Müctehidin Yokluğunda Fıkhî Ahkâm: Cüveynî’nin el-Gıyâsî’deki Farazî Dünyası

Yıl 2012, Sayı: 33, 69 - 102, 01.12.2012

Sami Erdem

Öz

İctihad, yaşanan olaylara şer‘î çözümler bulmanın canlı bir yolu olduğundan “herhangi bir zaman diliminin müctehidsiz kalmasının caiz olup olmadığı” ve “ictihad kapısının kapanıp kapanmadığı” gibi tartışmalar fıkıh tarihi boyunca canlılığını hep sürdürmüştür. Bu makalede, ilk olarak, ahkâm-ı sultaniye türü bir eser olan Cüveynî’nin el-Gıyâsî’si çerçevesinde, sahabeden itibaren şer‘î hükümleri temel kaynaklardan elde ederek insanlara anlatan fakihlerin farklı dönemlerdeki özellikleri, fukaha arasındaki devamlılık, önceki fukahanın görüşlerinin sonrakilerce anlaşılıp benimsenmesi, zamanın değişmesiyle ortaya çıkan yeni meselelerin nasıl hükme bağlanacağı gibi konular ele alınacak, ardından ictihad ehliyetini haiz müftilerin ve mezhep görüşlerini aktaracak insanların ortadan kalkması ve nihayetinde dinî hükümlerin bütünüyle bilinemez hale gelmesi durumunda takip edilmesi gereken usule dair Cüveynî’nin önerileri incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Cüveynî, el-Gıyâsî, Müctehid, Tahric, Taklid

Legal Ruling in the Absence of the Mujtahid: Juwaynî’s Imaginary World in al-Ghiyâthî

Öz

Because the ijtihad is a dynamic tool for finding sharia-based
solutions to emerging problems, the debates over “whether
it is permissible for a given era to be devoid of a mujtahid”
and over “whether the ‘gate of ijtihad’ is closed” have always
remained vibrant throughout the history of the fiqh. This
article will examine Juwaynî’s al-Ghiyâthî, a work on “alAhkâm
al-Sultâniyya” (the Rules of Government), in order to
discuss his perspective on the changing characteristics of the
jurists (fuqahâ), who had derived the sharia rulings from the
essential Islamic sources and transmitted them to the general
public since the time of the Companions, and his take on the
imaginary situation of the absence of the fuqaha in society.
Within this framework, the article will first discuss Juwaynî’s
views on the continuity between different generations of the
fuqaha, how the earlier jurists’ views were understood and
received by the later generations, and how the new rulings
would be applied to the new questions that emerge with
the passage of time. The article will then examine Juwaynî’s
proposals on the method to be applied in case when the
muftis with a license for the ijtihad and the ulema who are able
to transmit the particular views of madhabs disappear, and
therefore religious rulings might be completely unknown to
the general public.

Anahtar Kelimeler

Juwaynî, al-Ghiyâthî, Mujtahid, Takhrij, Taqlid