Sultan II. Bayezid’e Sunulan Müellifi ve İsmi Meçhul Bir Siyaset Risalesi

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 46, 0 - 0, 01.08.2019

Özgür Kavak

https://doi.org/10.20519/divan.614160

Öz

Osmanlı siyaset düşüncesi eserlerinin tam bir listesinin

olmayışı bu sahaya dâhil olan eserlerin tahlil edilip değerlendirilmesinin

önünde ciddi bir engel teşkil etmektedir. Bu

çalışma bu eksikliğin giderilmesine mütevazı bir katkı sağlamak

amacıyla Fatih Sultan Mehmed’in (ö. 1481) özel sohbet

halkasına dâhil olduğu anlaşılan ancak kimliği meçhul bir

yazarın II. Bayezid’e ithaf ettiği Arapça bir risaleyi tanıtmayı

hedeflemektedir. Bu yazıda risalenin ismi ve muhtemel yazarının

kimliği, ana konuları, kaynakları ve öne çıkan özellikleri

tartışılacaktır. İdeal bir devlet yönetimi için gerekli

malumatları aktarmayı hedefleyen bu risalede ahlak, siyaset

ve tarih konuları iç içe geçmekte ve âdâb-ı harb (savaş sanatı)

konularına özel bir ilgi gösterilmektedir. Risalede Fatih

Sultan Mehmed’in ideal sultan tipi olarak sunulması, şeriata

uygun hareketin gerekliliği, cihadın yerine getirilmesi

gereken bir yükümlülük olduğu, Osmanlılar ve Memlükler

karşılaştırması ile Endülüs’ün tarihi ve geç XV. yüzyıldaki

durumu dikkat çeken temalardandır.

Anahtar Kelimeler

Amelî hikmet, Siyaset, Osmanlı siyaset düşüncesi, Fatih Sultan Mehmed, II. Bayezid

Kaynakça

• Arıcı, Müstakim. “İlimler Tasnifi Literatüründe Ahlâk İlmi.” Mukaddime 7/1 (2016): 1-29. Ârif, Nasr Muhammed. Fî Mesâdiri’t-türâsi’s-siyâsiyyi’l-İslâmîyyi: Dirâse fî işkâliyyeti’t-ta‘mîm kable’l-istikrâ ve’t-te’sîl. Virginia: el-Ma‘hedü’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî [The International Institute of Islamic Thought], 1994/1415. Atçıl, Abdurrahman. Scholars and Sultans in the Early Modern Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2017. Atûfî, Hayreddin Hızır. Defter-i Kütüb. Budapeşte: Magyar Tudományos Akadémia Könyvtára Keleti Gyűjtemény, (Macaristan Milli Kütüphanesi), Török F 59. Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951. Bistâmî, Abdurrahmân b. Muhammed Hurûfî. Nazmü’s-sülûk fi müsâmereti'l-mülûk. Süleymaniye Ktp. Şehid Ali Paşa, nr. 2789, 1-136 vr. Durmuş, Tuba Işınsu. “Osmanlı Saray Kültürünün Bir Parçası Olarak Sanatçı Nedîm/Musâhipler.” Millî Folklor: Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi XV/114 (2017): 6-27. Ebü’l-Leys Semerkandî. Tenbîhü’l-gâfilîn bi-ehâdîsi Seyyidi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn. Haz. Yusuf Ali Bedevî. Dımeşk & Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1421/2000. Feridun Ahmed Bey. Münşeâtü’s-selâtîn. Dârü't-Tıbâati'l-âmire, İstanbul: 1274. Gökbilgin, M. Tayyib. “Molla Gurâni ve Pâdişaha Sunduğu Yazılar.” The Muslim East: Studies in honour of Julius Germanus, ed. Gyula Káldy Nagy, 75-82. Budapeşte: Lóránd Eötvös University, 1974. Harvey. L. P. Muslims in Spain, 1500 to 1614. Chicago: University of Chicago Press, 2005. Huzeym, Yusuf Osman Muhammed. Delîlü musannefâti's-siyâseti'ş-şeriyye ve’l-ahkâmi’s-sultâniyye. Beyrut: Merkezü İbni’l-Ezrak li-dirâsâti’t-türâsi’s-siyâsî, 2014. İbn Miskeveyh. El-Hikmetü’l-hâlide: Câvîdân-hıred. Haz. Abdurrahman Bedevî. Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân, 1358. İnalcık, Halil. “Mehmed II.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii (erş. trh. 16.11.2018). İpşirli, Mehmet. "Musâhib.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/musahib (erş. trh. 24.03.2019). İslâm Siyaset Düşüncesi Kataloğu, isd.ilem.org.tr (erş. trh. 23.02.2019). Kaya, Mehmet Cüneyt. “‘Peygamberin Yasa Koyuculuğu’: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi.” Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, XIV/27 (2009/2): 57-91. Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî. Haz. Fahri Unan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. Koç, Aylin. “Sinan Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sinan-pasa (erş. trh. 03.12.2018). Kömbe, İlker. “Adalet Dairesinin Teşekkülü ve Temel Kavramları.” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014. Köse, Saffet. “Hocazâde Muslihuddin Efendi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hocazade-muslihuddin-efendi (erş. trh. 03.12.2018). Kut, Günay. “Ahmed Paşa, Bursalı.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-pasa-bursali (erş. trh. 04.12.2018). Mehmed Mecdî. Terceme-i Şekâik-ı Nu’mâniye. İstanbul: Dârü't-tıbâati'l-âmire, 1269. Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1308. Molla Gürani. Ferâʾidü’d-dürer ve şerhu Levâmiʿi’l-ğurer. Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, nr. 47/1. ----. Keşfü’l-esrâr ʿan kırâʾâti’l-eʾimmeti’l-ahyâr. Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, nr. 47/2. Muslu, Cihan Yüksel. Osmanlılar ve Memluklar, İslam Dünyasında İmparatorluk Diplomasisi ve Rekabet. Çev. Zeynep Rona. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2016. Sariyannis, Marinos (with a chapter by E. Ekin Tuşalp Atiyas). A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century. Leiden; Boston: Brill, 2019. Şakiroğlu, Mahmut H. “Sardinya.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sardinya (erş. trh. 27.03.2019). Taşköprîzâde, İsâmüddin Ahmed Efendi. Eş-Şekâikü’n-nu’mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Usmâniyye. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ty. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi: İstanbul’un Fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1949. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988. Üzüm, İlyas. “Hatibzâde Muhyiddin Efendi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hatibzade-muhyiddin-efendi (erş. trh. 05.12.2018). Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Molla Gürânî.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/molla-gurani (erş. trh. 05.12.2018). Yıldız, Sakıp. Fâtih’in Hocası Molla Gürânî ve Tefsiri. İstanbul: Sahaflar Kitap Sarayı Yayınları, ty. Yılmaz, Coşkun. “Osmanlı Siyaset Düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma: Islahatnâmeler.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 1/2 (2003): 299-338. Yılmaz, Hüseyin. Notlar 14: Osmanlı Siyaset Geleneği ve Avrupa’da Doğu Sorunu. Haz. Zahit Atçıl. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı, 2015. Yılmaz, Hüseyin. Caliphate Redefined: The Mystical Turn in Ottoman Political Thought. Princeton: Princeton University Press, 2018. Yılmazer, Ziya. “Esad Efendi, Sahaflar Şeyhizâde.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/esad-efendi-sahaflar-seyhizade (erş. trh. 17.01.2019).