Gözetim Akışı: Byung-Chul Han’ın Disiplin Toplumu Eleştirisi Olarak Performans Toplumu ve Kültürel İklimlendirme

Yıl 2022, Sayı: 20, 57 - 75, 25.10.2022

Anıl Durmuşahmet

https://doi.org/10.26650/4boyut.2022.003

Öz

Kültür ile iktidar arasındaki ilişkiyi ele alan son dönemin önemli filozof ve teorisyenlerinden biri olan Byung-Chul Han, disiplin toplumunu revize etmektedir. Bu işlemini özellikle performans ve şeffaflık kavramları üzerine şekillendiren Han, Foucault’ya yakın bir tutum izlemektedir. Foucault, dispozitif dediği kavramlar aracılığıyla iktidarların özneyi inşa ettiklerini, bu inşa sürecinin özneye deneyimler aracılığıyla kazandırıldığını düşünmektedir. Dispozitifler geç kapitalist toplumlarda öznelliği anlamlı kılmanın reçetesi olarak önem kazanırken, farklı teorisyenlerin toplumsal okumalarında kendilerine kılavuz edindikleri araçlar olarak değerlendirilmektedirler. Han, çalışmalarında kendine dispozitif olarak gözetimi, iktidar tekniği olarak ise performans ve şeffaflığı seçmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri içinde değerlendirilen yorumsamacı teknik benimsenerek, Han’ın disiplin toplumu üzerinde gerçekleştirdiği revizyon, iktidarın özne üzerinde uyguladığı kültürel iklimlendirme bağlamında tartışılacaktır. Politika ve psikolojinin kesişimiyle ortaya çıkan politik psikoloji içerisinde kültür, iktidarlar tarafından toplum üzerinde bir iklim etkisi görmektedir. İdeolojiler, karşılaşma anları aracılığıyla bir iklimlendirme ile öznelere geçmekte ve etkileşim ile yayılım göstermektedir. Çalışma kapsamında gözetim akışını içerimleyen sosyal medyadaki ana sayfa, ideolojilerin yayılarak kültürel iklimlendirmenin gerçekleştirilmesi için oldukça sağlıklı mekanlar olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada elde edilen verilere göre post-modern toplum içinde iktidarlar artık gözetim paradigmasını büyük ölçüde disiplinden performansa dönüştürmüşlerdir. Böylelikle iktidarlar sadece bedeni rehabilite etmeyi değil, zihinleri kontrol etmeyi; bireyin yorulmasına karşın performansına devam etmesini güdüleyen ve böylelikle, mutlu öznelerin olduğuna yönelik inancı diri tutan, acılarını bastırmış; palyatif bir toplum inşa etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Byung-Chul Han, Performans, Kültür, Psikanaliz, Gözetim

Surveillance Flow: Culture in Byung-Chul Han's the Performance Society

Öz

Byung-Chul Han, one of the most influential philosophers and theorists of recent times, discusses the relationship between culture and power and revises the concept of disciplinary society. Grounding this revision on the concepts of performance and transparency in particular, Han has followed an approach close to that of Foucault. According to Foucault, the powers construct the subject through the concepts he calls dispositive, and this construction is inured to the subject through experiences. While dispositives gain importance as a recipe for making subjectivity meaningful in late capitalist societies, they are utilized by different theorists in their social readings as guiding tools. Han chooses the concept of surveillance as a dispositive in his works, while he prefers the concepts of performance and transparency as a power technique. The study aims to discuss Han's revision of the concept of disciplinary society within the context of the cultural acclimatization applied by powers on the subject, using the interpretivist technique from qualitative research methods. According to political psychology, which has sprung from the intersection of politics and psychology, culture is functionalized by powers to exert an acclimatization effect on society. Ideologies pass to the subjects through the acclimatization that occurs at the moments of encounter and spread through the interaction. In the context of this study, the timeline on social media, which implicates surveillance flow, is considered a suitable place for cultural acclimatization to be carried out by spreading ideologies. According to the data obtained in the study, in today's post-modern society, the powers have primarily switched to a performance-based paradigm from a discipline-based one. Powers build a palliative society that has repressed its sufferings, that aims not only to rehabilitate the bodies but also to control the minds, that encourages the individual to continue their performance despite getting tired, and thus a society that keeps the belief alive that there are happy subjects.

