XVIII. Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının Gelir Kaynakları

Yıl 2010, Sayı: 29, 95 - 132, 01.12.2010

Süleyman Kaya

Öz

Üsküdar vakıflarının, Üsküdar Şer‘iyye Sicilleri’nde tutulan muhasebe kayıtlarına istinaden yazılan bu makalede vakıf gelirleri irdelendi. Vakıf gelirleri muhasebe kayıtlarında icarât ve murabahât diye ikiye ayrılır. Ev, han, bağ, bahçe gibi gayrimenkullerden elde edilen icare-i vahide, icare-i muaccele, icare-i müeccele mukataa-i kadime gibi her türlü kira geliri icarât kısmına yazılırken; muamele-i şer‘iyye, bey bi’l-istiğlâl, ferağ bi’l-istiğlâl gibi nakit sermayenin işletilmesinden elde edilen gelirler murabahât kısmına yazılır. Bu makalede tüm bu gelir kaynakları; bir yandan yapılış şekli, meşruiyeti, hükmü gibi hukukî açılardan, bir yandan da verimliliği, yaygınlığı, elde edilen gelirin sermayeye oranı ve bu oranın fiyat artışlarıyla ilişkisi gibi iktisadî açılardan ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Üsküdar vakıfları, İcareteyn, İcare-i vahide, Muamele-i şer‘iyye, İstiğlâl

Sources of Income for Uskudar Foundations at the End of 18th Century

Öz

In this article, sources of income for Uskudar foundations
have been examined with reference to accounting records
kept in Uskudar Shar‘iyya Registry. Income sources were
divided into two parts in the accounting records: ijârât and
murâbahât. Although rental incomes known as ijâra-i wahida,
ijâra-i mu‘ajjala, ijâre-i mu’ajjala and muqâta‘a-i qadîma
acquired from properties like houses, roadhouses, vineyards
and orchards are recorded in ijârât part; incomes coming
from the management of cash resources like mu‘âmala-i
shar‘iyya, bay‘ bi l-istiglâl, farâg bi l-istiglâl were recorded in
the part of the murâbahât. All income resources were examined
in terms of their legal aspects such as the methods,
appropriateness and legality, as well as their economic aspects
such as efficiency, widespread use, proportion of the
acquired income to the capital and the relationship between
this proportion and inflation.

Anahtar Kelimeler

Uskudar foundations, ijâratain, ijâra-i wâhida, mu‘âmala-i shar‘iyya, istiglâl