Artvin İli Sarıbudak Köyü Ağzındaki Kişi Adları ile Bunlarda Meydana Gelen Ses Değişimleri

Yıl 2013, Sayı: 7 - Sayı: 7, 63 - 103, 13.07.2016

Sinan Uyğur

Öz

Kişi adları ile çeşitli bilim dalları kendi disiplinleri çerçevesinde ilgilenmekte ve bunları değerlendirmektedir. Kişi adları ağız bilimi bakımından da önem arz etmektedir. Bir ağız bölgesindeki kişi adlarını incelemek, bize ağız bölgesinin tarihi, etnik yapısı, komşuluk ilişkileri gibi çeşitli bilgileri sağlamasının yanı sıra ağızdaki fonetik temayüllerin tespitine de yardımcı olabilir. Bu amaçla evvela Artvin’e bağlı Sarıbudak köyünden 20. yüzyıl boyunca kullanılmış olan özel isimler derlenerek çeviri yazı ile bir bütünce oluşturuldu. Bu makalede, derlenen malzeme ses bilimi açısından işlendi ve sonuç kısmında ağzın fonetik temayülleri değerlendirildi.

Anahtar Kelimeler

Ağız bilimi, ad bilimi, kişi adları bilimi, ses bilimi, Artvin, Sarıbudak

Person Names In The Sarıbudak Village Dialect of Artvin Province and Phonetic Changes Becoming In These

Öz

Various disciplines deal with and evaluate person names within the framework of their own fields. Person names are also important for dialectology. Examining the person names of a dialect zone not only provides us with various information concerning the history, ethnic composition and negihborly relations of the dialect zone but also helps determing the phonetic tendency in the dialect. For this purpose, firs a corpus has been prepared with trancription by compiling the proper names used during the 20th century in the Sarıbudak village of Artvin Province. Then the compiled material has been analyzed in terms of phonology in this article and the phonetic tendency of the dialect has been evaluated in the concluding section.

