WALTER BENJAMİN’İN TARİH FİKRİNDEN BİR DEVRİM DOĞURMAK: LATİN AMERİKA ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 48, 93 - 124, 01.10.2020

Hümeyra Okuyan

Öz

Bu çalışma, Walter Benjamin’in ilerlemeci tarih anlayışı karşısında inşa ettiği tarih fikrini ve bu fikrin, arz ettiği benzerlikler ve paralellikler bakımından Latin Amerika devrimlerinin ortaya çıkışındaki yansımalarını ele alacaktır. Bu anlamda politik eylemin imkanı olarak Benjamin’in tarih kavrayışı değerlendirilecektir. Hegel’in ilerlemeci tarih fikri, tarihi tinin ussal bilincinin ve bu bilincin meydana getirdiği özgürlüğün gelişmesi olarak ele alır. Benjamin’e göre ise ilerlemeci tarih fikrinde ortaya çıkan resmi tarihyazımı lineer, profan ve homojendir; yani geçmişi cisimleştirerek onu galip gelenlere hasreder. Buna karşın Benjamin, tarihi bir inşa faaliyetinin nesnesi olarak ele alır ve tarihsel maddeciliği ön plana çıkartır. Benjamin’in tarih kavrayışının öznesi tarihsel maddeci; aracı mesiyanizm/teoloji; zamanı ise "şimdinin zamanı"dır. Benjamin, toplumsal hafızanın tarihle bağ kurduğu, tarihin galip gelenlerin değil; ezilenlerin gözü ile okunduğu, geçmiş nostaljisini şimdiki zamanın eleştirisi için bir yöntem olarak kullanan ve bir kurtuluş/devrim vadeden bir tarih anlayışı ortaya koyar. Teoloji ve tarihin diyalektik okunması sonucu ortaya çıkabilecek ve Benjamin’in ‘imdat freni’ olarak adlandırdığı devrim imkanı, tarihsel bir gerçeklik olarak 1940’larda tabandan bütüne doğru yayılarak başlayan Latin Amerika devrimlerinde ortaya çıkar. Devrimlerin hemen öncesinde devrimci Marksizm, tarihsel maddecilik ve kurtuluş teolojisini birbirine eklemleyen metinlerin artışı, teolojik-marksist diyalektikten etkilenerek devrimci hareketi destekleyen Latin Amerika’daki kilise ve cemaatlerin çoğalması bu benzerliğin en büyük göstergelerindendir.

Anahtar Kelimeler

Walter Benjamin, Tarihsel Maddecilik, Praksis, Mesiyanizm, Marksizm, Latin Amerika Devletleri

MAKING A REVOLUTION FROM WALTER BENJAMIN’S CONCEPT OF HISTORY: THE CASE OF LATIN AMERICA

Öz

This study examines the concept of history that Walter Benjamin constructed against the progressive understanding of history and the reflection of this concept on the emergence of Latin American revolutions in terms of similarities and parallels. Benjamin’s concept of history will be evaluated as the possibility of political action. Hegel’s idea of progressive history considers history as the unfolding of the rational consciousness of the Geist and the freedom brought about by this consciousness. Benjamin thinks that the history writing that embodies the idea of progressive history is linear, profane, and homogeneous; it reifies the past, by making it unique to those who prevail. On the other hand, Benjamin claims that history is a construction activity. His understanding of history underlines historical materialism. Benjamin’s concept of history is historical materialist, its instrument is messianism or theology, and its time is the time of the present. In Benjamin’s idea of history, social memory connects with history; history is read through the eyes of the oppressed not the victors; nostalgia is used a method for criticism of the present, and it promises a liberation or revolution. The revolution, which Benjamin call as “emergency brake” and expects to arise as a result of the dialectical reading of theology and history, emerged as a historical reality in the Latin American revolutions, which started to spread from bottom to whole in the 1940s. The increase in the number of the texts that combined revolutionary Marxism, historical materialism and liberation theology just before the revolution, the increase of churches and communities in Latin America that supported the revolutionary movement influenced by the theological-Marxist ideas are the key indicators of this similarity. In this article, I will examine Benjamin’s concept of historical materialism and theological messianism as its instrument. Then, I will discuss Latin American revolutions as constituting the cases in which Benjamin’s ideas of history were realized.

Anahtar Kelimeler

Walter Benjamin, Historical Materialism, Messianism, Marxism, Latin American Revolutions

