65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Disfaji Risk Değerlendirme Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması, Geçerlik ve Güvenirliği.

Yıl 2023, , 288 - 308, 30.12.2023

Aynur İkra Demir , Mesude Köksal Ayşegül Yılmaz

https://doi.org/10.58563/dkyad-2023.63.3

Öz

Amaç: Geriatrik popülasyonda yaşlanmaya bağlı olarak yutma fonksiyonu etkilenmekte ve disfaji görülme sıklığı artmaktadır. Disfajinin yaşlı bireylerin yaşam kalitesini etkileyen geriatrik sendrom olarak kabul edilmesi risklerin değerlendirilmesinde önemlidir. Bu popülasyonda değerlendirme ölçeklerinden biri de Dysphagia Risk Assessment Scale’dir (DRAS). Ülkemizde yaşlanmaya bağlı disfajiyi değerlendirmede kullanılacak bir araç bulunmamaktadır. Bu nedenle DRAS Türkçeye çevrilerek, geçerlik-güvenirlik çalışması yapılmıştır.

Yöntem: Nicel araştırma yöntemlerinden betimsel desen kotalı örneklem seçme yöntemi kullanılmıştır. Ölçek, çeviri-geri çeviri yöntemi ile Türkçeye çevrilmiş ve 3 uzman dil ve konuşma terapistinin cevaplarına göre kapsam geçerlik indeksi (KGİ) hesaplanmıştır (KGİ>0,80). DRAS-TR adını alan ölçek 170 katılımcıya uygulanmıştır. Geçerlilik için; madde analizi, açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmış; ölçüt geçerliliği için örneklemin rastgele seçilen %20’sine Türkçe Yeme Değerlendirme Aracı (T-EAT-10) uygulanmıştır. Güvenirlik için; iç tutarlılık analizi, korelasyon analizi yapılmış ve grubun rastgele %20’sine ölçek yeniden uygulanarak zamana bağlı değişim hesaplanmıştır.

Bulgular: Cronbach’s Alpha değeri yüksek düzeyde bulunmuştur (0.919). Ölçek maddeleriyle ortalama puan arasındaki ilişkiler 0.463-0.800 aralığındadır (p<0.01). KMO değerinin >60 olması ve Barlett küresellik testinin %99 güven düzeyinde anlamlı bulunmasıyla (p<0,01), örneklem sayısının faktör analizine uygunluğu yeterlidir. DFA sonuçlarında t değerleri p<0,01 düzeyinde anlamlı ve bütün değerleri >2,58 bulunmuştur. DFA sonucu ile uyum kriterleri kabul edilebilir düzeydedir. Bu bulgularla açıklanan faktör yapısı doğrulanmıştır. Birleşik güvenilirlik (CR) ve ortalama açıklanan varyans (AVE) değerlerinin eşik değerinin üzerinde belirlenmesiyle ölçüm modelinin güvenilirliği ve yakınsama geçerliliği sağlanmıştır. Test-tekrar testle 0,965’lik, eş değer ölçekle ise 0,855’lik yüksek düzeyde korelasyon bulunmuştur.
Sonuç: DRAS-TR ölçeği yaşlı bireylerde disfaji riskinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçektir.

Anahtar Kelimeler

geçerlik, güvenirlik, dras-tr, yaşlı bireylerde yutma, disfaji

Turkish Adaptation, Validity and Reliability of the Dysphagia Risk Assessment Scale in Individuals Aged 65 and Over

Öz

Purpose: Swallowing function is affected by aging and therefore in elderly individuals the incidence of dysphagia increases. The acceptance of swallowing disorder as a geriatric syndrome that affects the independence and quality of life of elderly individuals emphasizes the importance of evaluating the risks that may occur. In Turkey, there is no assessment tool that will enable the identification of dysphagia due to aging. The DRAS scale, which aims to evaluate the risk of dysphagia for elderly individuals. DRAS was adapted to Turkish and its validity-reliability was examined.

Method: In the study, descriptive design and random stratified sample selection method were used. In the scale adaptation study, the translation-back translation method was used and the CGI was calculated according to the answers of 3 expert speech and language therapists (CGI>0.80). The scale, which was adapted and named DRAS-TR, was administered to 170 individuals. Dysphagia risk assessment questionnaire and demographic information form were also administered to the participants. In order to perform the validity-reliability analyses of the scale, item analysis, reliability analysis, explanatory factor analysis, and CFA analysis were performed. For the test-retest, the scale was randomly readministered to 20% of the group, and for the parallel form, correlation analysis was performed to 20% of the group at random.

Results: Since the correlation between the items was <0.30, item extraction was not performed. Its internal consistency was high with a Cronbach's Alpha reliability analysis value of 0.919. The relationships between the scale items and the mean score were 0.463-0. It was significant with 800 (p<0.01). Since the KMO value was >60 and the Barlett sphericity test was found to be significant at the 99% confidence level (p<0.01), the sample size was sufficient for factor analysis as a result of the research. Modifications were made because the CFA results of the scale were not at the desired level, and the t values were significant at the p<.01 level and all values were >2.58. The compliance criteria with the DFA result were in acceptable agreement. The factor structure explained by these findings was confirmed. Since the CR and AVE values were determined above the threshold value, the reliability and convergent validity of the measurement model was ensured. There was a high level of 0.965 between the adapted scale and the test-retest, and a high level of 0.855 on the equivalent scale. As a result of the test, 109 out of 170 participants were found to be in the risk group for swallowing disorders.

