XV. Yüzyıl Memlük Kahire’sinin Entelektüel Kadınları

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 46, 0 - 0, 01.08.2019

Büşra S. Kaya

https://doi.org/10.20519/divan.614147

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, XV. yüzyıl Kahire’sinde kadınların bilgi ile olan

ilişkilerine, bilgiye erişebilme imkanına sahip olup olmama

durumlarına ve bilginin üretimine olan katkılarına ışık

tutmayı amaçlamaktadır. Kaynak olarak özellikle XV. yüzyıl

İslam dünyasında siyasi ve sivil elitlerin hayat hikayelerini

kayda geçiren Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman

Sehâvî’nin (ö. 1497) ed-Dav’ü’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsi‘

adlı eserinden faydalanılacak ve gerekli görülen yerlerde

döneme dair kaleme alınmış olan diğer tabakat çalışmalarına

yer verilecektir. XV. yüzyıla ait bu kayıtlar geç dönem

Ortaçağ İslam toplumunda kadınların konumu, ilimle olan

irtibatları, ilmî faaliyetlerde kabul görüp görmemeleri ve

ilimle uğraşan diğer kişilerle ilişkilerini göstermesi bakımından

büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma Kahire’de ilmî

faaliyetlerin kadınlar arasında yaygınlık kazanmasında Sünni

ulemanın yaklaşımının büyük bir etkiye sahip olduğunu

göstermektedir. Küçük yaşlardan itibaren İslami bilginin aktarımına

dahil olmaları hususunda teşvik edilen kız çocukları,

dönemin ileri gelen âlimlerinin ders halkalarına katılma

imkanı buluyorlardı. Böylelikle ileri gelen âlimlerden ders

alan kız çocukları zaman geçtikçe sahip oldukları âlî isnad

sebebiyle özellikle hadis ilminde öne çıkıyordu. Bu durum

dönemin yaygın entelektüel faaliyetlerinin başında yer alan

hadis meclislerinde kadınları öne çıkarmakta ve bu ilmî ortamlarda

belirli bir itibar elde etmelerini sağlamaktaydı. Bununla

birlikte XV. yüzyıl Kahire’sinde kadınların diğer ilim

dallarında da belirli bir mesafe kaydettikleri görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Memlükler, Sehâvî, XV. Yüzyıl

Kaynakça

• Berkey, Jonathan P. “Mamluk Religious Policy.” Mamluk Studies Review 13 / 2 (2009): 7-22. ----. The Transmission of Knowledge in Medieval Cairo: A social history of Islamic education. Princeton: Princeton University Press, 1992. Cemaleddin, Abdülaziz. Tarihu Mısr: min bidâyeti’l-karni’l-evvel el-milâdî hattâ nihâyeti’l-karni’l-işrîn. Kahire: Mektebetü’l-Medbûlî, 2006. Chamberlain, Michael. Ortaçağ’da Bilgi ve Sosyal Pratik: Şam:1190-1350. Çev. Büşra Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. Çubukçu, Asri. “ed-Dav’ü'l-lâmiʿ.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9: 56-57. Demirkent, Işın. “Kudüs.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26: 329-332. İbnü’l-Hâcc, Ebu Abdullah. El-Medhal. Kahire: Darü’l-Hadis, 1981 / 1301. İbn Hacer, Ebü’l-Fazl el-Askalânî. Ed-Dürerü’l-Kâmine fi aʿyâni’l-mîeti’s-sâmine. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1993 / 1414. İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Askalânî. El-Mecmaü’l-müesses li’l-muʿcemi’l-müfehres. Haz. Muhammed Şekûr Meyâdînî. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1996 / 1417. İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felah Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbari men zeheb. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1986. İbn İyâs, Ebü’l-Berekât Zeynüddin Muhammed. Bedaiü’z-zuhur fî vekaii’d-duhur. Haz. Muhammed Mustafa. Kahire: Heyetü’l-Mısriyye, 1982. İbn Tagrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf. En-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kahire. Kahire: Vizaretü’s-Sekâfe ve’l-İrşad, 1929. İbn Tolun, Ebü’l-Fazl Şemseddin. El-Kalaidü’l-Cevheriyye fî târihi’s-Sâlihiyye. Dımaşk: Matbaatu Mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye, 1980. Kopraman, Kâzım Yaşar. “Baybars I.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5: 221-223. Leiser, Gary La Viere. “The Restoration of Sunnism in Egypt: Madrasas and Mudarrisun 495-647 / 1101-1249.” Doktora Tezi, University of Pensilvania, 1976. Little, Donald P. “Notes on Mamluk Madrasahs.” Mamluk Studies Review 6 (2002): 17-18. Makrîzî, Ebü’l-Abbas Takiyyüddin. Kitabü’s-süluk li maʿrifeti düveli’l-müluk. Kahire: Matbaatü’l-Cenne, 1941. Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin. Kitabü’l-mecmuʿ şerhi’l-mühezzeb li’ş-Şirazî. Riyad: Darü Âlemi’l-Kütüb, 2003 / 1423. Nuaymî, Ebü’l-Mefâhir Abdülkadir. Ed-Dâris fî târihi’l-medâris. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’d-Diniyye, 1988. Özaydın, Abdülkerim. “Aynicâlût Savaşı.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4: 275-276. Özcan, Hayriye Betül. “Memlükler Döneminde Hanımlar ve Sehâvî’nin Hanım Hocaları.” IV.Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi, Bildiriler Kitabı 4 ( 2015): 25-40. Özdemir, Mehmet. “Endülüs.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11: 211-225. Özgüdenli, Osman Gazi. “Moğollar.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30: 225-229. Özkan, Halit. Memlüklerin Son Asrında Hadis 1392-1517. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012. Sayeed, Asma. Women and the Transmission of Religious Knowledge in Islam. Cambridge: Cambridge University Press, 2013. Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Abdurrahman. Ed-Dav’ü’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsiʿ. Kahire: Mektebetü’l-Kudsi, 1354. ----. Ez-Zeylü ala refʿi’l-isr. Kahire: Darü’t-Teavün, 1966. Seyyid, Eymen Fuâd. “Kahire.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24: 173-175. Sıddıki, Muhammed Zübeyr. Hadis Edebiyatı Tarihi. Çev. Yusuf Ziya Kavakçı. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1966. Süyuti, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. Nazmü’l-ikyân fî aʿyâni’l-aʿyân. Haz. Philip K. Hitti. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, t.y.. Şeşen, Ramazan. Eyyûbîler. İstanbul: İsam Yayınları, 2012. Talmon-Heller, Daniella. “ʿIlm, Shafaʿah and Barakah: The Resources of Ayyubid and Early Mamluk Ulama.” Mamluk Studies Review 13 / 2 (2009): 23-45. Tomar, Cengiz. “Mısır.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 29: 559-563. Touati, Houari. Ortaçağ’da İslam ve Seyahat: Bir Âlim Uğraşının Tarihi ve Antropolojisi. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Yapıkredi Yayınları, 2016. Yiğit, İsmail. “Aynî’yi Yetiştiren Memlukler Dönemi İlmî Hareketine Genel Bir Bakış.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11-12 (1997): 27-45. Yiğit, İsmail. “Memlükler.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 29: 90-97.