Demokratik Kültürün Gelişiminde Sivil Toplum Perspektifi: TÜSİAD Örneği

Yıl 2022, Sayı: 20, 23 - 55, 25.10.2022

Aysun Dukul

https://doi.org/10.26650/4boyut.2022.002

Öz

Demokrasi, bir yönetim biçimi olmasının yanı sıra içinde barındırdığı ilke ve değerlerle kapsayıcı siyasal bir kavramdır. Demokrasi pratikleri ise sosyal ve ekonomik olduğu kadar kültürel temellere de dayanmaktadır. Demokratik kültür, içinde bulunan toplumun tarihsel geçmişindeki siyasi kültürün içinde şekillenir. Osmanlı’da Batılılaşma tercihi, Cumhuriyet’in kurulması ve 1980 sonrası meydana gelen küresel ve ulusal gelişmeler, Türk demokrasi kültürü konusunda yenilenmeyi içeren bir ivmelenmeyi ifade etmektedir. Bugün ülkemizde var olan siyasi kültür, tarihsel süreçte süregelen elit siyaseti, patrimonyal ilişkiler, nepotizm, kliyentalizm, uzlaşma ve hoşgörü kültürünün eksikliğinin yanı sıra parti demokrasisi kavramına uyan demokrasi pratiği ile şekillenmektedir. Kanıksanmış siyasi kültürümüzün demokratik kültürü inşa edememesi sorunsalının hangi etkenlere dayandığı ise oldukça karmaşık, paradoksal ve iç içe geçen sosyal sistemlerin yanı sıra birçok yapısal ilişkiler yumağının çözümlenerek incelenmesini ve araştırılmasını gerekli kılmaktadır. Siyasal insanın bilinçli yurttaşlara dayandığı öncülüyle, demokrasilerin vazgeçilmez aracı oluşumlarından sivil toplum kurum ve kuruluşlarının, ülkemizde siyasi temsil ve siyasi katılım unsurlarını gerçekleştirmekteki eksiklik ve zayıflıkları, demokratik kültürün yerleşmesi ve gelişmesini destekleyecek özelliklere sahip görünmemektedir. Türkiye'de siyasi kültürün toplumdaki tüm iktidar alanlarına olduğu gibi sivil toplum alanında da etkileri bu anlamda önemli olmaktadır. Demokrasi tarihimizin siyasi kültür temelinde, neden demokratik kültürü inşa edemediği ve neden sivil topluma ihtiyaç duyulduğu bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda, içinde bulunan toplumun siyasi kültürü ile şekillenen sivil toplum yapılarının niteliği ve demokratik kültüre olan etkileri seçim barajlarının medya temsili baz alınarak incelenmiştir. Bu nedenle,1983-2021 yılları arasında önemli siyasal gelişmelerin yaşandığı belli tarihlerde, en fazla sayıda haberleştirilen sivil toplum kurumu olan TÜSİAD'ın haber içerikleri, gazetelerin hangi sayfalarında ve ne şekilde verildiği analiz edilmiştir. Seçim barajı konusundaki TUSİAD haberleri, yeni nitel veri analiz tekniği programlarından SPSS tabanlı R Studio programı kullanılarak sayısallaştırılmış, demokratik kültüre olan yansımaları değerlendirilerek, özgün bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi kültürü, siyasi kültür, sivil toplum, medya temsili, TÜSİAD

Civil Society Perspective in the Development of Democratic Culture: The Case of TÜSİAD

