Baş Boyun Kanser Cerrahisi Uygulanmış Hastalarda Yutma Terapisinin Yutma Bozukluğu Şiddeti ve Yaşam Kalitesi Düzeyine Olan Etkisinin Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 300 - 314, 13.01.2020

Serkan Bengisu Zehra Turan

Öz

Amaç: Bu çalışmada baş ve boyun kanser cerrahisi görmüş hastalarda yutma terapisinin, yutma bozukluğu şiddetine ve yaşam kalitesine ve beslenme biçimine olan etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 

Yöntem: Baş ve boyun kanser cerrahisi görmüş hastalarda yutma terapisinin sonucunda yaşam kalitesi ve yutma şiddetinde bir değişme olup olmadığını belirlemek ve uygulanan yutma terapisinin etkililiğini değerlendirmek amacıyla ön-test son-test uygulanmıştır. Yapılan çalışmada araştırma grubunun yaşam kalitesi düzeyini belirlemek amacıyla terapi öncesi ve sonrasında Türkçe Yutma Yaşam Kalitesi Anketi (T-SWAL-QOL) kullanılmış, ön-test ve son test sonuçları Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi ile karşılaştırılmıştır. Terapi öncesi ve sonrasına ait T-SWAL-QOL anketinden elde edilen veriler yine aynı şekilde terapi öncesi ve sonrası uygulanmış olan Yeme Değerlendirme Aracı (EAT-10) verileri ile kıyaslanmıştır. Araştırma Ocak 2019-Mayıs 2019 tarihleri arasında yapılmış olup baş ve boyun kanser cerrahisi uygulanmış ve sonrasında yutma bozukluğu şikâyeti ile İstanbul Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi KBB -Yutma Polikliniğine başvurmuş olan 13 hastadan oluşmaktadır. 

Bulgular: Katılımcıların terapi öncesi ve sonrası T-SWAL-QOL toplam puanlarına bakıldığında terapi sonrası puanların arttığı görülmüş ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur. Hastaların yutma bozukluğu şiddeti yutma terapisinden ne derece etkilendiğini belirlemek amacıyla yapılan incelemede EAT-10 anketi terapi öncesi ve sonrası puanlara bakıldığında ise tüm hastaların puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir azalma bulunmuştur. T-SWALL-QOL anketi sorularının alt alan puanları kullanılarak hesaplanan alt alanların etki yüzdelerinin ortalamaları göz önüne alındığında toplam etki yüzdelerinden etkisi en fazla olan alt alan “yeme isteği” en az olanın ise “uyku” ile ilgili soruların olduğu alt alan olduğu gözlenmiştir. 

Sonuç: Uygulanan terapi egzersizlerinin baş ve boyun kanser cerrahisi geçiren katılımcı grubumuzun yutma bozukluğu şiddetinde azalma sağladığı, yaşam kalitelerinde ise olumlu yönde artış meydana getirdiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

baş ve boyun kanseri, yutma bozukluğu, yaşam kalitesi, yutma terapisi, disfaji

Kaynakça

• Avcıoğlu, G.G., & Avcıoğlu G.Ş. (2015). Iranian and Turkish food cultures: A comparison through the qualitative research method in terms of preparation, distribution and consumption. IJASOS- International E-journal of Advances in Social Sciences. 1 (3), 380-389.
• Belafsky, P. C., Mouadeb, D. A., Rees, C. J., Pryor, J. C.; Postma, G. N., Allen, J. & Leonard, R. J. (2008). Validity and reliability of the Eating Assessment Tool (EAT-10). Annals of Otology, Rhinology & Laryngology, 117(12), 919-924.
• Bilgin H. (1996). Baş boyun kanseri nedeni ile ameliyat olan hastalarda ameliyat öncesi ve sonrası beden imajı, benlik saygısı, depresyon durumları ile bakımda hemşirelerin karşılaştıkları güçlüklerin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Cunningham, E.T., Donner, M.W., Jones, B. & Point, S.M. (1991). Anatomical and physiological overview. B. Jones ve M.W. Donner (Editörler), Normal and Abnormal Swallowing içinde (s. 11-34). New York: Springer-Verlag New York.
• Demir, N., Arslan, S.S., İnal, Ö., Ünlüer, N.Ö. & Karaduman, A.A. (2016a). Reliability and validity of the Turkish eating assessment tool (T-EAT-10). Dysphagia, 31 (5), 644-649.
• Demir, N., Arslan, S.S., İnal, Ö., Ünlüer, N.Ö. & Karaduman, A.A. (2016b). Reliability and validity of the Turkish version of the swallow quality of life questionnaire. Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 27 (1), 19-24.
• Denk-Linnert, D.-M., (2012). Evaluation of symptoms. O. Ekberg (Editör), Dysphagia Diagnosis And Treatment içinde (s. 71-80). Malmö, Sweden: Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Logemann, J.A. & Bytell, D.E. (1979). Swallowing disorders in three types of head and neck surgical patients. Cancer, 44 (3), 1095-1105.
• McHorney, C.A., Bricker, D.E., Robbins, J., Kramer, A.E., Rosenbek, J.C. & Chignell, K.A. (2000). The SWAL- QOL outcomes tool for oropharyngeal dysphagia in adults: II. item reduction and preliminary scaling. Dysphagia, 15 (3), 122-133.
• McHorney, C.A., Robbins, J., Lomax, K., Rosenbek, J.C., Chignell, K., Kramer, A.E. & Bricker, D.E. (2002). The SWAL-QOL and SWAL-CARE outcomes tool for oropharyngeal dysphagia in adults: III. Documentation of reliability and validity. Dysphagia, 17 (2), 97-114.
• Nguyen, N. P., Frank, C., Moltz, C. C., Vos, P., Smith, H. J., Karlsson, U., Dutta, S., Midyett, A., Barloon, J. & Salah, S. (2005). Impact of dysphagia on quality of life after treatmwntof head and neck cancer. International Journal of Radialogy Oncology Biology Physics, 61(3), 772-778.
• Queija, D.d.S., Portas, J.G., Dedivitis, R.A., Lehn, C.N. & Barros, A.P.B., (2009). Swallowing and quality of life after total laryngectomy and pharyngolaryngectomy. Braz Journal Otorhinolaryngoly, 75 (4), 556-564.
• Souza, D.H.B. (2014). Validação dos questionários “Speech Handicap Index” e “Dysphagia Handicap Index” para o português – Brasil. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. São Paulo: Fundação Antônio Prudente.
• Suarez-Cunqueiro, M.-M., Schramm, A., Schoen, R., Seoane-Lesto ́n, J., Otero-Cepeda, X.-L., Bormann, K.-H., Kokemueller, H., Metzger, M., Diz-Dios, P. & Gellrich, N.- C. (2008). Speech and swallowing impairment after treatment for oral and oropharyngeal cancer. Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 134 (12), 1299-1304.
• Şahnalı, V. (2017). Mekanik Kökenli Yutma Güçlüğü Olan Hastalarda Yutma Bozukluklarının Yaşam Kalitesine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Vieira, D. & Bolles E.A. (2017). Clinical characteristics of dysphagia-related quality of life questionnaires. Revista de Investigación en Logopedia, 2 (2017), 157-188.
• Yeşilbalkan OU, Akyol AD, Çetinkaya, A. T. & Ünlü, D. (2005). Kemoterapi tedavisi alan hastaların tedaviye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 21: 13-31.