Klasik Metinlerde Övgünün Karakteristiği: Müellif Kendini Nasıl Yüceltir?

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 45, 0 - 0, 01.12.2018

Oğuzhan Şahin

https://doi.org/10.20519/divan.495349

Cited By: 1

Öz

Klasik dönem metinleri, taşıdıkları bilgiyi
muhataplarına aktarmada bir araç olmalarının yanı sıra, satır aralarında
müelliflerine dair bazı özellikleri de barındırmaktadır. Bunlardan biri kaleme
aldıkları eserlerde müelliflerin, açıktan ya da ima yoluyla, kabiliyetlerini
vurgulayarak kendilerini yüceltmeleridir. Her ne kadar müellifler metinlerinde fakîr, hakîr, zaʻîf, abd-ı fakîr gibi ibarelerle kendilerinden
tevazu ile bahsetmiş olsalar da metin içindeki bazı ifadeler dolaylı bir
şekilde kendilerini övdüklerini/yücelttiklerini ortaya koymaktadır. Bu çalışma,
müellif için yüceltme imgesi denebilecek bazı ifadeleri klasik metinlerdeki örnekler
üzerinden tespit etmeyi hedeflemektedir. Çalışma kapsamında metinlerin bu
karakteristik yapısı, bazı müstakil örneklerle yazmaların, ferâğ kaydı ve sebeb-i telif
bölümleri üzerinden tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ferâğ kaydı, Sebeb-i telif, Yüceltme, Övgü, Telif süreci