Öz

Democratic practices can develop by reproducing themselves in societies with an immanent culture of democracy. The rate of electoral thresholds, which is seen as an important criterion in the democratic performance of countries, affects the culture of democracy, with its effects on political representation and participation. Non-governmental institutions and organizations are indispensable elements of democracies. In this study, the role of non-governmental institutions and organizations in realizing the elements of political representation and political participation in Turkey will be examined in terms of TÜSİAD, based on the media representation of election thresholds. TÜSİAD, a non-governmental organization, was selected for this research because nearly half of the non-governmental news about election thresholds in all newspapers comes from the organization. Other factors in the selection of TÜSİAD for this research were its political and legal studies and recommendations, including the election threshold, and its ability to create public opinion by having its proposals discussed by all social and political actors. This research aims to shed light on the representation of election thresholds in the media (in the field of civil society) using the important and original approach of analyzing TÜSİAD's press releases. Within the scope of the research, four national newspapers with different publication policies were selected in order to base the representation of civil society in the media on the findings reflecting the current situation. Attention has been paid to the fact that the newspapers, which are considered the media representation of civil society, have been published since 1983, when the election threshold came into effect. The data obtained through the election threshold theme in the research were digitized using the SPSS-based R Studio program infrastructure, which is a new qualitative data analysis program. The aim was to reach a conclusion about how much the need of democratic culture is met in Turkey by examining the content produced by TÜSİAD on media visibility and election thresholds. In addition, by analyzing media representation, the aim was to understand and make sense of the reflections of the quality and structure of Turkish political culture and civil society on democratic culture. As a result of the research, findings were reached on the relationship between the quality of civil society and political culture in Turkey and the democratic role of civil society in democratic development processes in the country.

Anahtar Kelimeler

Democratic culture, political culture, civil society, media representation, TÜSİAD

