Nevşehir Ağzı Dil Bilgisi Bibliyografyası

Yıl 2013, Sayı: 7 - Sayı: 7, 39 - 62, 13.07.2016

Mehmet Hazar

Öz

Kapadokya bölgesi zengin bir kültüre sahiptir. Bu kültür taşıyıcılarından biri de Oğuz Türkçesidir. Hıristiyan Kıpçak Türklerinden (Grek harfli Türkçe metinler yazan Karamalı Türklerinden) sonra bu bölgede Oğuzlar ana unsur olmuştur. Bu çalışma bir bibliyografya denemesidir. Çalışmanın konusu Nevşehir ağzıdır. Çalışma dilbilgisiyle sınırlandırıldı. Önce Türkiye Türkçesi ağız çalışmaları üzerine bir değerlendirme yapıldı. Sonra Nevşehir ağzı üzerine değerlendirme yapıldı. Ses, şekil, söz dağarcığı, deyim ve atasözleri üzerinde duruldu. 65 bibliyografyada Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları’na ait 41 çalışma, diğer dergi ve basılmış bildirilere ait 12 çalışma, 4 kitap, 8 tez bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bibliyografya, Dil Bilgisi, Kapadokya, Ağız, Nevşehir, Oğuz, Türkçe

Lınguistic Bibliography of Nevşehir Dialect

Öz

The Cappadocia Region has a rich culture. Oghuz Turkish was one of the transferring elements of this culture. Oghuz Turks became the main element after the christian Kipchak Turks (Karamanli Turks that used the greek alphabet in their Turkish texts) in this region. This is a bibliographic study that deals with the dialect of Nevşehir. This study has been limited to the linguistic aspect. First off, an evaluation on the Turkish dialect in Turkey has been carried out and as a second step, an evaluation on the dialect in Nevşehir has been conducted which focuses on phonology, morphology, idiomatic expressions and proverbs. There are 41 cultural and historical studies about Nevsehir, 12 studies published in journals and papers, 4 books and 8 theses in the bibliography of this study.

