Afazili Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 247 - 278, 13.01.2020

Özlem Oğuz , Bülent Toğram

Öz

Amaç: Afazi, beyinde meydana gelen bir hasarın dil dominant hemisferi etkilemesi sonucu ortaya çıkan, bireyin dili anlaması, üretmesi ve kullanmasında yetersizliğe neden olan bir iletişim bozukluğudur. Diğer zorluklara ek olarak, afazi sonrasında bireyin yaşam kalitesi de azalmaktadır. Yaşam kalitesi faktörünün de dikkate alınması afazi müdahalesinin etkililiğini arttırmaktadır ve bu nedenle müdahale planlama sürecine yaşam kalitesi değerlendirmeleri de dahil edilmelidir. Bu çalışmanın amacı afazili bireylerin yaşam kalitesini belirlemek ve bu bireylerin yaşam kalitesini etkileyen faktörleri incelemektir. 

Yöntem: Çalışmaya katılan 50 afazili bireye ‘Afazi Dil Değerlendirme Testi (ADD), ‘Beck Depresyon Ölçeği’, ‘Short Form-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği’ (SF-36) ve ‘İnme ve Afazi Yaşam Kalitesi Ölçeği-39-TR’ (SAQOL-39-TR) ölçeği uygulanmıştır. Verilerin istatistikselanalizi SPSS 23 paket programı ile yapılmıştır. 

Bulgular: Araştırmanın sonucunda Short Form-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (SF-36) ve Beck Depresyon Ölçeği ile İnme ve Afazi Yaşam Kalitesi Ölçeği TR (SAQOL-39 TR) arasında anlamlı korelasyon bulunmuştur. SAQOL- 39 TR ile SF-36 arasında anlamlı pozitif bir korelasyon; SAQOL-39 TR ve Beck Depresyon Ölçeği arasında ise negatif bir korelasyon bulunmuştur. Katılımcıların SAQOL-39-TR ölçeğinden ve alt alanlarından aldıkları puanların yaş, cinsiyet ve inme üzerinden geçen süre gibi potansiyel belirleyici faktörlere göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Eğitim düzeyi, okuma alışkanlıkları ve evde yaşayan kişi sayısı değişkenlerine göre katılımcı gruplar arasında SAQOL-39-TR ölçeğinin bazı alt alanlarından aldıkları puanların anlamlı bir farklılık gösterdiği bulunmuştur. 

Sonuç: Afazili bireylerin yaşam kalitesi adına en çok zorluk yaşadıkları alanın ‘iletişim’ alanı olduğu görülmüştür ancak yaşanan dil bozukluğu sonrasında sadece dilsel sorunlarla değil eşlik eden diğer problemlerle de karşılaşılmaktadır. Dil ve konuşma terapistlerinin afazili bireyleri sadece dil bozukluğu yaşayan bireyler olarak değil, bir bütün olarak değerlendirmeleri ve müdahalesini planlaması gerekmektedir. Kişinin iletişim ve yaşam kalitesi düzeyini yükseltme amaçlı bir terapi süreci yürütülmelidir.

Anahtar Kelimeler

afazi, yaşam kalitesi, yaşam kalitesi belirleyicileri, SAQOL-39, SF-39, Beck depresyon ölçeği