Kaynakça

• Almond, G., & Verba, S. (1965). “ComparativePoliticalCulture”, in Pye, (Ed), L. W. and Verba, S. Political Cultureand Political Development, New Jersey: Princeton University Press, pp.9-19. google scholar
• Bağce, H. E. (2007). “Siyaset ve Demokrasi Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”, Amme İdaresi Dergisi, 40/4. google scholar
• Bağce, H. E. “Klientalizm ya da Yanaşmacılık”. Okur-yazar.net. 7.7.2013. Çevrimiçi: https://okur-yazar. net/klientalizm-ya-da-yanasmacilik-2903. google scholar
• Bağce, H. E. (2015). ‘Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler: 1946-2015, Türkiye’deki Siyasi Partiler ve Seçim Kampanyaları: Araf’taki Seçim- 7 Haziran 2015, (Ed), Edip Asaf Bekaroğlu, İstanbul: Vadi Yay. google scholar
• Bağce, H. E. (2019). “Medya ve Demokrasi”, Independent Türkçe, 24. Ağustos 2019, çevrimiçi erişim, https://www.indyturkish.com/node/19681/türkiyeden-sesler/medya-ve-demokrasi. google scholar
• Bağce, H. E. (2020). “Türkiye’de Medya ve Demokrasinin Yapısal ve Etik Sorunları”. İnsan & İnsan, 7/25. google scholar
• Bauman, Z. (2003). Yasa Koyucular ile Yorumcular, (K.Atakay, Çev). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Berkes, N. (2019). Türkiye’de Çağdaşlaşma. haz. Kaya, A. (28 bs). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Boadi, E. G. (2007). Conflict of InterestNepotismandCronyism. google scholar
• Borton, H. (1970). Japan’s Modern Century, New York: The Ronald PressCompany. google scholar
• Caniklioğlu, M. D. (2007). Sivil Toplum ve Türkiye Demokrasisindeki İzdüşümleri. Ankara: Seçkin Yayınları google scholar
• Çam, E. (1995). Siyaset Bilimi. İstanbul: Der Yayınları., s.153. google scholar
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Dankwart, A. R. (1968). “Military: Turkey”, PoliticalModernazition in Japan and Turkey. Princetion. google scholar
• Dukul, Ö. A. (2022). Medya ve Demokrasi: Seçim Barajlarının Medyada Temsili.(Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Duverger, M. (1986). Seçimle Gelen Krallar, (N. Erkut. Çev.). İstanbul: Kelebek Yayınları. google scholar
• Erdoğan, E. T. (2001). “Demokratikleşme Perspektifinden Devlet-Sivil Toplum İlişkisi”, İstanbul: Alfa Yayıncılık. google scholar
• Eroğul, C. (1999). Devlet Yönetimine Katılma ve Yönetme Hakkı. Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Eyüpoğlu, E. (1999). “İletişim, Siyaset, İktidar, Medya”, Der., Korkmaz A. Medya Gücü ve Demokratik Kurumlar, İstanbul: Alfa Yayıncılık. google scholar
• Frey, F. (1975). Patterns of Elite Politics in Turkey, PoliticalElites in theMiddle East, (Ed), George Lenczowski, Washington: American Enterprise Institute. google scholar
• Gençkaya, Ö. F. (1997). “Demokratikleşme ve Sivil Toplum ilişkisi Üzerine Bir Not”, Yeni Türkiye Dergisi. Ankara: Yeni Türkiye Medya Hizmetleri Yayınları. 3/18. google scholar
• Güngör, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. Hisar Kültür Gönüllüleri Elektronik Metin.www. hisar.gunlugu.com google scholar
• Habermas, J. (2018). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (15.bs). İstanbul: İletişim Yayınları, 2018. google scholar
• Hallin, D., & Mancini, P. (2004). Comparative Media Systems: Three Models of Media andPolitics, Cambridge: Cambridge UniversityPress, pp.55-58. google scholar
• Kalaycıoğlu, E. (1996). “Türkiye’de Siyasi Kültür ve Demokrasi’, Türkiye’de Demokratik Kültür ve Siyaset. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayını. google scholar
• Kaya, A. R. (2016). “İktidar Yumağı”. Devlet, Sermaye ve Medya, Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Keane, J. (1994). Demokrasi ve Sivil Toplum, (1. bs.) ( N. Erdoğan, Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Köker, L. (2004). Çoğulculuk Olmadan Demokrasi ve Sivil Toplum Olmaz, Sivil Toplum Dergisi, 2/ 5. google scholar
• Köker, L. (2016) “Seçim Sistemleri ve Siyasi Çoğulculuk Demokratik Meşruluk Açısından Bir Değerlendirme”. Anayasa Yargısı Dergisi, 22(1), 199-210. google scholar
• Lipset S. M. (1959). Some Social Requisities of Democracy.The American Political Science Rewiew, pp. 69-105. google scholar
• Odabaşı, G. F. Sivil Toplum, İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık, 2005, s. 13-14. google scholar