Anahtar Kelimeler

Bibliography, Cappadocia, Dialect, Linguistic, Nevşehir, Oguz, Turkish

Kaynakça

• A) Makaleler ve Bildiriler A. 1. Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları ALGÜL Mustafa, “Halkbilim Ürünlerimiz”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 10, Nevşehir (2008), s. 30.
• BURAN Ahmet, “Türkçede ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında s/ş Meselesi”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, C: 2/2 Bahar, 2007, s. 121-127.
• DEDEOĞLU Bahadır, “Bunları Duydunuz mu?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 5, Mustafa, Dinleyen, “Nevşehir Kadınları Nasıl Giyinir?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15 2012, s. 37.
• Mehmet Özdemiroğlu, “Halk Bilimi Ürünlerimiz Nevşehir Folkloru; Eklemeler…”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 12 2009, s. 58.
• Mustafa Dinleyen, “Nevşehir’de Çok Karşılaşılan Bir Soru: Sen Kimlerdensin? Lakabınız Ney?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15 2012, s. 31.
• Mustafa Dinleyen, “Nevşehir Kadınları Nasıl Giyinir?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15 2012, s. 35.
• Seyrani İpek, “Tatlarin Kasabası Folklor Araştırmaları”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 14 2011, s. 66.
• DEDEOĞLU Bahadır, “Eski Mesleklerden Celeplik”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15, Nevşehir (2009), s. 19-21.
• DEDEOĞLU Bahadır, “Nevşehir’de Göçler Tarihine Kısa Bir Bakış”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 4, Nevşehir (2005), s. 52.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir’de Çocuk ve Genç Oyunları-Eğlenceleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 3, Nevşehir (2005), 40 s.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir Evleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 6, Nevşehir (2006), 42 s.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir Kadınları Nasıl Giyinir?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15, Nevşehir (2012), 37 s.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir’de Cenaze Defin Törenleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 10, Nevşehir (2008), 47 s.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir’de Ceviz Çırpmak”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 61-63.
• DİNLEYEN Mustafa, “Nevşehir’de Çok Karşılaşılan Bir Soru: Sen Kimlerdensin? Lakabınız Ney?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15, Nevşehir (2012), s. 26-31.
• DİNLEYEN, Mustafa “Nevşehir’de Bağcılık”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 32-37.
• GÜNEY Emrullah, “İki Şehit Ağıdı”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 16, Nevşehir (2013), s. 55-56.
• GÜNEY Emrullah, “Kızılırmak ve Alıp Götürdüğü Gelinlere, İnsanlara Ağıtlar”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 5, Nevşehir (2005), s. 54-57.
• GÜNEY Emrullah, “Nevşehir İli Toponomisi”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 16, Nevşehir (2013), s. 54- 55.
• GÜNEY Emrullah, “Nevşehir Yöresinde Cehri Yetiştirilmesi ve Ticareti”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 44-47.
• GÜRBÜZ Abdullah Tuncer, “Nevşehir Halk Sağlığı Sözlüğü”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 9, Nevşehir (2008), s. 16-25.
• GÜRBÜZ Abdullah Tuncer, “Nevşehir’in Türk Savaş Tarihindeki Yeri ve Savaşlarda Başarı Göstermiş Olan Nevşehirliler”, “Nevşehir’de Çok Karşılaşılan Bir Soru: Sen Kimlerdensin? Lakabınız Ney?”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 15, Nevşehir (2012), s. 8-42.
• HAZAR Mehmet, “Ad Koyma Geleneğimiz ve Nevşehir İş Yeri Adları Üzerine Bir Değerlendirme”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 14 2011, 59.
• İLKTÜRK Ferit, “Nevşehir’in Eski Halk Tipi Evlerinden Yaşam Kesitleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 5, Nevşehir (2005), s. 43-47.
• İLKTÜRK Ferit, “Sokaklarımızın Tarihi, Çocukluğumuzun Tahta Cami Sokağı”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 56-60.
• İPEK Seyrani, “Tatlarin Kasabası Folklor Araştırmaları”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 14 2011, s. 66-69.
• KAYA Mustafa, “Kapadokya Mimarisinde Kullanılmış Simgeler”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 16, Nevşehir (2013), 45 s.
