Farklı Afazi Tipine Sahip Bireylerin Yaşam Kalitesi Düzeyleri

Yıl 2023, , 123 - 149, 30.08.2023

İbrahim Can Yaşa

https://doi.org/10.58563/dkyad-2023.62.2

Öz

Amaç: Afazi, iletişim, dil ve konuşma becerilerinin yanı sıra bireyin çevresiyle olan etkileşimini ve yaşam kalitesini de olumsuz etkileyen bir durumdur. Dolayısıyla, bu durum sadece dil becerilerini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda bireylerin sosyal yaşantılarında değişikliklere yol açarak, aile içi ilişkilerini ve toplumsal etkileşimini farklılaştırabilir. Genelde bir dil bozukluğu olarak değerlendirilen afazi, aslında psikososyal ve duygusal değişiklikleri de beraberinde getirerek bireylerin sosyal anlamda izole olmalarına neden olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. İnme sonrası ortaya çıkan afazide yaşam kalitesinin artırılması ciddi önem taşımaktadır. Afazinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediği bilinmesine rağmen, farklı afazi tiplerini dikkate alarak yaşam kalitesinin nasıl etkilediğini ortaya çıkaran çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır, çünkü bu gereksinimin karşılanması afazi değerlendirmesi ve takibinde terapi süreçlerinin uygun şekilde planlanmasına önemli katkılar sunabilir. Bu çalışmanın amacı, farklı afazi tiplerinin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini araştırmaktır.

Yöntem: Çalışmaya toplam 49 afazili birey dahil edilmiştir. Bu bireylerin afazi alt tiplerine göre tutuk [Broca afazisi (n=7), transkortikal motor afazi (n=7), mikst transkortikal afazi (n=7)] ve akıcı [Wernicke afazisi (n=7), transkortikal sensöriyel afazi (n=7), anomik afazi (n=7) ve konduksiyon afazi (n=7)] olmak üzere yedi gruba ayrılmıştır. Türkçe konuşmak, inme sonrası 6 aydan uzun süre geçmiş olmak, inme öncesi herhangi bir bilişsel veya psikolojik sorun yaşamamak ve Afazi Dil Değerlendirme Testi'nin (ADD) alıcı dil bölümünden en az 20 puan almış olmak çalışmanın dahil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir. Afazili bireylere ait afazi tipinin teşhisi nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme ve ADD skorları ile sağlanmıştır. Afazili bireylerin yaşam kalite düzeylerini ölçmek için; İnmeye Bağlı Afazide Depresyon Ölçeği Hastane Versiyonu-10 (SADQ-H10-TR), Afazi Etki Ölçeği (AIQ-21-TR) ve İnme ve Afazi Yaşam Kalitesi-39 Ölçeği’nin (SAQOL-39-TR) Türkçe versiyonları kullanılmıştır.

Bulgular: Akıcı ve akıcı olmayan afazili bireyler arasında yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışma durumu, baskın el, inme sonrası geçen süre ve alınan psikolojik müdahale açısından fark gözlenmemiştir. AIQ-21-TR ve SADQ-H10-TR’nin toplam puan ortalamaları akıcı olmayan afazili bireylerde akıcı olanlara göre daha yüksek bulunurken, SAQOL-39-TR’nin toplam puanı akıcı afazili bireylerde akıcı olmayanlara göre daha yüksek bulunmuştur. AIQ-21-TR’nin en yüksek puanı, tüm alt bölüm ve toplam puanlar dahil olmak üzere mikst transkortikal afazili bireylerden elde etmiştir. SADQ-H10-TR puanlarında en yüksek puan transkortikal afazili grupta, en düşük puan ise anomik afazili gruptan elde etmiştir.

Sonuç: Çalışmanın sonuçları afazinin tüm alt tiplerinde yaşam kalitesini değerlendiren ölçek puanlarındaki farklılıklar olduğunu göstermekte ve afazi alt tiplerinin yaşam kalitesini farklı şekilde etkilediğini ortaya koymaktadır. Afazide yaşam kalitesini artırmak için, farklı alt tiplere yönelik elde edilen bulgular doğrultusunda yaşam kalitesi düzeylerinin düşmesine neden olan unsurların giderilmesi ve bireylerin sosyal yaşama katılımının güçlendirilmesi gerekmektedir. Bunu yaparken, spesifik afazi tipine dair müdahale edilmesi gereken yaşam kalitesi bileşen ve değişkenlerinin dikkate alınması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

yaşam kalitesi, afazi tipleri, afazi etkisi, depresyon, sosyal katılım

The Quality of Life Levels Among Individuals with Various Types of Aphasia

Öz

Purpose: It is very important to improve the quality of life (QoL) of individuals with aphasia (IwA) following stroke. Although it is known that aphasia affects QoL negatively, there is a need for studies to examine how QoL is affected considering different types of aphasia as this might have significant implcations on planning aphasia assessment and therapy. The aim of this study was to examine QoL levels among individuals with different types of aphasia.