Conclusion: The DRAS-TR scale is a valid and reliable scale that can be used to evaluate the risk of dysphagia in elderly individuals.

Anahtar Kelimeler

validity, reliability, dras-tr, swallowing in elderly individuals, dysphagia

Kaynakça

• Aker, S., Dündar, C. ve Pekşen, Y. (2005). Ölçme Araçlarında iki Yaşamsal Kavram: Geçerlik ve Güvenirlik: Derleme. Journal of Experimental and Clinical Medicine. 22(1); 50-60.
• Akhtar, S. (2017). Stoelting’s Anesthesia and Co-Existing Disease. Diseases of aging. In: Hines RL, 327-343. Baijens, L. W., Clavé, P., Cras, P., Ekberg, O., Forster, A., Kolb, G. F., Leners, J., Masiero, S., Mateos-Nazal, J., Ortega, O., Smithard D. G., Speyer, R., Walshe, M. (2016). European Society for Swallowing Disorders–European Union Geriatric Medicine Society white paper: oropharyngeal dysphagia as a geriatric syndrome. Clinical interventions in aging, 1403-1428.
• Belafsky, P.C. ve ark. (2008). Validity and reliability of the Eating Assessment Tool (EAT-10). Ann Otol Rhinol Laryngol., 117(12), 919-24.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve yorum (9. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Cavallaro, G., Pontrelli, M., Sammali, M., Nelson, E., Quaranta, N. ve Fiorella, M. L. (2022). Presbyphagia: the importance of an early diagnosis in the aging population. Journal of Gerontology and Geriatrics, 70(4), 237-243. Davis, LL. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied nursing research. 5(4), 94-197.
• Demir, N., Serel Arslan, S., İnal, Ö., ve Karaduman, A. A. (2016). Reliability and validity of the Turkish eating assessment tool (T-EAT-10). Dysphagia, 31, 644-649.
• Dikmen, R. D. (2022). Yaşlılarda Yutma Fonksiyonu ve Ağız Bakımı. Geriatrik Bilimler Dergisi.
• Durmaz, Y. (2020). Vakıf Üniversitelerinde Okuyan Öğrencilerin Kişilik Özelliklerinin İçgüdüsel Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisinin Yapısal Eşitlik Modeli ile Belirlenmesi, [Yayınlanmamış Doktora tezi]. Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dziadziola, J. ve ark. (1992). Multiple swallows and piecemeal deglutition; observations from normal adults and patients with head and neck cancer. Dysphagia, 7, 8- 11.
• Eiichi, S. (1997). Provision of enjoyable meals and dietary guidance in consideration of individuals’ abilities; A study as part of a health policy research project led by the ministry of welfare in 1996 <Development of methods to diagnose eating dysfunction>,37- 58.
• Fanucci, A. ve ark. (1997). Ultrasonographic evaluation of piece-meal deglutition in normal adults. Dento-maxillo-facial-radiol. 26(6), 354-356.
• Flanagan, J. C. (1952). Principles and procedures in evaluating performance. Personnel, 28, 373–386.
• Fukada, J., Kamakura, Y., Kitaike, T. ve Nojiri, M. (2002). Development of dysphagia risk assessment scale for elderly living at home. J Jpn Soc Nurs Res, 25, 87-99.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Ghasemi, A. & Zahediasl, S. (2012). Normality Tests for Statistical Analysis: A Guide for Non-Statisticians. International Journal of Endocrinology and Metabolism, 10(2), 486-489.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2006). Multivariate data analysis 6th Edition. Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, N.J.
• Kan, A. & Akbaş, A. (2005). Lise öğrencilerinin kimya dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 227-237.
• Karakoç, F.Y. & Dönmez L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 13(40); 39-49.
• Madhavan, A., LaGorio, L. A., Crary, M. A., Dahl, W. J. ve Carnaby, G. D. (2016). Prevalence of and risk factors for dysphagia in the community dwelling elderly: a systematic review. The journal of nutrition, health & aging, 20, 806-815.
• Özkaptan, Y. (2005). Önsöz. Pediatriden Geriatriye Yutma Bozuklukları (s. 5). içinde Ankara: ACR Tıbbi yayınlar merkezi.
• Scherer, R. F., Luther, D. C., Wiebe, F. A. ve Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological reports, 62(3), 763-770.
• Sözbilir, M. (2010). Madde analizi ve test geliştirme. Content Analysis and Test Development]. Alıntı Tarihi, 16, 2013. Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (1996). Using multivariate statistics (3 Ed.). New York: Harpercollins College Publishers.
• Tabachnick, B. G. & Fidel L. S., (2014). Using multivariate statistics. USA: Pearson Education Limited
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel yayınevi, 1.baskı.
• Toshio, K. ve ark. (1982). Dysphagia paralytica in cerebrovas-cular disease: screening test and its clinical application. General Rehabilitation, 10: 271-276.
• TÜİK (2022). TÜİK Kurumsal. Türkiye İstatistik Kurumu: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Ya%C5%9Fl%C4%B1lar-2022-49667&dil=1
• Yaoyoi, K. ve ark. (2000). Effects of bolus volume and temperature on coordination of swallowing and respiration, The Japanese Journal of Dysphagia Rehabilitation, 4(2), 40-48.