• KAYA Mustafa, “Turistik Kapadokya’nın Doğu Kapısı İncesu”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 7, Nevşehir (2007), 16 s.
• KAYA Mustafa, “Ürgüp’e Yerleşn Türk Boyları”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: , Nevşehir (2009), s. 15-18.
• KURTLAR Ahmet, “Ahmet Misalî Uras”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 52-55.
• MENEKŞE Mustafa Soner, “Nevşehir Demircileri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: , Nevşehir (2009), s. 75-78.
• ÖZDEMİROĞLU Mehmet, “Halk Bilimi Ürünlerimiz Nevşehir Folkloru; Eklemeler…” Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 12, Nevşehir (2009), s. 57-58.
• SAĞCAN Faruk, “Köşk Minarelerimiz”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 6, Nevşehir (2006), s. 57-61.
• SEVİNDİK Hüseyin, “Türkülerimiz ve Öyküleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: , Nevşehir (2006), s. 22-23.
• SEVİNDİK Hüseyin, “Nevşehir Yöresi Giyim-Kuşam Kültürü”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 12, Nevşehir (2009), 53 s.
• SEVİNDİK Hüseyin, “Türkülerimiz ve Öyküleri”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 7, Nevşehir (2007), s 49-50.
• ŞAHİN Hasan, “Avanoslu Ünlü Bir Kabadayı Mustafa Yavuz (Sarı Mustafa), Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 9, Nevşehir (2008), s. 13-15.
• YENİPINAR, Halis, “Ihlara Vadisi”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 11, Nevşehir (2009), s. 38-43.
• YEŞİLÖZ Zafer, “Nevşehir Ağzı”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 8, Nevşehir (2007), s. 18-20.
• YEŞİLÖZ Zafer, “Nevşehir’in İşyeri Adları”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 5, Nevşehir (2005), s. 14-15.
• YEŞİLÖZ Zafer, “Nevşehir’in Soyadları Üzerine Bir Araştırma”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 9, Nevşehir (2008), s. 9-12.
• YEŞİLÖZ Zafer, “Taşlıbel Mezarlığı ve Adlarımız”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: , Nevşehir (2007), s 54-56.
• YEŞİLÖZ Zafer,, “Nevşehir’in Yer Adları”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 16, YUĞURAN Mehmet, “Nevşehir ve Kapadokya Bölgesi Anahtar ve Kilit Sanatı”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 7, Nevşehir (2007), 47 s.
• ZORLU Fuat , “Gençliğime Hasretim”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, S: 14 2011, s. A. 2. Diğerleri
• GÜÇLÜ Faruk, “Nevşehir Yöresinden Derlenen Atasözleri ve Deyimler”, Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, S: 209, Kayseri 1995.
• HAZAR Mehmet, “Nevşehir Folkloru’ndan Derleme Sözlüğüne Katkılar”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S: 669 (2007), s. 580-584.
• KARAHAN Laylâ, “Ağız Verilerinin Etimoloji Çalışmalarına Katkısı: ‘söylesāne’ Örneği”, Dil Araştırmaları, S: 10 (2012), 9 ve 14 s.
• KARAHAN Leylâ, “Ağız Verilerinin Etimoloji Çalışmalarına Katkısı: ‘Söylesāne’ Örneği”, Dil Araştırmaları, S: 10 (2012), s. 9-15.
• KOÇ Aylin, “Kelime Sonu Ünsüz Türemesi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:28 2010, s. 47
• KORKMAZ Zeynep, “ Nevşehir ve Yöresi Ağızlarının Şekil Bilgisini Belirleyen Temel Özellikleri Üzerine”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, C: 2/2 BAhar, 2007, s. 492-501.
• KORKMAZ Zeynep, “Bartın Yöresi Ağızlarındaki Lehçe Tabakalaşması”,Türk Dili Üzerine Araştırmalar II, TDK yay., Ankara 1995, s. 227-249.
• KORKMAZ Zeynep, “Türk Dilinin Eski Kültür Mirasının Anadolu Ağızlarındaki Devamı”, TDAY Belleten Dergisi, TDK yay., Ankara (2003), I-II/42, 161 s.
• ÖZKAN İbrahim Ethem, “Türk Soy, Boy ve Oymak Adlarının Nevşehir Yöresi ve Yer Adlarına Yansıması”, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 4. Cilt, 19 Kasım 2011, Nevşehir Üniversitesi Yay.: 2, Grafiker Yayıncılık, Ankara 2012, s. 136.
• PEKACAR Çetin ve ERDEM UÇAR Filiz, “Nevşehir ve Diğer Anadolu Ağızlarında Fiillerin Teklik 3. Şahıs Çekimlerinde /N/ Sesi”, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 2. Cilt, 16-19 Kasım 2011, Nevşehir Üniversitesi Yay.: 2,
• Grafiker Yayıncılık, Ankara 2012, s. 225-236.
• UYSAL İdris Nebi, “Nevşehir Ağızlarında Kullanılan Deyimler”, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 4. Cilt, 16-19 Kasım 2011, Nevşehir Üniversitesi