Method: A total of 49 IwA were included in the study and categorized into seven groups referring to each aphasia type. These groups consisted of non-fluent aphasia [Broca's aphasia (n=7); transcortical motor aphasia (n=7); mixed transcortical aphasia (n=7)]; and fluent aphasia [Wernicke's aphasia (n=7); transcortical sensory aphasia (n=7); anomic aphasia (n=7); and conduction aphasia (n=7)]. Turkish versions of Stroke Aphasic Depression Questionnaire-Hospital version 10 (SADQ-H10-TR), Aphasia Impact Questionnaire-21 (AIQ-21-TR), and Stroke and Aphasia Quality of Life Scale-39 (SAQOL-39-TR) were used to measure QoL among IwA.

Results: No difference was observed between fluent and non-fluent IwA in terms of age, gender, education level, employment status, dominant hand, post-onset time, and psychological treatment received. While the overall scores of AIQ-21-TR and SADQ-10-TR were higher in non-fluent IwA compared with fluent ones, the overall score of SAQOL-39-TR was observed to be higher in fluent IwA compared to non-fluent IwA. The highest score in the overall score of AIQ-21-TR, including all subsections, was in the mixed transcortical aphasia group. According to the scores of SADQ-10-TR, the individuals with transcortical motor aphasia had the highest overall score and those with anomic aphasia had the lowest score.

Conclusion: The results of the study showed differences within scores of all the scales that evaluated QoL among all types of aphasia, demonstrating that the QoL levels were affected differently considering all types of aphasia.

Anahtar Kelimeler

quality of life, aphasia types, aphasia effect, depression, social participation

Kaynakça

• Armağan, O. (2011). Post stroke aphasia and quality of life. Turkish Journal of Cerebrovascular Diseases, 17(3), 89-94. https://doi.org/10.5505/tbdhd.2011.69775
• Brown, J. W., & Grober, E. (1983). Age, sex, and aphasia type. Evidence for a regional cerebral growth process underlying lateralization. The Journal of Nervous and Mental Disease, 171(7), 431-434. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6864201
• Bullier, B., Cassoudesalle, H., Villain, M., Cogne, M., Mollo, C., De Gabory, I., Dehail, P., Joseph, P. A., Sibon, I., & Glize, B. (2020). New factors that affect quality of life in patients with aphasia. Annals of Physical and Rehabilitation Medicine, 63(1), 33-37. https://doi.org/10.1016/j.rehab.2019.06.015
• Cobley, C. S., Thomas, S. A., Lincoln, N. B., & Walker, M. F. (2012). The assessment of low mood in stroke patients with aphasia: reliability and validity of the 10-item Hospital version of the Stroke Aphasic Depression Questionnaire (SADQH-10). Clinical Rehabilitation, 26(4), 372-381. https://doi.org/10.1177/0269215511422388
• Cruice, M., Worrall, L., & Hickson, L. (2010). Health-related quality of life in people with aphasia: implications for fluency disorders quality of life research. Journal of Fluency Disorders, 35(3), 173-189. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2010.05.008
• Franzen-Dahlin, A., Karlsson, M. R., Mejhert, M., & Laska, A. C. (2010). Quality of life in chronic disease: a comparison between patients with heart failure and patients with aphasia after stroke. Journal of Clinical Nursing, 19(13-14), 1855-1860. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2010.03219.x
• Bose, A., McHugh, T., Schollenberger, H., & Buchanan, L. (2009). Measuring quality of life in aphasia: Results from two scales. Aphasiology, 23(7-8), 797-808. https://doi.org/10.1080/02687030802593189
• Cangi, M. E., Eroğlu-Uzun, D., & Gürel, İ. N. (2023). Speech fluency, depression, and resilience in chronic aphasia. Aphasiology, 37(4), 696-713. https://doi.org/10.1080/02687038.2022.2094334
• Castro-Caldas, A., & Confraria, A. (1984). Age and type of crossed aphasia in dextrals due to stroke. Brain and Language, 23(1), 126-133. https://doi.org/10.1016/0093-934x(84)90011-7
• Cruice, M., Hill, R., Worrall, L., & Hickson, L. (2010). Conceptualising quality of life for older people with aphasia. Aphasiology, 24(3), 327-347. https://doi.org/10.1080/02687030802565849
• Cruice, M., Worral, l. L., Hickson, L., & Murison, R. (2003). Finding a focus for quality of life with aphasia: social and emotional health, and psychological well-being. Aphasiology, 17(4), 333-353. https://doi.org/10.1080/02687030244000707
• Ellis, C., & Urban, S. (2016). Age and aphasia: a review of presence, type, recovery and clinical outcomes. Topics in Stroke Rehabilitation, 23(6), 430-439. https://doi.org/10.1080/10749357.2016.1150412