Anamur Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar

Yıl 2012, Sayı: 5 - Sayı: 5, 33 - 45, 13.07.2016

Suzan Suzi Tokatlı Okt. Gönül ERDEM Nas

Öz

Derleme çalışmaları yıllar boyu bilim insanlarının dil zenginliğini derinlemesine inceleme amacıyla merak duyduğu ve neticelerinin de bilhassa ağız çalışmalarında kullanıldığı önemli bilim alanlarındandır. Atatürk'ün isteği ile 1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti, Türk dilini bilimsel anlamda incelemeye başlamış dil bilgisi, imla, sözlük gibi birçok çalışma yapmıştır. Bu çalışmalardan biri de ağızların söz varlığını belirlemeye yönelik çalışmalardır. Cemiyet, bu anlamda çok önemli bir girişimde bulunarak "Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi" ile ülkemizin birçok yerinden derlenen kelimeleri toplamıştır. Bu dergiyi daha kapsamlı içeriğiyle Derleme Sözlüğü takip etmiştir. Cumhuriyet'ten günümüze sözlük çok büyük bir gelişme gösterse de bugün Türkiye Türkçesinin ağızlarında sıklıkla kullanılmakta olan pek çok kelimenin kayıt altına alınmış olduğu söylenemez. Hızla gelişen toplumumuzda iletişimin de aynı hızda olması ağız özellikleri açısından çok olumlu sonuçlar ortaya çıkarmamaktadır. Ağızlar, zamana ve mekâna çok fazla direnç gösterememektedir. Bu sebeple ağızlara ait dil malzemesinin toplanması dilin zenginliğini geliştirmek açısından oldukça önemlidir. Türkiye Türkçesi ağızlarında keşfedilmemiş birçok kelime bulunmaktadır. Anadolu ve Rumeli ağızlarıyla ilgili yapılan yeni araştırmalar, söz varlığını tespit çalışmalarına önemli katkılar sağladığı gibi Derleme Sözlüğü'nü de oldukça zenginleştirmektedir. Bu çalışmada, ağız özellikleri oldukça korunmuş Anamur ilçesi ve köylerinden yapılan derlemeler sonucu elde edilen, Derleme Sözlüğü'nde bulunmayan ya da Derleme Sözlüğü'nde bulunduğu halde farklı anlamlar taşıyan kelimelerden bahsedilecektir. Derleme sonucu elde edilen kelimeler; isim, sıfat, zarf, ünlem ve fiil olarak tasnif edilerek sunulacaktır. Çalışmamızdaki amaç, Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Derleme Sözlüğü'nün içeriğini zenginleştirmeye küçük de olsa katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Ağız bilimi, Yörükler, Anamur Ağzı, Derleme Sözlüğü, Kelime Derlemesi.

Supplements of Anamur Dialect to the Dictionary of Word Collection

Öz

Supplement studies are one of the most important results of dialect studies that attracted scientific areas to analyse the richness of language for many years. By the order of Atatürk, Research of Turkish Language Society (Türk Dilini Tetkik Cemiyeti) had been established in 1932 and the Society made some scientific research on Turkish language in the area of grammer, spelling and vocabulary etc. One of these studies is the study to spesify the word existence of dialect. The Society had a very important initiation by gathering many words supplemented from different places in the country and published it in “Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi”. Supplement Dictionary (Derleme Sözlüğü) followed this magazine. Even from the Republic term to present the dictionary have shown a good development, it is hard to say that many words used in Turkey Turkish dialects are transcripted. In our rapidly developing society the develoment of the communication technologies do not bring positive effect on the dialect features. Dialects do not show resistance to time and space. For this reason it is very important in context of richness of language to collect the material of dialects. There are many words that undiscovered in the dialects of Turkey Turkish. New researches on Anadolu and Rumeli dialects, contribute to both studies to identify the word existence and to rich the Supplement Dictionary (Derleme Sözlüğü). In this study, words gathered by supplements from the dialects features which are well preserved around Anamur city and surrounding villages and not found in Supplement Dictionary and have different meanings will be handled. Words gathered by supplement will be presented classified as name, adverb, interjection and verb. The purpose of the study is to make a small contribution to enrich the content of Supplement Dictionary prepared by Türk Dil Kurumu.

Anahtar Kelimeler

Dialectology, Yoruks, Anamur Dialect, Supplement Dictionary, Word Supplement

Kaynakça

•  AKAR Ali, Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Yayınları: 50, Muğla, 2004.
•  Büyük Türkçe Sözlük (http://tdkterim.gov.tr/bts/)
•  ERCİLASUN B. Ahmet, Kars İli Ağızları, Ankara, 1983.
•  ERDEM Mehmet Dursun, BÖLÜK Ramazan, Antalya ve Yöresi Ağızları (Girişİnceleme-Metinler), Turkish Studies Yayınları, Ankara 2011.
•  ERTEN Münir, Diyarbakır Ağzı, TDK Yayınları, Ankara, 2011.
•  GÜLENSOY Tuncer, Kütahya ve Yöresi Ağızları, TDK Yayınları, Ankara, 1988.
•  GÜLSEVİN Gürer, Uşak İli Ağızları, TDK Yayınları, Ankara, 2002.
•  KARAHAN Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara,1996.
•  __________, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara, 1996.
•  KORKMAZ Zeynep, Güneybatı Anadolu Ağızları, TDK Yayınları, Ankara,1994.
•  __________, Nevşehir ve Yöresi Ağızları, TDK Yayınları, Ankara, 1994.
•  ÖZTÜRK Erol, Silifke ve Mut’taki Sarıkeçili ve Bahşiş Yörükleri Ağzı, TDK Yayınları, Ankara, 2009.
•  SARAÇOĞLU Erdoğan, Kıbrıs Ağzı, Kıbrıs Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1979.
•  SÜMER Faruk, Oğuzlar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1999.
•  Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü (http://tdkterim.gov.tr/ttas/).
•  YALMAN Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1977.
•  YILDIRIM Faruk, Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları I-II, TDK Yayınları, Ankara, 2006.