• Yay.: 2, Grafiker Yayıncılık, Ankara 2012, s. 195-210.
• YEŞİLÖZ Zafer, “Nevşehir Lakaplarından Derleme Sözlüğüne Katkılar”, Nevşehir Üniversitesi Sozyal Bilimler Enstitüsü Dersgisi, C: 2, S: 1, Nevşehir (2013), s. 22-27. B) Kitaplar
• GÜÇLÜ Faruk, Nevşehir Folklorundan İzlenimler, Ürün Yayınları, Ankara 1994.
• GÜÇLÜ Faruk, Nevşehir ve Yöresi Ağızları Sözlüğü, Ürün Yayınları, Ankara 1999.
• GÜNEY Emrullah ve GÜNEY Hüseyin, Nevşehir Folkloru 1 Deyimler-Atasözleri-Sözcükler, Nevşehir Belediyesi Kültür Yay. Dizisi-1, Uyum Ajans, Ankara 2006.
• KORKMAZ Zeynep, Nevşehir ve Yöresi Ağızları I. Cilt Sesbilgisi (Phonètique), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay. Sayı: 142, Erol Ofset ve Mabaacılık, (2. baskı), Ankara 1977. C) Tezler
• AYKANAT Muhammet, Nevşehir İli Hacıbektaş Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• BALUN Yunus (2013), Acıgöl Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• BAYRAKTAR İlhan, Derinkuyu Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• ÇELİK İmdat, Gülşehir Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• ÇETİNKAYA Özlem, Nevşehir Avanos Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• DÖNMEZ Keziban, Nevşehir ve Yöresi Ağızları Sözlüğü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Lisans Tezi, Ankara 1982.
• SOYAK, Leyla, Ürgüp Ağzı, Nevşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Nevşehir 2013.
• YEŞİLÖZ Zafer, Nevşehir İli Ürgüp ve Avanos Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1993. SONUÇ
• Bu bibliyografya – başlıktan da anlaşılacağı üzere – dil bilgisi çalışmalarıyla sınırlandırıldı. Giriş bölümünde ağız çalışmaları değerlendirildi. 1950’lerden sonra Türkiye Türkçesi ağızları üzerine yapılan çalışmalar artmaya başladığı tespit edildi. 1970’lerden sonra Nevşehir ağzı üzerine çalışmalar başlar. Başlangıçta en çok Nevşehirli olan araştırmacılar tarafından çalışmalar yürütülür.
• BİRAY Nergis, “Cumhuriyet Döneminde Ağız ve Lehçeler Üzerine Yapılan Çalışmalar”, Karaman Dil-Kültür ve Sanat Dergisi, 2005, Karaman Valiliği Yay., Karaman, 2005, s. –223. 
• BOZ Erdoğan, “Ağız Atlasları”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, C: 3/3 Bahar, 2008, s. 152-166. 
• __________, “Ağızbilimi Terimleri Sözlüğü Üzerine”, Diyalektoloji Ağız Araştırmaları Dergisi, S: 2 2011, 1-6. 
• BURAN Ahmet, “Türkiye Türkçesi Ağız Atlasının Önündeki Sorunlar”, Diyalektoloji Ağız Araştırmaları Dergisi, S: 1/Kış, 2010, 15 s. 
• DEMİR Nurettin, “Alanya Ağızlarında şimdi’nin Varyantları”, TDAY-Belleten 1995,
• TDK yay., Ankara (1995), s. 99-114. 
• __________, “Kıbrıs Ağızları Üzerine Notlar”, Scolarly Depth and Accuracy. A Festschrift to Lars Johanson. Lars Johanson Armağanı, Ankara (2002). s. 100-110. 
• ECKMANN Janos, “Anadolu Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar I. Phonetica”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. VIII 1950, s. 165-200. 
• ERGÜN ÜNSAL Asuman, “Karamanlı Türklerin Sözlü ve Yazılı Edebiyatında Atasözleri”, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 2. Cilt, 19 Kasım 2011, Nevşehir Üniversitesi Yay.: 2, Grafiker Yayıncılık, Ankara 2012, 275 
• GÜNEŞ Bahadır, “Karşılaştırmalı Ağız Araştırmalarının Önemi Ve Türkiye’deki Karşılaştırmalı Ağız İncelemeleri Üzerine Bir Deneme”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S: 1/4 2012, s. 20-4 
• KARAHAN Leylâ, “Anadolu ve Rumeli Ağızlarının En Eski Kaynaklarından Biri: Gramer Kitapları”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, C: 6/1 Kış, 2011, s. 33-40. 
• __________, “Küçük Türkistan”, Bilig, S: 2/Yaz, Ankara (1996), s. 135-139. 
• KORKMAZ Zeynep, “Bartın Yöresi Ağızlarındaki Lehçe Tabakalaşması”,Türk Dili Üzerine Araştırmalar II, TDK yay., Ankara 1995, s. 227-249. 
• __________, “Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar”, TDAY Belleten Dergisi 1975-1976, TDK yay., Ankara (1976), s. 172. 
• KURT Yılmaz, Haberler: “Osmanlı Türkçesi Çalıştayı’nın Ardından”, OTAM, S: 30/Güz, Ankara (2011), s. 225-230. 
• ÖZKAN Nevzat, “Kayseri ve Yöresi Ağızları Üzerine Yapılan Çalışmalara Bir Bakış”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, E. Ü. Sos. Bil. Enst., S: 7, Kayseri (1996), s. 265-277.