ARİSTOTELES’İN MİMESİS TEORİSİNİ DOĞA, GAYE VE İŞLEV KAVRAMLARI ÜZERİNDEN OKUMA DENEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 53, 1 - 32, 31.12.2022

Enise Betül Danış

https://doi.org/10.20519/divan.1077763

Öz

Aristoteles, müstakil olarak sanata dair yazdığı tek eseri olan Poetika’da sanatın bütünüyle mimesis olduğunu ifade etmiştir. Bu nedenle mimesis kavramı Aristoteles’in sanat felsefesinin temel kavramıdır. Mimesis, kelime anlamının çağrıştırdığının aksine taklit ya da tasvirden ibaret değildir. Aristotelesçi sistemde mimesis, yaratmayla alakalı bir kavramdır ve doğanın yarım bıraktığını tamamlama anlamını taşır. Bu makalenin temel iddiası, mimesisin teleolojik bir yapıda olduğu, yani Aristotelesçi sistemde sanata atfedilen bir gayenin olduğudur. Bu çalışma, mimesisin teleolojik yapısını şu üç kavram üzerinden okumayı teklif etmektedir: Doğa, gaye ve işlev. Sanat eseri, maddesinin sanatçının elinde ve zihnindeki formla buluşması ile doğasına kavuşur. Doğasına kavuşarak varlık kazanan sanat eseri bir gayeye yönelir ve böylece işlev kazanır. Sanat eserinin doğasına içkin bulunan gayesi, sanatın ahlakı yönlendirmesi ve iyileştirmesi, yani muhatabının erdemli bir birey olmasına katkı sunmasıdır. Sanat eserinin varlık kazanmasıyla birlikte edindiği işlev ise bilgi iletmesi ve haz yaşatmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, sanat, taklit, tasvir, mimesis, teleoloji, gaye, işlev, doğa, Aristotle, art, imitation, representation, teleology, purpose, function, nature.

A READING OF ARISTOTLE’S THEORY OF MIMESIS IN TERMS OF THE CONCEPTS OF NATURE, PURPOSE AND FUNCTION

Öz

Aristotle stated that art is entirely mimesis in his only work related to the art, Poetics. Therefore, mimesis is the basic concept of Aristotle's philosophy of art. Mimesis is not merely an imitation or depiction on the contrary to the assosiation of its dictionary meaning. In the Aristotelian system, mimesis is a concept of creation and is to complete what nature has left. The main claim of this dissertation is that the mimesis has a teleological structure. Namely, there is a purpose attributed to the art in the Aristotelian system. This work offers that the teleological structure of the Mimesis can be understood over three concepts: Nature, purpose and function. A work of art reaches its nature in the hands of the artist through meeting and matching the form in the mind of the artist. This work of art which has come to existence by reaching its nature heads for a purpose and then gains a function. The inherent purpose of the work of art is orienting the morality and refining it, namely contributing to the individual to become virtuous. The function acquired by coming into existence of art work is the transmission of information and pleasure.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, art, imitation, representation, teleology, purpose, function, nature, mimesis

Kaynakça

• Aristoteles. Eudemos’a Etik. Çev. Saffet Babür. Ankara: Dost Kitabevi, 1999.
• Aristoteles. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1997.
• Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997.
• Aristoteles. Poetika: Şiir Sanatı Üzerine. Çev. Ari Çokona-Ömer Aygün. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Aristoteles, Politika. Çev. Mete Tuncay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
• Aristoteles, Protreptikos ve Evren Üstüne. Çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Pencere Yayınları 2003.
• Aristoteles, Retorik. Çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Aristotle, Poetics. Ed. and Çev. Stephen Halliwell. Cambridge: Harvard University Press, 1999.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi: Aristoteles. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2007.
• Boardman, John. Yunan Sanatı. Çev. Yasemin İlseven. İstanbul: Homer Kitabevi, 2005.
• Butcher, S. H., Aristotle’s Theory of Poetry and Fine Art: with A Critical Text and Translation of the Poetics, 4th ed. London: Macmillan, 1932.
• Can, Hülya. “Aristoteles’te Katharsis Kavramı”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (2006): 63-70.
• Carroll, Noel. Sanat Felsefesi: Çağdaş Bir Giriş. Çev. Güliz Korkmaz Tirkeş. Ankara: Ütopya Yayınları, 2012.
• Heidegger, Martin. Tekniğe İlişkin Soruşturma, Çev. Doğan Özlem. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1998.
• Halliwell, Stephen. “Aristotelian Mimesis Reevaluated”. Journal of the History of Philosophy28 (1990): 487-510.
• İbn Rüşd. Poetika (Şiir) Orta Şerhi. Çev. Ali Tekin. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• İbn Rüşd, Poetika (Şiir) Üzerine Küçük Şerh, Çev. Ali Tekin, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3-4 (2014): 35-41.
• İbn Sina. Poetika, Çev. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2020.
• Kart, Berfin. “Aristoteles ve Heidegger’in Sanat Kuramlarında “Poiesis” ve “Phronesis””. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi (2015): 77-88.
• Koca, Engin. “Aristotelesçi Sistemde Fizik ve Sanat İlişkisi”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 43 (2017): 1-23.
• Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Soykan, Ömer Naci. “Estetiğin Problemleri”. Felsefe Ansiklopedisi, ed. Ahmet Cevizci, Ankara: Babil Yayıncılık, C. V, 2007.
• Şener, Sevda. Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi, 1998.
• Şener, Sevda. Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı. Özen Yula (hzr.), İstanbul: Yapı Kredi Bankası, 1997.
• Taşkent, Ayşe. Güzelin Peşinde: Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’de Estetik. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Tekerek, Nurhan ve İsmet Tekerek. “Aristoteles’te Poetik ve Etik Bütünlük Örneklerle Eylem, Karakter ve Erdem”. Tiyatro Araştırmaları Dergisi 26 (2008): 57-84.
• Tunalı, İsmail. Estetik. İstanbul: Cem Yayınevi, 1984.
• Tunalı, İsmail. Grek Estetik’i: Güzellik Felsefesi Sanat Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2011.