Hızlı-Bozuk Konuşmanın Kuramsal Temelleri ve Tanımına Genel Bakış

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 58 - 71, 30.04.2023

Aslı Altınsoy

https://doi.org/10.58563/dkyad-2023.61.4

Öz

Amaç: Hızlı-bozuk konuşma (HBK), uluslararası alan yazında olduğu gibi, ülkemizde de dil ve konuşma terapisi alanında en az çalışılan konulardan biri olarak bilinmektedir. Tanımında yaşanan güçlükler nedeniyle kimi zaman görmezden gelinebilmektedir. Bu makalede amaç, HBK’nin kuramsal temelleri ve dinamik tanımı hakkında alan yazın çerçevesi kapsamında bilgi vermek, alanda çalışan uzmanların konu ile ilgili bilgi ve farkındalıklarını arttırarak yararlanacakları bir kaynak sunmaktır.

Yöntem: Geleneksel derleme yöntemi ile tasarlanan bu çalışmada, HBK’nin kuramsal temelleri ve alanyazında en çok kabul gören tanımı bünyesindeki çalışmalar taranmıştır. HBK’nin biyolojik öğelerini ve dil tabanlı altyapısını açıklayan yaklaşımlara değinilmiş, dinamik tanımı ve bu tanım kapsamındaki semptomları ele alınmıştır. Ayrıca metinde DKT’lerin yararlanabileceği önerilere yer verilmiştir.

Sonuç ve Öneriler: Hızlı-bozuk konuşmanın nörolojik kanıtlarının yanı sıra varsayımsal olarak dilsel öğeleri de içeren bir etiyolojiye sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca konuşmanın gözlenebilir davranışlarına odaklanan dinamik tanımı çerçevesinde yüksek ve/ya düzensiz konuşma hızı, aşırı normal akıcısızlıklar, aşırı hece çökmesi ve anormal durak, vurgu ve ritim semptomları dikkat çekmektedir. Hızlı-bozuk konuşmanın, üretimin dilbilgisel ve motor biçiminde meydana gelen ve anlaşılırlığı olumsuz etkileyen bir akıcılık bozukluğu olduğu sonucuna varılabilir. DKT’lerin HBK’yi değerlendirme kapsamında dinamik tanımdan yararlanmaları, bunun yanı sıra dilsel parçalarını da göz önünde bulundurmaları önerilir.

Anahtar Kelimeler

akıcılık bozuklukları, hızlı-bozuk konuşma, konuşma hızı, akıcısızlıklar, koartikülasyon, duraklar.

An Overview of Theoretical Foundations and Description of Cluttering

Öz

Purpose: Cluttering is known as one of the least studied research subjects in the field of speech and language therapy in Türkiye as well as in the international literature. It has been ignored by speech and language therapists due to the difficulties in determining its boundaries and defining it. The first aim of this overview is to convey information on the theoretical foundations and “working lowest common denominator (LCD) definition” of cluttering within the framework of the literature. The second goal of this review is to present a document that professionals in the field of speech and language therapy can use. The third object is to raise speech and language therapists' knowledge and understanding of the topic language therapists' knowledge and understanding of the topic.

Method: The study was conducted with a traditional perspective of scanning studies. These studies were on the theoretical foundations of cluttering and the most accepted definition in the literature. The biological elements of cluttering, including the medial frontal cortex, by Alm (2011) mentioned. Language-based structure of cluttering, which was called central language imbalance by Weiss (1964), was explained in detail. Based on Levelt (1989), the Language Automatization Deficit Model by van Zaalen (2009) was expressed. Working LCD definition by St. Louis and Schulte (2011) and symptoms within the scope of this definition were also discussed. Within the limits of this review article, suggestions that speech and language therapists can benefit from were included.

