1672 Tarihli Colloquia Familiaria Turcico Latina’da Tarihî Ağız Malzemesi ve Batı Rumeli Tarzı Fiil Çatısı

Yıl 2015, Sayı: 10 - Sayı: 10, 71 - 77, 13.07.2016

Alpay İğci

Öz

Bu makale, çağdaş Türkiye Türkçesi ağızlarında tespit edilen özelliğin Colloquia Familiaria Turcico Latina adlı tarihî bir metinde de tespit edilmesiyle ilgilidir. Çağdaş yazı dilinde {-(I4)t-} eki ile kurulan ettirgen çatı yapısının (anlat-, çağırt-, üşüt-, vb), Batı Rumeli sahasındaki yerleşkelerde {-(I4)t-} ve {-(I4)r-} beraberliğinde genişlemiş şekilde (anlatır-, çagırtır-, üşütür- vb.) olduğu daha önceki bir yayında örneklerle belirtilmişti. XXI. yüzyılda Rumeli’nin Batı Rumeli kesiminde tespit edilen fiil çatısının XVII. yüzyılda da olduğu Colloquia Familiaria Turcico Latina adlı bu eserde tespit edilerek ortaya konmuştur. Anlaşıldığı üzere Colloquia Familiaria Turcico Latina adlı bu transkripsiyon metni, Türkçenin XVII. yüzyıldaki konuşma özelliklerini, Doğu Rumeli ve Batı Rumeli sahasındaki konuşma dilini gösterir.

Anahtar Kelimeler

Colloquia Familiaria Turcico Latina, Tarihî Ağızlar, Osmanlı Türkçesi Ağızları, Rumeli Ağızları Tarihi, Fiil Çatısı

Historical Dialect Materials in Colloquia Familiaria Turcico Latina Dated 1672 and Western Rumelian Type Voice

Öz

This article is about a feature which is found in modern Turkey Turkish dialects as in historical manuscript named Colloquia Familiaria Turcico Latina. It is explained in an article that voice which is formed with {-(I4)t-} suffix in modern written language (anlat- “to explain”, çağırt- “send for”, üşüt- “catch a chill”, etc) is used as expanded form (anlatır- “to explain”, çagırtır- “send for”, üşütür- “catch a chill”, etc) with {-(I4)t-} and {-(I4)r-} suffixes in the places of Western Rumelia territory. It is demonstrated that voice which is used in Western Rumelian part of Rumelia in XXIth century is also had used in XVIIth century by Colloquia Familiaria Turcico Latina. As it is understood Colloquia Familiaria Turcico Latina transcription text gives informations about dialects of Eastern Rumelia and Western Rumelia in XVIIth century.

Anahtar Kelimeler

Colloquia Familiaria Turcico Latina, Historical Dialects, Dialects of Ottoman Turkish, History of Rumelian Dialects, Voice

Kaynakça

•  HARSANY Jacobus Nagy de, Colloquia Familiaria Turcico Latina Seu Status Turcicus Loquens, Coloniae Brandeburgicae 1672.
•  HAZAİ György, Das Osmanisch-Türkische im XVII. Jahrhundert Untersuchungen an den Transkriptionstexten von Jakab Nagy de Harsany, Akadémiai Kiado, Budapest 1973.
•  __________, “Jakab Harsanyi-Nagy’ın Latin Harfleriyle Yazılmış Türkçe Metinleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara 1971, 47-59.
•  İĞCİ Alpay, 17. Yüzyılda Batı Rumeli Türkçesinin Özellikleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir 2014.
•  __________, “Balkan Ağızlarında Farklı Bir Fiil Çatısı”, Turkish Studies, Volume 6/1, Winter 2011, s. 1258-1267
•  KABAAĞAÇ Sina, ALOVA Erdal, Latince Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1995.