• Özbudun, E. (2016). Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye. (2.bs). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Sartori, G. (1996). Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, (T. Karamustafoğlu ve M. Turan, Çev.). Ankara: Yetkin Yayınları. google scholar
• Taşkesen, A. (2011). Türkiye’de Demokrasi Sancıları.Ankara: Araştırma Yayınları. google scholar
• Tilly, C. (2012). Democracy Cambridge University Press, 2007. google scholar
• Touraine, A. (2015). Demokrasi Nedir?, (3.bs). (O. Kunal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Turan, İ. (1986) “Türkiye’de Siyasi Kültürün Oluşumu”. Türk Siyasal Hayatının Gelişimi.(Ed.), Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, İstanbul: Beta Yayınları. google scholar
• Unbehau, N. H. (2006). Türkiye Kırsalında Klientalizm ve Siyasal Katılım. (M. Öztürk. Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi. google scholar
• Uslu, A. Siyaset Bilimi Kavramlar ideolojiler ve Disiplinler arası İlişkiler. haz. Atılgan G, Aytekin E. A Aytekin. İstanbu l: Yordam Kitap. s.131. google scholar
• Yavaşgel, E. (2014). Özgürlüğün Siyaseti, İstanbul: Derin Yayınları. google scholar
• Yücetürk, A. (1987). Siyasetin Toplumsal Tabanı.Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. google scholar
• İnternet Kaynakları google scholar
• Cumhuriyet Gazetesi. “TÜSİAD’dan BDP’ye baraj desteği”. Erişim tarihi: 23. 07. 2020, https://www. cumhuriyet.com.tr/haber/tusiaddan-bdpye-baraj-destegi-212542 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD: Popülizm yapmayın”. Erişim tarihi: 01.07. 2021, https://www.hurriyet.com. tr/ekonomi/tusiad-populizm-yapmayin-38416061 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “Baraj % 5 olsaydı 7 parti TBMM’deydi”. Erişim tarihi: 12.08. 2021, https://www. hurriyet.com.tr/gundem/baraj-5-olsaydi-7-parti-tbmmdeydi-38419720 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “Sezer ve TÜSİAD aynı görüşte: Seçim barajı düşürülsün”. Erişim tarihi: 18.07.2021, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sezer-ve-tusiad-ayni-goruste-secim-baraji- dusurulsun-3678745 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD 8 yıl önce baraj yüzde 5 olsun demiş”. Erişim tarihi: 19.07.2021, https:// www.hurriyet.com.tr/gundem/tusiad-8-yil-once-baraj-yuzde-5-olsun-demis-3688878 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “Sabancı: TÜSİAD 35 yıldır çizgisini hiç değiştirmedi”. Erişim tarihi: 20.07. 2021, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sabanci-tusiad-35-yildir-cizgisini-hic-degistirmedi- 3694323 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD: Vergi kurumu siyasallaşıyor”. Erişim tarihi: 02.08.2021, https://www. hurriyet.com.tr/ekonomi/tusiad-vergi-kurumu-siyasallasiyor-12593465 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “Bizim moralimiz iyi ama seviyesiz tartışmalar Türkiye’ye yakışmıyor’’. Erişim tarihi: 13. 08. 2021, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/bizim-moralimiz-iyi-ama-seviyesiz- tartismalar-turkiye-ye-yakismiyor-13801770 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD’dan ilginç tepki”. Erişim tarihi: 19.08.2021, https://www.hurriyet.com.tr/ ekonomi/tusiaddan-ilginc-tepki-14260666 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD: Bu paket yetmez Anayasa tümüyle değişmeli”. Erişim tarihi: 05 .09. 2021, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tusiad-bu-paket-yetmez-anayasa-tumuyle- degismeli-14220552 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “TÜSİAD Başkanı Dinçer: Hükümetin programıyla çelişkimiz yok”. Erişim tarihi: 26 Eylül, 2021, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tusiad-baskani-dincer-hukumetin- programiyla-celiskimiz-yok-27139498 google scholar
• Hürriyet Gazetesi. “Reform talebi”. Erişim tarihi: 01 .10. 2021, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/ reform-talebi-40429098 google scholar
• Milli Gazete. “Horoz dövüşüne devam”. Erişim tarihi: 01.05.2021, https://www.milligazete.com.tr/ haber/746813/horoz-dovusune-devam google scholar
• Milli Gazete. “TÜSİAD ne istiyor”. Erişim tarihi: 24.08.2021, https://www.milligazete.com.tr/ haber/1074384/tusiad-ne-istiyor google scholar
• Milli Gazete. “Anayasa değişikliği seçim sonrasına kalsın”. Erişim tarihi: 11.10.2021, https://www. milligazete.com.tr/haber/815775/anayasa-degisikligisecim-sonrasina-kalsin google scholar