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. Walter Benjamin Üzerine. Çev. Dilman Muradoğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Arendt, Hannah. Şiddet Üzerine. Çev. Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Baudelaire, Charles. Kötülük Çiçekleri. Çev. Sait Maden. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2018.
• Casas, Bartolome de Las. Kızılderililer Nasıl Yok Edildi. Çev. Meryem Ural. İstanbul: Şule Yayınları, 2015.
• Canlı, Emine. “Politik Praksis İmkanı Olarak Walter Benjamin’in Tarih Kavramı Üzerine Bir İnceleme.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Başer, Nami. “Walter Benjamin’in Mesihsiz Mesihçiliği.” Dar Kapıdaki Mesih: Walter Benjamin ve Politik Felsefesi. Haz. Ertan Kardeş. İstanbul: İthaki Yayınları, 2017.
• Beiner, Ronald. “Walter Benjamin’in Tarih Felsefesi.” Çev. Mustafa Alican. Tarih Okulu Dergisi, 13 (2013): 603-15.
• Benjamin, Andrew. Tradition and Experience: Walter Benjamin’s “On Some Motifs in Baudelaire.” The Problems of Modernity: Adorno and Benjamin, ed. Andrew Benjamin. Londra: Routledge, 1989.
• Benjamin, Walter. Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı. Çev. Elçin Gen, Mustafa Tüzel. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• ––––. “Eduard Fuchs: Koleksiyoncu ve Tarihçi.” Cogito: Walter Benjamin Özel Sayısı 52 (2007): 35-69.
• ––––. “Hikâye Anlatıcısı.” Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazı-lar. Haz. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• ––––. “Tarih Üzerine Tezler.” Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazılar. Haz. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• ––––. “Tek Yönlü Yol.” Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazılar. Haz. Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• ––––. The Arcades Project. Çev. Howard Eiland ve Kevin McLaughlin, ed. Rolf Tiedemann. USA: Harvard University Press, 2002.
• ––––. “Trauerspiel and Tragedy.” Selected Writings I: 1913-1926, ed. Marcus Bullock ve Michael W. Jennings, 55-56. Harvard: English University Press, 2002.
• Bennet, Zoe. “Eylem Herkesin Hayatıdır: Kurtuluş Teolojisinin Pratiğe Dayalı Epistemolojisi.” Kurtuluş Teolojisi, ed. Christopher Rowland, 241-58. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Dellaloğlu, Besim. Benjaminia: Dil, Tarih, Coğrafya. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• ––––. “Walter Benjamin ve Politik Teoloji.” Dar Kapıdaki Mesih: Walter Benjamin ve Politik Felsefesi. Haz. M. Ertan Kardeş. İstanbul: İthaki Yayınları, 2017.
• Erşen, Cana. “Tanınmayan Kızkardeşler: Walter Benjamin’de Ezoterizm.” Dar Kapıdaki Mesih: Walter Benjamin ve Politik Felsefesi. Haz. Ertan Kardeş. İstanbul: İthaki Yayınları, 2017.
• Galeano, Eduardo. Biz Hayır Diyoruz. Çev. Bülent Kale. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• ––––. Latin Amerika’nın Kesik Damarları. Çev. Roza Hakmen, Atilla Tokatlı. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2017.
• Gandler, Stefan. “Tarih Meleği Neden Geriye Bakıyor?.” Cogito: Walter Benjamin Özel Sayısı 52 (2007): 170-82.
• Gutierrez, Gustavo, “Kurtuluş Teolojisinin Kapsamı ve Görevi.” Kurtuluş Teolojisi, ed. Christopher Rowland, çev. M. Fatih Karakaya, 35-55. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Hegel, George Wilhelm Friedrich. Tarihte Akıl. Çev. Önay Sözer. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1995.
• Kafka, Franz. Akbaba. Çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları, 2016.
• Kardeş, M. Ertan. Schmitt’le birlikte, Schmitt’e Karşı: Politik Felsefe Açısından Carl Schmitt ve Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• ––––. “W. Benjamin’in Felsefi Labirentine Bir Bakış.” 1900’den Günümüze Büyük Düşünürler, ed. Çetin Veysal, 511-12. İstanbul: Etik Yayınları, 2009.
• Kimmerle, Heinz. Kültürlerarası Felsefe Açısından Hegel. Çev. Alper Tolga Çırakoğlu. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2014.
• Landroos, Kia. Now-Time, Image-Space: Temporalizaton of Politics in Walter Benjamin’s Philosophy of History and Art. Finland: SoPhi Academic Press, 1998.
• Löwy, Michael. Marksizm ve Din-Kurtuluş Teolojisi Meydan Okuyor. Çev. İrfan Cüre. İstanbul: Belge Yayınları, 1996.
• ––––. Latin Amerika Marksizmi. Çev. İrfan Cüre. İstanbul: Belge Yayınları, 1998.
• ––––. Walter Benjamin: Yangın Alarmı, “Tarih Kavramı Üzerine” Tezlerin Bir Okuması. Çev. U. Uraz Aydın. İstanbul: Versus Yayınları, 2007.
• Lukacs, György. Tarih ve Sınıf Bilinci. Çev. Yılmaz Öner. İstanbul: Belge Yayınları, 2014.
• Marx, Karl, ve Friedrich Engels. Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri. Çev. M. Erdost. Ankara: Sol Yayınları, 2011.
• Nietzsche, Friedrich. Tarihin Yaşam için Yararı ve Yararsızlığı Üzerine. Çev. Nejat Bozkurt. İstanbul: Say Yayınları, 2005.
• Panitch, Leo, ve Colin Leys. Küresel Parlama Noktaları: Emperyalizme ve Neoliberalizme Karşı Tepkiler. Çev. Tuncel Öncel. İstanbul: Yordam Kitap, 2008.
• Scholem, G. Gershom. A Story of Friendship. Çev. Harry Zohn. New York: New York Review Books, 2002.
• Schmitt, Carl. Siyasi İlahiyat. Çev. Ece Göztepe. Ankara: Dost Yayınları, 2005.
• Steiner, George. “Delik Deşik Bir Arkadaşlık: Walter Benjamin ve Gerschom Scholem Arasındaki Mektuplaşmalar.” Çev. Nuri Plümer. Oluşum Dergisi 43 (1981): 41-43.
• Scholem, Gershom. Sebatay Sevi- Mistik Mesih. Çev. Eşref Bengi Özbilen. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Tiedemann, Rolf. “Pasajlar Yapıtı’na Giriş.” Pasajlar. Çev. Ahmet Cemal, 9-37. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Traverso, Enzo. Solun Melankolisi. Çev. Elif Ersavcı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Yel, Ali Murat. “Geleneğin Bozulması: Kurtuluş Teolojisi ve Cizvitler.” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 5 (1998): 33-55.