Conclusion & Recommendations: According to the studies reviewed, cluttering is a fluency disorder that occurs in the linguistic and motor stages of production and negatively affects intelligibility. It has been reported that cluttering has a neurological etiology. Preverbal stages might not be well-prepared in cluttering, so it might cause either over-coarticulation problems in the phonological level of the word or excessive normal disfluencies in the syntactic structure of the message. It can be said that the speech rate of people with cluttering was too high to be met by their language systems (Scaler Scott & Ward, 2013). In addition, high and/or irregular speech rate was the obligatory, and highly normal disfluency, excessive syllable collapse, and abnormal pause, stress, and rhythm symptoms were likely to accompany the obligatory symptom within the framework of the working LCD definition. These signs of cluttering have emphasized observable behaviors of spoken language. Speech and language therapists are likely recommended to use the working LCD definition while they evaluate people with cluttering. It may also be suggested to consider its linguistic components.

Anahtar Kelimeler

fluency disorders, cluttering, speech rate, disfluencies, coarticulation, pauses.

Kaynakça

• Alm, P.A. (2011). Cluttering: A neurological perspective. D. Ward ve K. Scaler Scott (Editörler), Cluttering: A handbook of research, intervention and education içinde (s. 3-28). East Sussex: Psychology Press.
• Altınsoy, A. (2021). Öngörücü hızlı-bozuk konuşma envanteri-R ve akıcılık değerlendirme bataryasının Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Altınsoy, A. & Özdemir, R. S. (2023). Hızlı-bozuk konuşmada koartikülasyon özelliklerinin belirlenmesi. Proceeding Book of Sixth International Health Sciences and Life Congress. Burdur, Tükiye. 02-05 March 2023. pp. 660-668. M. Polat ve S. Dönmez (Editörler).
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). DSM-5 Tanı ölçütleri başvuru elkitabı. (5. baskı) (Çev. E. Köroğlu). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Aydın Oral, S., & Erçıktı, H. (2021). Türkiye’de dil ve konuşma terapisi bilim dalında yapılmış lisansüstü çalışmaların çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dil, Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 4(2), 220-242.
• Bellice, M. (2016). Türkiye’de çalışan dil ve konuşma terapistlerinin hızlı-bozuk konuşma ve terapisine yönelik algılarının değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Beňuš, Š. (2021). Investigating spoken English: A practical guide to phonetics and phonology using Praat. Palgrave Macmillan.
• Bóna, J. (2016). Characteristics of pausing in normal, fast and cluttered speech. Clinical Linguistics & Phonetics, 30(11), 888-898.
• Bóna, J. (2019). Clustering of disfluencies in typical, fast and cluttered speech. Clinical Linguistics & Phonetics, 33 (5), 393-405.
• Cangi, M. E., Işıldar, A., Tekin, A., & Saraç, A.B. (2020). A preliminary study of normative speech rate values of Turkish speaking adults. ENT Updates, 10(3), 381-389.
• Cangi, M. E., & Özel, S. B. (2019). Türkçe konuşan hızlı bozuk konuşması olan yetişkinlerin akıcısızlık özelliklerinin ve yaşam kalitelerinin incelenmesi: Ön çalışma. Dil, Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 2(2), 121-145.
• Güleç, M. (2021). Hızlı bozuk konuşmanın çocukluk çağı yaygınlığının anne görüşleri aracılığı ile belirlenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hall, K. D., Amir, O., & Yairi, E. (1999). A longitudinal investigation of speaking rate in preschool children who stutter. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 42, 1367-1377.
• Howell, P., & Au-Yeung, J. (2002). The EXPLAN theory of fluency control applied to the diagnosis of stuttering. Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science Series, 4, 75-94.