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. “Edebiyatta Metodoloji Açısından Elyazmaları ve Nâdir Eserler Üzerine Notlar-I.” Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 3/1 (1987): 1-48. Abdullah-ı Bosnevî. Tecelliyâtu Arâʼisü’n-Nusûs. 2 cilt. İstanbul: Matbaʻa-yı Âmire, 1290. Abdülmecîd-i Sivâsî. Şerh-i Kasîde-i Mîmiyye li-Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Süleymaniye Kütüphanesi Şehid Ali Paşa, 1367/3. Abdülmecîd-i Sivâsî. Şerh-i Kasîde-i Mîmiyye li-Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi, 1755/16. Arslan, Sami. “Der-kenârın Gölgesinde: Cârullah Efendi’nin Tasavvuf Kitaplarına Düştüğü Notlar.” Osmanlı Kitap Kültürü- Cârullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları, ed. Berat Açıl, 205-54. Ankara: Nobel Yayınları, 2015. Aynur, Hatice. “Kurgusu ve Vurgusuyla Kendi Kaleminden Âşık Çelebi’nin Yaşamöyküsü.” Âşık Çelebi ve Şairler Tezkiresi Üzerine Yazılar, haz. Hatice Aynur ve Aslı Niyazioğlu, 19-55. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011. Bilgin, Orhan. “Ferâğ Kaydı.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12: 354-56. Çavuşoğlu, Raşit. “Şâh Velî Ayıntâbî’nin el-Kevâkibü’l-Muzîʼe fi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye Adlı Risalesi ve Tahlili: Üç Hadis Üç Hakikat.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/1 (2017): 355-92. Çelebi, İlyas. “Rüya.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35: 306-309. Demirtaş, Faruk Kadri. “Harnâme.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 3/2-3 (1949): 369-87. Ebussuʻûd Kayserî. Şerh-i Mesnevî. Süleymâniye Kütüphanesi, Serez 1463. Elger, Ralph and Köse. Yavuz. Many Ways of Speaking about the Self: Middle Eastern Ego-Documents in Arabic, Persian, and Turkish (14th-20th Century). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2010. Erdem, Hüsamettin. Panteizm ve Vahdet-i Vücûd Mukayesesi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1990. Gel, Mehmet. “Kanûnî Devrinde Müftî ile Rumeli Kazaskeri Arasında Bir Hüccet-i Şerʻiyye İhtilafı Yahut Kemalpaşazâde-Fenârîzâde Hesaplaşması.” Osmanlı Araştırmaları XLII (2013): 53-91. --. “XVIII. Yüzyıl Osmanlı’sında Tasavvufî Bilgiyi Tartışmak: Saçaklızâde ile Alemî Arasındaki Ledünnî İlim ve İlhâm Tartışmasına Dair Bir İnceleme.” Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/3 (2018): 115-77. Gündoğdu, Cengiz. “Mevlânâ (ö. 672/1273)’nın Şathiyye Türünde Yazdığı Bir Gazelinin Şerhi: Şerh-i Ebyât-ı Celâleddîn-i Rûmî.” Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 8 (2002): 27-46. İbn Kemal. Derbeyân-ı Yâʼiyye Merhûm Kemâl Paşazâde. Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye 4751. İsmail Hakkı Bursevî. Bitmedik Ot Dibinde Doğmadık Bir Göcen, Şerh-i Nazm-ı Ahmed. Haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000. Karahan, Abdülkadir. Fuzûlî: Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1996. Kaya, İbrahim. “Sûdî’nin Şerh-i Gülistan’da Şemʻî’ye Yönelttiği Dilbilgisi, Üslûp Yanlışı ve Nazım Şekilleriyle İlgili Eleştiriler.” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (2012): 21-44. Kınalızâde Hasan Çelebi. Tezkiretü’ş-Şuarâ. Haz. Aysun Sungurhan. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2017. Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 4 cilt. Haz. Mustafa Tahralı ve Selçuk Eraydın. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2005. Kortantamer, Tunca. “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi.” Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 8 (1994): 1-10. Kuru, Selim S. ve Murat Umut İnan. “Reintroducing Hafez to Readers in Rum: Sudi’s Introduction to His Commentary on Hafez’s Poetry Collection.” Journal of Turkish Studies Festschrift in Honor of Walter G. Andrews III, 35 (2011/1): 11-34. Küçük Hâfız Mustafa Efendi. Nüzhetü’l-Uşşâk. Süleymaniye Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan, 137/1, 1b-89a. Lâmiʻî Çelebi. Hall-i Muammeyât-ı Mîr Hüseyn. İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 480/1. Mahmud Cemaleddin el-Hulvî. Lemezât-ı Hulviyye. Haz. Mehmet Serhan Tayşi. İstanbul: Semerkand, 2013. Mecdî Mehmed Efendi. Hadâ’iku’ş-Şakâʼik. Haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989. Mehmed Amîkî. Risâle-i Tâ’ife-i Mülâhidân. Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 330/3. Mengi, Mine. “Divan Şairinin Görünmez Seslenicisi Hâtif.” Osmanlı Araştırmaları XXV (2005): 187-201. Münîrî-yi Belgradî. Şerh-i Kaside-i Süleyman. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, 19 Hk 668/1(a), 1b-34a. Niyazioğlu, Aslı. “On Altıncı Yüzyıl İstanbul’unda Halveti-Sünbüli Şeyhlerinin Rüyaları ve Osmanlı Biyografi Yazıcılığı.” Doğu Batı 53 (2010): 21-35. Okay, Orhan ve Hüseyin Ayan. Şeyh Galip Hüsn ü Aşk. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992. Öngören, Reşat. Osmanlılar’da Tasavvuf: Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl). 3. baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012. Özen, Şükrü. “Sahn-ı Semân’da Bir Atışma: Gulâm (Köle) Sinân’ın Mektubu.” Osmanlı Araştırmaları XXXVIII (2011): 161-92. Öztürk, Mustafa. “Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu.” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14-15 (2003): 245-81. Salâhuddîn-i Uşşâkî. Nutk-ı Eşrefzâde Şerh-i Salâhî Abdullâh Efendi. İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin, 832/1. Salâhuddîn-i Uşşâkî. Süleymaniye Kütüphanesi, Tahir Ağa Tekkesi 503, 30a-31b. Sûdî Mustafâ Bosnavî, Şerh-i Dîvân-ı Hâfız. 45 Hk 5180/1 Taşköprülüzâde İsâmuddîn Ebu’l-Hayr Ahmed Efendi. Osmanlı Bilginleri: eş-Şakâiku’n-numâniyye fî Ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye. Çev. Muharrem Tan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007. Touati, Houari. Ortaçağda İslam ve Seyahat: Bir Âlim Uğraşının Tarihi ve Antropolojisi. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004. Türer, Osman ve Cengiz Gündoğdu. “Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin Vahdet-i Vücûdla Alakalı İki Risalesinin Arapkirli Hazmî Tarafından Yapılan Tercümesi.” Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 23 (2009): 601-39. Türer, Osman. “Harîrî-zâde’nin Sülûkün Mertebelerine Dair Bir Risalesi: Feyzu’l-Mugnî min Sırri Hadîsi Men Talebenî.” Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 23 (2009): 37-51. Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5: 188-89. Yetkin, Mehmet Sabri. Kefe-i Sabrî. Milli Kütüphane, A 9211. Yılter, Sait. “Şemʻî Şemʻullâh Şerh-i Mesnevî (VI. cilt).” Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, 2016. Yûsuf b. Yaʻkûb. Menâkıb-ı Şerîf ve Tarîkatnâme-i Pîrân Meşâyıh-ı Halvetiyye. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, 7307. Yûsuf Sinânüddîn. Tadlîlü’t-Te’vîl. Süleymâniye Kütüphanesi Esad Efendi 3689, 1b-9a. --. Tenbîhü’l-Gabî fî-Rü’yeti’n-Nebî. İstanbul: Mekteb-i Tıbbiye Matbaası, 1300.