Anahtar Kelimeler

Dialectology, onomasiology, anthroponymy, phonology, Artvin, Sarıbudak

Kaynakça

• ABDURRAHMAN Varis, “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”, Milli Folklor, Yıl 16, Sayı 61, Ankara, 2004, 124-133.
•  ACAR Turgut, Artvin ve Yöresi Ağızları, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1972.
•  ACIPAYAMLI Orhan, “Türk Kültüründe “Ad Koyma Folkloru”nun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bilgirileri IV. Cilt Gelenek, Görenek ve İnançlar, Ofset Repromat Matbaası, Ankara, 1992, s. 1-14.
•  AÇIKEL Ali, “Artukabad Kazasında Türk Kişi Adları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, Elazığ, 2003, s. 305-335.
•  ALİYEVA ESEN Minara, “Ahıska Türklerinde Kişi Adları”, Uludağ Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 10, Sayı 16, 2009/1, Bursa, s. 167-186.
•  AYDIN Ahmet, “Ağrı Civarında Kişi Adları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2009, Sayı 13, Erzurum, 227-236.
•  BALKAYA Âdem, “Salur Kazan’ın Evinin Yağmalandığı Boy’da Şahıs İsimleriyle Birlikte Kullanılan Sıfatların İşlevleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 16, Kış 2011, s. 75-80.
•  BASKAKOV Nikolay Aleksandroviç, Türk Dillerinin Tarihi-Tipolojik Sesbilimi, Çev. Kenan Koç, Oktay Selim Karaca, Multilingual Yay., İstanbul, 2006.
•  BAŞGÖZ İlhan, “İnsan Adları ve Toplum”, Türk Dili, Mart 1976, Cilt XXXIII, Sayı 294, 164-170.
•  BOYRAZ Şeref, “Lakaplar Konusunda Dikkatler ve Bir Yöre Örneği”, Türklük Bilimi Araştırmaları, VII. Sayı, Sivas, 1998, 107-138.
•  CİKİA Marika, “Türk Tabakası Gürcü Kişi Adları Hazinesinde”, III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2010, 229-234.
•  COŞKUN Volkan, Türkçenin Ses Bilgisi, IQ Yay., İstanbul, 2010.  ÇELİK-ŞAVK Ülkü, “Karakalpak Kişi Adları Üzerine Bir İnceleme”, Milli Folklor, Yıl 14, Sayı 54, Ankara, 2002, s. 62-67.
•  ÇOBANOV Madat Namazoğlı, Azerbaycan Antroponimiyasının Esasları, Ganatleba Neşriyyatı, Tiflis, 1983.
•  DEMİR Necati, Trabzon ve Yöresi Ağızları, Cilt I-II-III, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
•  DEMİRAY Erdinç, Ahıska Türkleri Ağzı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2011.
•  DEVELİ Hayati, “Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılması”, Turkish Studies, Yıl 2008, Sayı 3, s. 212-230.
•  DUMAN Derya, A Linguistic Study of Turkish Personal Names Micro and Macro Perspectives, Hacettepe University Institute of Social Sciences, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2000.
•  ERCİLASUN Ahmet B., Kars ili Ağızları -Ses Bilgisi-, TDK Yay., Ankara, 2002.
•  GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları, I. Cilt, TDK Yay., Ankara, 1995.
•  GEMALMAZ Efrasiyap, Standart Türkiye Türkçesi (STT)’ni İlgilendiren Ses Olaylarıyle İlgili Kurallar, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Erzurum, 1995.
•  GÜLENSOY Tuncer, “Türk Kişi Adlarının Dil ve Tarih Açısından Önemi”, Türk Dili, Ocak 1999, Sayı 565, s. 3-8.
•  GÜLLÜDAĞ Nesrin, “Sarıkamış Başköy’de Kişi Adları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, Elazığ, 2002, s. 79-85.
•  GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yay., Ankara, 2007.  GÜNAY Turgut, Rize İli Ağızları, TDK Yay., Ankara, 2003.
•  GÜN EN Ahmet, Kır ehir ve Yöresi A ızları ( nceleme-Metinler-Sözlük), TDK Yay., Ankara, 2000.
•  HAZAR Mehmet, “Artukoğulları Zamanında Dedekorkut Kitabı’ndaki Kişi Adları”, Turkish Studies, Volume 3/1, Winter 2008, s. 22-33.
•  JOHANSON Lars, Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Çev. Nurettin Demir, TDK Yay., Ankara, 2007.
•  KARADOĞAN Ahmet, “Türk Ad Biliminde Renk Kültü”, Milli Folklor, Yıl 16, Sayı 62, Ankara, 2004, s. 556-577.
•  KARAHAN Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yay., Ankara, 1996.
•  KAZIMOV İsmayıl, Axısqa Türklerin Dili [Elektronik Sürüm], Elm, Bakı, 1999, www. axiska, narod.ru/3.10.1..htm, Erişim Tarihi: 08.04.2013.
•  KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 2010.
•  KURT Yılmaz, “1525 Tarihinde Adana Sancağında Türkçe Kişi Adları Üzerine”, BALTAM Türklük Bilgisi 2, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Prizren, Mart-2005, s. 72-83.
•  MEMMEDOV Yunus “Onomastik Birimlerle Lügat Birimleri Arasında Leksik-Semantik Alaka”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt V, Sayı 2, İzmir, 2005, s. 401-406.
•  MENABİT Ciden Sena, Yazılı ve Sözlü Kaynaklara Dayalı Romanya Türklerinin Dili ve Söz Varlığı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Basılma mış Doktora Tezi, Ankara, 2006.
•  MURTAZAYEVA Nazmiye, Kırım Türkçesi Romanya Köstence Ağzı, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.  PEKACAR Çetin, “Kumuk Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Editör Ahmet B. Ercilasun, Akçağ Yay., Ankara, 2007.
•  SOYUBOL Emel, Türk Dili Kökenli Kişi Adlarının Yapısı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2007.  YÜKSEL Zühâl, “Kırım-Tatar Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Editör Ahmet B. Ercilasun, Akçağ Yay., Ankara, 2007.
• Nadim Aktan: Artvin ili Sarıbudak köyü Gurganet mahallesi, ilkokul (üç yıllık); çiftçilik, hayvancılık, marangozluk ve ormancılık ile meşgul olmuş. 87 yaşında. Ruhsat Aktan: Artvin İli Dokuzoğlu köyü, ancak altı yaşından itibaren Sarıbudak köyü Gurganet mahallesinde ikamet etmekte; okuma yazması yok; ev işleri, çiftçilik, hayvancılık ve ev işleri ile meşgul olmuş. 82 yaşında
• Zelife Aytekin: Artvin İli Sarıbudak köyü Hocagil mahallesi doğumlu; ilkokul (beş yıllık); çiftçilik, hayvancılık ve ev işleri ile meşgul olmuş. 81 yaşında
• Selahattin Uyğur: Artvin İli Sarıbudak köyü Emniyet mahallesi doğumlu; orta okul ikinci sınıftan terk; çiftçilik, hayvancılık, kahvehanecilik ve ormancılık işleri ile meşgul olmuş. 65 yaşında.
• Naincer Uyğur: Artvin İli Sarıbudak köyü Gurganet mahallesi doğumlu; okuma yazması yok; çiftçilik, hayvancılık ve ev işleri ile meşgul olmuş. 54 yaşında.