellectuals to overcome the
obstacle created by “the tradition” in the face of the constraints
imposed by modern social conditions, of which these
intellectuals sought a way out by constructing a “modern”
conception of Islam. They assume that the reason for the
‘backwardness’ and disintegration of the Muslim World was
due to Muslims’ ignorance of the Qur’an, and thus propose
to “return” to the Qur’an by rejecting (partially or entirely)
other sources of Islamic worldview and particularly the intellectual
tradition that Muslims have produced throughout
the history of Islam.
Assuming that meaning is intrinsic in the text, the discourse
of Qur’anic Islam focuses only on the Qur’anic text, thereby
completely ignoring the prophetic Sunna, which has in fact
a crucial function in term of understanding the Qur’an and
applying it to real-life cases. Other weaknesses of this discourse
include the fact that it lacks a sound methodology
and any scientific principles, and that it remains superficial
in its judgments. Finally, unlike its main objective of decreasing
conflicts and disagreements among Muslims, it has
increased them instead.
A consequence of the above-mentioned lack of methodology,
which is produced by the discourse of Qur’anic Islam
that represents the extreme form of the movement of “returning to the Qur’an,” is the reading of the Qur’an freely
(without regard to any principles), which in turn results in
the fact that certain Qur’anic verses have been turned into
slogans and that a rather individualistic and subjective/relativized
conception of religion has emerged. This implies,
moreover, a chaotic situation where Islam is reduced to a set
of theoretical principles devoid of any practical application,
which furthers divisions among Muslims hurting the idea
of a unified ummah. Finally, with all these features, the discourse
of Qur’anic Islam implies, though not directly aims
at, a particular understanding of religion that begs the question
of whether or not it in fact serves the secularization
of religion.

Anahtar Kelimeler

Returning to the Qur’an, Qur’anic Islam, Islamic modernism, tradition, Protestantism, secularization