• Karatoy, T. (2021). Özgül öğrenme bozukluğu olan çocuklarda hızlı bozuk konuşmanın belirlenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Langova, J., & Moravek, M. (1964). Some results of experimental examinations among stutterers and clutterers. Folia Phoniatrica, 16 (4), 290-296.
• Levelt, W. J. M. (1989). Speaking: From intention to articulation. Cambridge: MIT Press.
• Moravek, M., & Langova, J. (1962). Some electrophysiological findings among stutterers and clutterers. Folia Phoniatrica, 14(4), 305-316.
• Miyamoto, S., Hayasaka, K., & Shapiro, D. (2007). An examination of the checklist for possible cluttering in Japan. Proceedings of the Fifth World Congress on Fluency Disorders, Research, Treatment, and Self-Help in Fluency Disorders: New Horizons, Dublin, Ireland, July 25-July 28, 2006. pp. 279-283. ISBN: 978-0-9555700-1-8. J. Au-Yeung ve M.M. Leahy (Editörler) . Nishio, M., & Niimi, S. (2001). Speaking rate and its components in dysarthric speakers. Clinical Linguistics & Phonetics, 15(4), 309-317.
• Saraydaroğlu, S. B. (2021). Hızlı-bozuk konuşan ve kekemeliği olan yetişkinlerin konuşma akıcısızlıklarının karşılaştırılması. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Scaler Scott, K. (2017). Stuttering and cluttering. Louise Cummings (Editör), Research in clinical pragmatics içinde (s. 471-490). Springer.
• Scaler Scott, K., & St. Louis, K. O. (2009). A perspective on improving evidence and practice in cluttering. Perspectives on Fluency and Fluency Disorders, 19(2), 46-51.
• Scaler Scott, K., & Ward, D. (2013). Managing cluttering: A comprehensive guidebook of activities. Texas: PRO-ED.
• Skodda, S., & Schlegel, U. (2008). Speech rate and rhythm in Parkinson’s disease. Movement Disorders, 23(7), 985-992.
• St. Louis, K. O. (1992). On defining cluttering. F.L. Myers ve K.O. St. Louis (Editörler), Cluttering: A clinical perspective içinde (s. 37-53). San Diego: Singular.
• St. Louis, K. O., & Durrenberger, C. H. (1993). What communication disorders do experienced clinicians prefer to manage? ASHA, 35(12), 23–31.
• St. Louis, K. O., & Hinzman, A. R. (1986). Studies of cluttering: Perceptions of cluttering by speech-language pathologists and educators. Journal of Fluency Disorders, 11, 131-149. St. Louis, K. O., & Myers, F. L. (1995). Clinical management of cluttering. Language, Speech and Hearing Services in Schools, 26, 187-195.
• St. Louis, K. O., Myers, F. L., Bakker, K., Raphael, L. J. (2007). Understanding and treating cluttering. E. Conture ve R. Curlee (Editörler), Stuttering and other fluency disorders (3. baskı) içinde (s. 297-325). Philadelphia: Thieme Medical.
• St. Louis, K. O., Raphael, L. J., Myers, F. L., & Bakker, K. (2003). Cluttering updated. The ASHA Leader, 8(21), 4-5, 20-22. St. Louis, K. O., & Schulte, K. (2011). Defining cluttering: the lowest common denominator. D. Ward ve K. Scaler Scott (Editörler), Cluttering: A handbook of research, intervention and education içinde (s. 233-253). East Sussex: Psychology Press.
• van Zaalen, Y. op’t Hof. (2009). Cluttering identified. Differential diagnostics between cluttering, stuttering and speech impairment related to learning disability. Doktora Tezi. Utrecht University, Utrecht, Holland.
• van Zaalen, Y. op’t Hof, & Reichel, I. K. (2015). Cluttering: Current views on its nature, diagnosis, and treatment. Bloomington: iUniverse.
• van Zaalen, Y. op’t Hof, & Reichel, I. K. (2017). Prevalence of cluttering in two European countries: A pilot study. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups SIG 17, 2(1), 1-8.
• Ward, D. (2006). Stuttering and cluttering. East Sussex: Psychology Press.
• Ward, D., Connally, E. L., Pliatsikas, C., Bretherton-Furness, J. & Watkins, K. E. (2015). The neurological underpinnings of cluttering: Some initial findings. Journal of Fluency Disorders, 43, 1-16.
• Weiss, D. A. (1964). Cluttering. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. http-1: https://icd.who.int/browse10/2010/en (Erişim tarihi: 25.07.2021)