• Milli Gazete. “TÜSİAD: Anayasa tümüyle değişmelidir”. Erişim tarihi: 03.02.2021, https://www. milligazete.com.tr/haber/1156611/tusiad-anayasa-tumuyle-degismelidir google scholar
• Milliyet Gazetesi.“TÜSİAD raporundan farklı sesler”. Erişim tarihi: 23.12. 2020, https://www.milliyet. com.tr/yazarlar/tusiad-raporundan-farkli-sesler-5281298 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Siyaset çözüm yaratmalı...”. Erişim tarihi: 25.12.2020, https://www.milliyet.com.tr/ ekonomi/siyaset-cozum-yaratmali-384507 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Kısa... Kısa...”. Erişim Tarihi: 20.11. 2020, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/kisa-kisa-5270726 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Kürtçe, okullarda seçimlik ders olmalı”. Erişim tarihi: 7.04.2021, https://www. milliyet.com.tr/ekonomi/kurtce-okullarda-secimlik-ders-olmali-185982 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Türklerle Kürtlerin kardeşlik mayası bozulmadan kavga bitmeli”. Erişim tarihi: 25 .08. 2021, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/turklerle-kurtlerin-kardeslik-mayasi- bozulmadan-kavga-bitmeli-1178677 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Türkiye’de demokrasi açığı var”. Erişim tarihi: 12.03.2021, https://www.milliyet.com. tr/ekonomi/turkiye-de-demokrasi-acigi-var-1189084 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “TÜSİAD: Öncelikli konu Anayasa reformudur”. Erişim tarihi: 16.03. 2010, https:// www.milliyet.com.tr/ekonomi/tusiad-oncelikli-konu-anayasa-reformudur-1199346 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “TÜSİAD’ın Görüş Dergisi yeniden yayında...”. Erişim tarihi: 06 .04. 2021, https:// www.milliyet.com.tr/ekonomi/tusiad-in-gorus-dergisi-yeniden-yayinda-1217873 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Oldu olacak barajı yüzde 30’a çekelim, tek parti kalsın”. Erişim tarihi: 12 .08. 2021, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/asli-aydintasbas/oldu-olacak-baraji-yuzde-30-a- cekelim-tek-parti-kalsin-1230721 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Türkiye bir seçimi daha yüzde 10 barajıyla geçirmemeli”. Erişim tarihi: 07. 04. 2021, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/turkiye-bir-secimi-daha-yuzde-10-barajiyla- gecirmemeli-1218058 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “TÜSİAD’dan radikal çıkış”. Erişim tarihi: 15.04.2021, https://www.milliyet.com.tr/ ekonomi/tusiaddan-radikal-cikis-1218258 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “Paralel düşünüyoruz”. Erişim tarihi: 18.08.2021, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ paralel-dusunuyoruz-1306980 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “TÜSİAD’danBDP’ye seçim barajı desteği”. Erişim tarihi:19.08.2021, https://www. milliyet.com.tr/siyaset/tusiaddan-bdpye-secim-baraji-destegi-1338330 google scholar
• Milliyet Gazetesi. “TÜSİAD’ın yeni anayasa önerisi”. Erişim tarihi: 01.09.2021, https://www.milliyet. com.tr/ekonomi/tusiad-in-yeni-anayasa-onerisi-1367579 google scholar
• Milliyet Gazetesi. ‘’ Atatürk’e Teşekkür Üniter Devlete Esnetme’’. Erişim tarihi: 02 .09. 2021, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/ataturk-e-tesekkur-uniter-devlete-esnetme-1367862 google scholar
• Milliyet Gazetesi. ‘TÜSİAD’ın ‘Anayasası’ Aydınları Böldü’’. Erişim tarihi: 03. 09. 2021, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/tusiad-in-anayasasi-aydinlari-boldu-1369450 google scholar
• Milliyet Gazetesi. ‘’TÜSİAD’dan Seçim Barajı Değerlendirmesi’’. Erişim tarihi: 05. 11. 2021, https:// www.milliyet.com.tr/ekonomi/tusiad-dan-secim-baraji-degerlendirmesi-1979427 google scholar
• TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Ümit Boyner’in 40. Genel Kurul Toplantısı Konuşması’. Erişim tarihi: 17. 05. 2021, https://tusiad.org/tr/tum/item/6-tusiad-yonetim-kurulu-baskani-umit- boynerin-40--genel-kurul-toplantisi-konusmasi google scholar
• Uluslararası Politika Akademisi. “Dünya Değerler Araştırması 7. Dalga Veri setindeki Türkiye Bulguları”, Erişim tarihi: 30 .09. 2020, http://politikaakademisi.org/2020/08/02/dunya-degerler- arastirmasi-7-veri-setindeki-turkiye-bulgulari/, TEPAV/Günlük. “Türkler neden birbirine güvenmez?”. Erişim tarihi: 05 .04. 2020, https://www.tepav.org.tr/tr/blog/s/5273. google scholar