Ağızbilimi Terimleri Sözlüğü Üzerine

Yıl 2011, Sayı: 2 - Sayı: 2, 1 - 6, 13.07.2016

Erdoğan Boz

Öz

Dünyada ağırlıklı olarak diyalektoloji (İng. dialectology, Fr. dialectologie, Alm. Dialektologie) terimiyle karşılanan ağızbilimi; amaçları, çalışma alanları, terimleri ve yöntemleri ile giderek dilbilim/dilbilgisi ve lehçebilimden ayrılmıştır. Diyalekteloji yerine “ağızbilimi” terimini kullanmak, sıradan bir “terim tercihi” değildir. Dil, lehçe ve ağız terimleri arasındaki derin ayrılık bize -zaten var olan- farklı bir alanın varlığını kabul ettirmekte. Bu yüzden dilbilgisi/dilbilim, lehçebilimi ve ağızbilimi -her ne kadar birleştikleri birçok nokta olsa da- giderek birbirinden ayrılan ayrı bilim dalları olmuşlardır. Bu anlamda, ağızbilimi alanı için terim sözlüklerinin oluşturulması da önemli bir ihtiyaçtır. Ülkemizde yeteri kadar dilbilim/dilbilgisi terim sözlükleri vardır ancak henüz lehçebilimi veya ağızbilimi terim sözlükleri hazırlanmamıştır. Ağızbilimi terimleri, dünya genelinde yaygın olarak diyalektoloji terim sözlükleri içinde yer almaktadır. Söz konusu terimler, bizde daha çok dilbilgisinin temel çalışma alanları olan; sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizimi, ve anlam bilgisi terimlerini içeren genel dilbilim/dilbilgisi terimleri sözlüklerinde geçmektedirler. Bu bildirideki amacımız, ülkemizde yapılmış çeşitli ağız araştırmalarından yola çıkarak oluşturacağımız ağızbilimi terimler listesinin, söz konusu sözlük çalışmalarına bir başlangıç teşkil etmesidir.

Anahtar Kelimeler

Ağızbilimi, Türkiye Türkçesi, Terim, Terim Sözlüğü, Sözlük

About Dictionary of Local Dialectology Terms

Öz

Local dialectology (‘ağızbilimi’ in Turkish), commonly referred as dialectology in the world, has gradually been separated from linguistics/grammar and dialectology in terms of its purposes, work field, terms and methodology. Using the Turkish term “ağızbilimi” instead of “diyalektoloji” is not an arbitrary choice. There is already a deep separation among the terms ‘language’, ‘dialect’ and ‘local dialect’. Therefore, despite the fact that they have a lot in common, linguistics/grammar, dialectology and local dialectology have gradually become separate fields in science. Consequently, it is an important need to prepare dictionaries of terminology in the field of local dialectology. There are sufficient amounts of dictionaries in the fields of linguistics/grammar in Turkey, but dictionaries of dialectology or local dialectology have not been prepared yet. In the world, local dialectology terms commonly take place in dictionaries of dialectology. In Turkey, however, such terms commonly take place in general dictionaries of linguistics/grammar which includes phonetics, morphology, syntax and semantics. The purpose of the present study is to create a list of local dialectology terms based on various studies on local dialect. This list is intended to be a starter for creation of such dictionaries.

Anahtar Kelimeler

Local Dialectology, Turkish Spoken in Turkey, Terminology, Dictionary of Terminology, Dictionary.

Kaynakça

•  GEMALMAZ Efrasiyap, “Ağız Bilimi Araştırmaları Üzerine Genellemeler”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1999, s. 4-15 .  GÖZAYDIN Nevzat, “Ağız ve Halk Bilimi Derlemelerinde Kaynak Kişi”, Türk Dili, S. 628, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004, s. 296-302.
•  __________, “Dil ve Halk Bilimi Derlemeleri Üzerine”, Türk Dili S. 626, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004, s. 115-1222.
•  KARAHAN Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
•  __________, “Ağız Araştırmalarında Sorunlar”, Türkçenin Ağızları Çalıştayı Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2000, s. 21-26.
•  KORKMAZ Zeynep, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. 2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
•  NASKALİ Emine Gürsoy, “Ağız Çalışmalarının Diğer Disiplinlerle İlişkisi”, Türkçenin Ağızları Çalıştayı Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2000, s. 17-20.
•  ÖZSOY Sumru - ESER E. Taylan, Türkçenin Ağızları Çalıştayı Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2000.