Hamse Türkleri ve Ağzı

Yıl 2011, Sayı: 3 - Sayı: 3, 1 - 9, 13.07.2016

Bilgehan Atsız Gökdağ

Öz

Bugünkü Zencan eyaletinin eskiden adı Hamse Mahalı idi. Hamse aşiretleri denilen bir başka yapı İran’da bulunmaktadır. Hamse (Zencan) eyaleti ile Farsistan eyaletindeki Hamse aşiret birleşmeleri arasında herhangi bir bağ ve aynılık yoktur. Hamse (Zencan) eyaletinde daha çok Avşarlar görülmekte olup Kazvin’in güneybatısından başlayarak Sayınkale ve Sultaniye’ye kadar uzanan yerlerde ve kuzeydeki Yukarı Tarum ve Aşağı Tarum’da ve hatta Halhal çevresinde yoğun bir şekilde yaşamaktadırlar. Bunlara genellikle Hamse / Hamselü Avşarlar denilmiştir. Zencan ağzı ile ilgili malzeme barındıran bir başka çalışma da folklor araştırmacısı Muhammed Hasan Yusufî’nin 1998 (1377) yılında İran’da neşredilen İl Sözleri adlı atasözleri kitabıdır.Atasözleri ağız özellikleri korunarak esere alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamse Türkleri, Oğuzca, Zencan Avşar Ağzı

The Hamse Turks and Hamse Dialect

Öz

Novadays Iranian province Zanjan used to be called as Hamse Mahalı. A Turkish grouping called the Hamse tribes lives in the Farsistan province. They have no any connection or similarity with the Hamse (Zanjan) province. In the latter province there are mostly Avshar Turks, who densely populate the regions from the southwest of Kazvin to Sayınkale and Sultaniye, and Upper and Lower Tarum, even surroundings of Halhal in the north. They are usually called the Hamse / Hamselü Avşars. An outstanding work on the Zanjan dialect belongs to the folklorist Muhammed Hasan Yusufî, who published the proverbs book İl Sözleri (Homeland Words, 1998/1377). The local proverbs are given with dialectial features.

Anahtar Kelimeler

The Hamse Turks, Oguz Turkish, The Zanjan Avsar Dialect

Kaynakça

•  AY Özgür, Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekimi, TDK Yay., Ankara 2009.
•  BRENDEMOEN Bernt, “Trabzon Ağızlarındaki Zaman Kipleri Üzerine Bir Not”, 5.
• Milletlerarası Türkoloji Kongresi, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1985, s. 33-40.
•  BURAN Ahmet, Anadolu Ağızlarında İsim (Hâl) Çekim Ekleri, TDK Yay., Ankara 1996.
•  DOERFER Gerhard, “Die Stellung des Osmanischen im Kreise des Oghusischen und seine Vargenschichte”, Handbuch der Türkischen Sprachwissenschaft, Teil I, Editör: Gy. Hazai, Budapest 1990, s. 13-34.
•  __________, “Ein Türkische Dialekt Aus Der Gegend von Hamadān”, Acta Orientalie, Tomus XXXVI (1-3), 1982, s. 99-124.
•  DOĞAN Talip, Urmiye Ağızları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale 2010.
•  ECKMANN J., Çağatayca Elkitabı (Çev. Günay Karaağaç), İÜEF Yay., İstanbul 1988.
•  EZIZOV Elbrus, Azerbaycan Dilinin Tarihi Dialektologiyası, Bakı Üniversiteti Neşriyatı, Bakı 1999.
•  GÖKDAĞ Bilgehan Atsız, Salmas Ağzı, Karam Yayınları, Çorum 2006.
•  JORMA Atilla, Hazar Berisi, Karadeniz Kültür Çevresinde Türk Dili, Haarlem 1999.
•  KALAFAT Yaşar, “Hamse Türklerinde Halk Kültürü”, Yörtürk, Kasım-Aralık, Sayı 52, Ankara 2003, s. 7-12.
•  KARAHAN Leyla, “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Bazı Zarf-fiil Ekleri”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Sayı XXXII-12, Ankara 1994, s. 205-236.
•  KARİNİ Jahangir, Erdebil İli Ağızları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009.
•  KARPUZ H. Ömer - UYSAL İdris Nebi, “Karaman İli Ağızlarının Özellikleri ve Sınıflandırılması”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 27, Bahar, Konya 2010, s. 1-17.
•  MEMMEDLİ Meherrem, Azerbaycan Dili ve Şivelerinde İsmin Grammatik Kotegoriyaları, Elm, Bakı 2003.
•  MEMMEDOV M. E., “Azerbaycan Şivelerinde Qadim Mensubiyyet ve Şexs Formaları”, Varlık, Sayı 129-2, Yaz 1382 (2004), s. 104-111.
•  MONTEİL V., “Sur le dialecta turc de l’Azerbâydjân Iranien”, Journal Asiatique, Tome: 244, 1956, s. 1-77.