Kaynakça

• Aaronson, N. K., Bullinger, M., & Ahmedzai, S. (1988). A modular approach to quality-of-life assessment in cancer clinical trials. In Cancer Clinical Trials (pp. 231-249). Springer, Berlin, Heidelberg.
• Angermeyer, M. C., Holzinger, A., Matschinger, H., & Stengler-Wenzke, K. (2002). Depression and quality of life: results of a follow-up study. International Journal of Social Psychiatry, 48(3), 189-199.
• Ardila, A. (2014). Aphasia handbook. Florida: Florida International University.
• Aydemir, O., Ergun, H., Kesebir, S., Soygur, H., & Tulunay, C. (2009). Major depresif bozuklukta yaşam kalitesi: kesitsel bir çalışma. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(3):205-212.
• Becker, M., Shaw, B. R., & Reib, L. M. Quality of life assessment manual. University of South Florida.
• Birtane, M., & Taştekin, N. (2010). Quality of life after stroke. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 27 (1), 63-68.
• Blom Johansson, M. (2012). Aphasia and communication in everyday life: Experience of persons with aphasia, significant others, and speech-language pathologists. Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Medicine, 776, 110.
• Bose, A., Mchugh, T., Schollenberger, H., & Buchanan, L. (2009). Measuring quality of life in aphasia: Results from two scales. Aphasiology, 23(7-8), 797-808.
• Carod-Artal, F. J., & Egido, J. A. (2009). Quality of life after stroke: the importance of a good recovery. Cerebrovascular Diseases, 27(Suppl. 1), 204-214.
• Cranfill, T. B., & Wright, H. H. (2010). Importance of health-related quality of life for persons with aphasia, their significant others, and SLPs: Who do we ask? Aphasiology, 24(6-8), 957-968.
• Cruice, M., Hill, R., Worrall, L., & Hickson, L. (2009). Conceptualising quality of life for older people with aphasia. Aphasiology, 24(3), 327-347.
• Cruice, M., Worrall, L., & Hickson, L. (2010). Health-related quality of life in people with aphasia: Implications for fluency disorders quality of life research. Journal Fluency Disorder, 35(3), 173-189.
• Çiçek, S. (2014). Diyaliz tedavisi ve yaşam kalitesi. 24. Ulusal Böbrek Hastalıkları, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireliği Kongresi. Antalya.
• Fidan, D., Ünal, B., & Demiral, Y. (2003). Sağlığa ilişkin yaşam kalitesi kavramı ve ölçüm yöntemleri. Sağlık ve Toplum, 13(3), 3-8.
• Franzén-Dahlin, Å, Karlsson, M. R., Mejhert, M., & Laska, A. (2010). Quality of life in chronic disease: A comparison between patients with heart failure and patients with aphasia after stroke. Journal of Clinical Nursing, 19(13-14), 1855-1860.
• Garcia, P. (1996). Measuring health: A step in the development of city health profiles. Copenhagen: World Health Organization, Regional Office for Europe.
• Hallowell, B. (2016). Aphasia and other acquired neurogenic language disorders: A guide for clinical excellence. Plural Publishing.
• Hilari, K. (2011). The impact of stroke: Are people with aphasia different to those without? Disability and Rehabilition., 33(3), 211-218.
• Hilari, K., Needle, J. J., & Harrison, K. L. (2012). What are the important factors in health-related quality of life for people with aphasia? A Systematic Review. Archives of Physical Medicine. Rehabilitation, 93(1), 86-95.
• Hilari, K., Wiggins, R., Roy, P., Byng, S., & Smith, S. (2003). Predictors of health-related quality of life (HRQL) in people with chronic aphasia. Aphasiology, 17(4), 365-381.
• Hinckley J.J. (2002). Vocational and social outcomes of adults with chronic aphasia. Journal Communication Disorder, 35 (2), 543–560
• Hisli, N. (1988). Validation of the BDI with a group of turkish psychiatric outpatients. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(6), 118-126.
• İyigün, E. (2014) Afazili bireyler ve yakınlarının Türkçe inme ve afazi yaşam kalitesi ölçeği SAQOL-39 TR' nin Türkçe versiyonundaki uyuşma düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Projesi. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Koçyiğit, H., Aydemir, O., Ölmez, N., & Memiş, A. (1999). Reliability and validity of the Turkish version of Short-Form-36 (SF-36). Turkish Journal Drugs Therapy, 12, 102-6.
• Kutlu, R., Demirbaş, N., Çivi, S., & Can, A. (2015). Evaluation of depression and quality of life with short form 36 of inpatients at the thoracic surgery service. Turkish Journal Thoracic and Cardiovascular Surgery, 23(3), 524-531.
• Lima, R. R., Massi, G. A., Guarinello, A. C., Ana P. B., Vieira Da Silva, Moro, C. H., & Lima, H. D. (2013). Factors related to the quality of life in the context of communication in people with aphasia in southern Brazil. Aphasiology, 28(1), 116-127.
• Madden, S., Hopman, W. M., Bagg, S., Verner, J., & O'Callaghan, C. J. (2006). Functional status and health- related quality of life during inpatient stroke rehabilitation. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation, 85(10), 831-838.
• Manders, E., Dammekens, E., Leemans, I., & Michiels, K. (2009). Evaluation of quality of life in people with aphasia using a Dutch version of the SAQOL-39. Disability and Rehabilition, 32(3), 173-182.
• Maviş, İ., Doğramacı, Ö., & Diken İ. H. (2005). Birincil bakıcıların ‘felçli ve afazili bireylerin’ sözel olmayan davranışlarına ilişkin görüşleri. Türk Serebrovasküler Hastalıkları Dergisi, 11(3), 97-106.
• Naess, H., Hammersvik, L., & Skeie, G. O. (2009). Aphasia among young patients with ischemic stroke on long- term followup. Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases, 18(4), 247-250
• Noyan, A. (2013). İnme ve afazi yaşam kalitesi-39 ölçeği: Türkçeye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Noyan-Erbaş, A., & Toğram, B. (2016). Stroke and aphasia quality-of-life scale-39: Reliability and validity of the Turkish version. International Journal of Speech-Language Pathology, 18(5), 432-438.
• Özmen, İ. A. (2014) Yakınlarının gözünden afazili kişilerin sosyal katılımının ve dil kullanımının belirlenmesi. Yüksek Lisans Projesi. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Parr, S. (2007). Living with severe aphasia: Tracking social exclusion. Aphasiology, 21(1), 98-123. Robinson-Smith, G., Johnston, M. V., & Allen, J. (2000). Self-care self-efficacy, quality of life, and depression after stroke. The Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 81(4), 460-464.
• Sinanovic, O., Mrkonjic, Z., & Zecic, S. (2012). Quality of life and post-stroke aphasic syndromes. Periodicum Biologorum, 114(3), 435-440.
• Sivertsen, H., Bjørkløf, G. H., Engedal, K., Selbæk, G., & Helvik, A. (2015). Depression and quality of life in older persons: a review. Dementia Geriatric Cognitive Disorders, 40(5-6), 311-339.
• Williams, L. S., (1993). The impact of aphasia on marital satisfaction. Archives of Physical and Medical Rehabilitation, 74, 361-367.
• Williams, L. S., Weinberger, M., Harris, L. E., Clark, D. O., & Biller, J. (1999). Development of a Stroke-Specific Quality of Life Scale. Stroke, 30(7), 1362-1369.
• Williamson, D. S., Richman, M., & Redmond, S. C. (2011). Applying the correlation between aphasia severity and quality of life measures to a life participation approach to aphasia. Topics in Stroke Rehabilititation, 18(2), 101-105.
• Worrall, L., & Holland, A. (2003). Quality of life in aphasia. Aphasiology, 17(4), 329-332.
• Yeşilkaya, A. (2013) İnmeli ve afazili bireylerin yaşam kalitelerinin incelenmesi: Alanyazın İncelemesi. Yüksek Lisans Projesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.