Anahtar Kelimeler

Byung-Chul Han, Performance Society, Culture, Psychoanalysis, Surveillance

Kaynakça

• Akay, A. (2016). Michel Foucault’da İktidar ve Direnme Odakları (3 b.). Ankara: Doğubatı. google scholar
• Amer, K., ve Noujaim, N. (Yönetenler). (2019). The Great Hack [Sinema Filmi]. google scholar
• Crano, R. (2020, 08 27). Dispositif. London, England: Oxford University Press. doi:https://doi. org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.1026 google scholar
• Coşkun, B. (2019). Neoliberal İktidar ve Özne. İstanbul: NotaBene. google scholar
• Dardot, P., ve Laval, C. (2018). Dünyanın Yeni Aklı - Neoliberal Toplum Üzerine Deneme (2 b.). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Deleuze, G. (2019 [1986]). Foucault (2 b.). (B. Yalım, & E. Koyuncu, Çev.) İstanbul: Norgunk. google scholar
• Elster, J. (1999). Alchemies of the Mind: Rationality and the Emotions. Cambridge: Cambridge. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
• Flam, H., ve King, D. (2005). Emotions and Social Movements. London ve New York: Routledge. google scholar
• Foucault, M. (1992a). Akıl ve Akıl Bozukluğu: Klasik Çağda Deliliğin Tarihi (Cilt 1). (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Foucault, M. (1992b). Hapishanenin Doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Foucault, M. (2001). Kelimeler ve Şeyler (2 b.). (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge. google scholar
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi (2 b.). (H. U. Tanrıöven, Çev.) İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Fraser, N. (2008). Prioritizing justice as participatory parity: A Reply to Kompridis and Forst. K. Olson içinde, Adding Insult to Injury: Nancy Fraser debates her Critics (s. 327*46). London: Verso. google scholar
• Frosh, S. (1999). The Politics of Psychoanalysis: An Introduction to Freudian and Post-Freudian Theory (2nd edition). London: Palgrave. google scholar
• Frosh, S. (2005). Hate and the Jewish Science: Anti-Semitism, Nazism and Psychoanalysis. London: Palgrave. google scholar
• Gentner, D., ve Stevens, A. L. (Dü). (1983). Mental Models. NJ: Erlbaum: Hillsdale. google scholar
• Goodwin, J., ve Jasper, M. (2006). Emotions and Social Movementes. J. E. Stets, & J. H. Turner içinde, Handbook of the Sociology of Emotions. New York: Springer. google scholar
• Han, B. C. (2015). Yorgunluk Toplumu. İstanbul: Açılım Kitap. google scholar
• Han, B. C. (2019). Psikopolitika. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis. google scholar
• Han, B. C. (2020a). Güzeli Kurtarmak (3 b.). (K. Filiz, Çev.) İstanbul: İnsan Sanat Yayınları. google scholar
• Han, B. C. (2020b). İktidar Nedir? (M. Özdemir, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları. google scholar
• Han, B. C. (2020c). Şeffaflık Toplumu (5 b.). (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis. google scholar
• Han, B. C. (2020d). Şiddetin Topolojisi (4 b.). (D. Zaptçıoğlu, Çev.) İstanbul: Metis. google scholar
• Han, B. C. (2020e). Zamanın Kokusu (4 b.). (Ş. Öztürk, Çev.) İstanbul: Metis. google scholar
• Han, B. C. (2021). Kapitalizm ve Ölüm Dürtüsü. (Ç. Tanyeri, Çev.) İstanbul: İnka. google scholar
• Han, B. C. (2022). Palyatif Toplum, Günümüzde Acı. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis. google scholar
• Hartmann, M., ve Honneth, A. (2006). Paradoxes of capitalism. Constellations, 13(1), 41-58. google scholar
• Honneth, A. (2004). Organized self-realization: Some paradoxes of individualization. European Journal of Social Theory, 7(4), 463-478. google scholar
• Honneth, A. (2007). Disrespect: The Normative Foundations of Critical Theory. Cambridge: Polity Press. google scholar
• Honneth, A. (2011). Interview on “The relevance of contemporary French philosophy for a theory of recognition”. M. Bankovsky, & A. Le Goff içinde, Theories of Recognition and Contemporary French Philosophy: Reopening the Dialogue (s. 23-38). Manchester: Manchester University Press. google scholar
• Johnson-Laird, P. N. (1983). Mental Models: Towards a Cognitive Science of Language, Inference, and Consciousness. Cambridge: Harvard University Press. google scholar
• Keskin, F. (2014). Özne ve İktidar. M. Foucault içinde, Özne ve İktidar - Seçme Yazılar 2 (4 b., s. 11-24). İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Marcuse, H. (1968). Aşk ve Uygarlık (3 b.). (S. Çağan, Çev.) İstanbul: May Yayınları. google scholar
• McGowan, T. (2018). Sahip Olmadığımız Şeyin Keyfini Sürmek: Psikanalizin Politik Projesi. (K. Güleç, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri - Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I (7 b.). (S. Özge, Çev.) Ankara: Yayınodası. google scholar
• Van Dijk, T. A. (2015). Ideology and Discourse. M. Freeden, L. Sargent Tower, & M. Stears içinde, The Handbook of Political Ideologies (s. online version). Oxford: Oxford University Press. google scholar