II. Mahmud’un Askerî Islahatlarına Dair Tercüme Bir Müdafaanâme: el-Kevkebü’l-Mes‘ûd fî Kevkebeti’l-Cünûd

Yıl 2011, Sayı: 31, 175 - 200, 01.12.2011

Mahmut Dilbaz

Öz

Osmanlı modernleşmesi askerî yenilgilerin ve toprak kayıplarının artması akabinde askerî sistemde yapılan Batı tarzı yeniliklerle başlamıştır. Siyasî merkez, hususen XVIII. asrın ikinci yarısından itibaren girişilen bu yeniliklerin halk nazarında ve muhalif çevrelerdeki meşrûiyetini sağlamak için ulemanın nüfûzuna ihtiyaç duymuştur. Ulema ise hem yönetimin çeşitli kademelerinde yeniliklerin bizzat uygulayıcısı olarak üzerine düşen görevleri yapmış ve hem de ıslahatların meşrûiyetini ve gerekliliğini yazdığı “savunmacı” eserlerle desteklemiştir. Cezayir’de Hanefî kadılığı ve İskenderiye’de müftülük yapan Cezayir doğumlu İbnü’l-‘Annâbî’nin II. Mahmud’un askerî ıslahatını savunmak üzere Mısır’da kaleme aldığı Arapça es-Sa‘yü’l-Mahmûd fî Nizâmi’lCünûd adlı risalesi bunlardan biridir. Bu eseri ilmiye teşkilatının önemli mevkilerinde görev almış Sahhâflar Şeyhizâde Es‘ad Efendi el-Kevkebü’l-Mes‘ûd fî Kevkebeti’l-Cünûd adıyla pek çok ilavelerle Türkçeye tercüme etmiştir. Arapça aslı Ocak-Şubat 1827’de telif edilen eserin 26 Nisan 1829’da temize çekilip padişaha sunulmuş olan tercüme metni, askerî ıslahatın ayet, hadis ve ilk dönem İslam tarihi uygulamalarının delil gösterilerek savunulduğu bir ıslahat metni olmasının yanında aynı zamanda Hz. Peygamber dönemi savaşlarının mufassalan anlatıldığı bir megâzî kitabıdır. Bu makalede dönemin diğer ıslahat metinleri zikredilerek Es‘ad Efendi ve İbnü’l-‘Annâbî’nin biyografileri kısaca verilmiş, elKevkebü’l-Mes‘ûd fî Kevkebeti’l-Cünûd adlı eser tanıtılıp değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Ulema, Islahat, II. Mahmud, İbnü’l- ‘Annâbî, Es‘ad Efendi

A Translated Defense Article about the Military Reforms of Mahmud II: al-Kavkab al-Mas‘ud fi Kavkabat al-Junud

Öz

The Ottoman modernization started with western-style reforms
in the military system following an increase in military
defeats and loss of land. These reforms, embarked upon since
the second half of the 18th century in particular, required the
central government to utilize ulama’s high public esteem in
order to establish legitimacy in both the public eye and the
view of opponents. The ulama performed incurring responsibilities
by both executing these reforms in various management
positions themselves and also writing “defensive”
literature in support of the legitimacy and necessity of the
reforms. One example of this literature is the pamphlet titled
al-Sa‘y al-Mahmud fi Nizam al-Junud that was written in Arabic
in Egypt to defend Mahmud II’s military reforms by Algerian-born
Ibn al-‘Annabi (1775-1851), who also served as a
Hanafi judge in Algeria and as a mufti in Alexandria. Sahhâflar
Şeyhizâde As‘ad Efendi (1789-1848), who held important positions
in the “ilmiye” organization, translated this pamphlet
into Turkish with a substantial number of additions under the
title al-Kavkab al-Mas‘ud fi Kavkabat al-Junud. The Arabic
original had been published in Jan-Feb 1827; it was not until
April 26th, 1829 that the proofread translation was presented
to the Sultan. It was both a reform document in which military
reforms were defended with reference to Qur’anic verses,
prophetic hadiths and the early Islamic history applications,
and a war chronicle depicting the wars in detail during the
Prophet’s reign. In this article, biographies of As‘ad Efendi
and Ibn al-‘Annabi are briefly presented, other reform documents
of the period are listed; and the text of al-Kavkab is introduced
and critiqued.

Anahtar Kelimeler

Ulama, Reforms, Mahmud II, Ibn al-‘Annabi, As‘ad Efendi