The 1919 Ottoman General Elections, the Stance of Leftist Parties in the Elections, and a Worker Being Elected Deputy

Yıl 2023, Sayı: 23, 73 - 100, 09.11.2023

Aykut Kartal

https://doi.org/10.26650/4boyut.2023.1345027

Öz

The Ottoman Empire was ruled without a constitution for many years. As time went by, the Ottoman Empire was unable to keep up with the developments of the period. Therefore, it needed to innovate the administration and other levels of state. At the forefront of these innovations were a constitution, the holding of elections, and the creation of a parliament. The first constitution, Kanun-i Esasi, was prepared in 1876 and introduced the constitutional monarchy system, in which elections were held for the first time. The first elections occurred in 1877 and were held twice that year. The next elections occurred in 1908, 1912, 1914, and 1919. The 1919 elections took place when the country was under occupation and also experiencing the rise of the War of Independence. In this sense, the 1919 elections took place under a different atmosphere than the others. The 1919 elections also had the characteristics of one involving many parties and societies and carrying out unifying activities due to being the first election without the Committee of Union and Progress. Socialist parties were also found that carried out unifying activities. This study discusses the election atmosphere in the armistice environment following World War I and the surrounding developments, as well as the election process. The scope of the study involves the developments along the electoral axis between December 21, 1918 when Parliament closed down and January 12, 1920, when Parliament reopened. This study conducts a literature review with the aim of conveying the developments during the Armistice Period following World War I along the lines of the election up to Parliament’s opening. The study also aims to perform a period reading in light of the data by conveying the leftist stance.

Anahtar Kelimeler

1919 Ottoman General Elections, Armistice Period, socialist parties, Chamber of Deputies, War of Independence

1919 Osmanlı Genel Seçimleri, Sol Partilerin Seçim Tavrı ve Mebus Seçilmiş Bir İşçi

Öz

Osmanlı Devleti, uzun yıllar boyunca meşruti olmayan bir şekilde yönetilmiştir. Zamanla Osmanlı Devleti, dönemin gelişmelerine ayak uyduramamış, bundan dolayı hem yönetimde hem de devletin diğer kademelerinde yenilikler yapma gereği hissetmiştir. Bu yeniliklerin başında anayasanın ve seçimlerin yapılması ile meclisin oluşturulması gelmektedir. 1876 yılında hazırlanan ilk anayasa Kanun-i Esasi ile meşruti monarşi sistemine geçilmiş, ayrıca ilk defa seçimler yapılabilmiştir. İlk seçim 1877 yılında gerçekleştirilmiş olup 1877 yılında iki kere yapılmış, sonraki seçimler 1908, 1912, 1914 ve 1919’da gerçekleştirilmiştir. 1919 seçimleri, bir yandan ülkenin işgal altında olduğu, öbür yandan ise Milli Mücadele’nin yükselişe geçtiği bir dönemde gerçekleşmiştir. Bu bakımdan diğer seçimlerden daha farklı bir atmosferde meydana gelmiştir. 1919 seçimleri, ayrıca, İTC’nin olmadığı ilk seçim olması nedeniyle birçok fırka ve cemiyetin ilgilendiği, kendi içlerinde birlik faaliyetleri yürüttüğü bir seçim niteliği de taşımıştır. Birlik faaliyetleri içerisinde sosyalist fırkalar da bulunmaktadır. Bu çalışmada, Birinci Dünya Savaşı sonrası mütareke ortamındaki seçim atmosferine ve etrafındaki gelişmelere değinilmekle birlikte seçim süreci üzerinde durulacaktır. Çalışmanın kapsamı, meclisin kapanma tarihi olan 21 Aralık 1918 ile meclisin yeniden açılış tarihi olan 12 Ocak 1920 tarihleri arasındaki seçim eksenindeki gelişmelerdir. Çalışmada, literatür taramasından yararlanılmıştır. Çalışmanın amacı, Birinci Dünya Savaşı sonrası mütareke dönemindeki gelişmeleri seçim ekseni üzerinden meclisin açılışına kadar aktarabilmek, ayrıca solun siyaset sahnesinde yer almasıyla izledikleri tavrı aktararak veriler ışığında dönem okuması gerçekleştirmektir.

Anahtar Kelimeler

1919 Osmanlı genel seçimleri, mütareke dönemi, sosyalist partiler, meclisi mebusan, milli mücadele

Kaynakça

• Akbulut, E. ve Tunçay, M. (2012). İstanbul komünist grubu’ndan (aydınlık çevresi) Türkiye komünist partisi’ne 1919-1926. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları. google scholar
• Akyıldız, A. (2003). Meclis-i Vükelâ. İslam Ansiklopedisi, Cilt 28, 251-253. google scholar
• Armağan, S. (1967). Türk parlamento seçimleri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 33 (3-4), 45-100. google scholar
• Atatürk, M. K. (2020). Gençler için fotoğraflarla Nutuk (30. Bs). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Baykal, B. S. (1974). Heyet-i Temsiliye kararları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. google scholar
• Çavdar, T. (1982). Türkiye’de liberalizmin doğuşu. İstanbul: Uygarlık Yayınları. google scholar
• Eraslan, C. ve Olgun, K. (2006). Osmanlı devletinde meşrutiyet ve parlamento. İstanbul: 3f Yayınevi. google scholar
• Güneş, İ. (2017). Atatürk dönemi Türkiye’sinde milletvekili genel seçimleri 1919-1935. İstanbul: İş Bankası Yayınları. google scholar
• İğdemir, U. (1975). Heyet-i Temsîlîye tutanakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. google scholar
• İnönü, İ. (1985). Hatıralar birinci kitap. Ankara: Bilgi Yayınevi. google scholar
• Kalaycıoğlu, E. (2016). Türkiye’de siyasal katılma ve siyasal kültür. M. Kabasakal (Der.), Türkiye’de siyasal yaşam dün, bugün, yarın kitabı içinde (s. 183-220). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Kansu, M. M. (2019). Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber cilt 1. Ankara: TTK Yayınları. google scholar
• Karaca, N. (1996). Mütareke yıllarında parti olarak kurulduğu sanılan bir heyet Sosyalist Birliği. Tarih ve Toplum, 151, 49-50. google scholar
• Karaca, T. N. (2004). Son Osmanlı Meclis-i Mebusan seçimleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Menteşe, H. (1986). Osmanlı mebusan meclisi reisi Halil Menteşe’nin anıları. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları. google scholar
• Orbay, R. (1993). Cehennem değirmeni - siyasi hatıralarım. İstanbul: Emre Yayınları. google scholar
• Özbudun, E. (2016). Türkiye’nin anayasa sorunu. M. Kabasakal (Der.), Türkiye’de siyasal yaşam dün, bugün, yarın kitabı içinde (s. 23-38). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Sadi, K. (1994). Türkiye’de sosyalizmin tarihine katkı. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Sancaktar, F. M. (2021). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e anayasa, seçim ve meclis tecrübesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
• Toprak, Z. (1977). Türkiye Sosyalist Fırkasının bir risalesi: sosyalistlik nedir?. Toplum ve Bilim, 1, 124- 139. google scholar
• Tunaya, T. Z. (1984). Türkiye’de siyasal partiler cilt 2. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları. google scholar
• Tunçay, M. (2009). Türkiye’de sol akımlar (1908-1925) cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Turan, İ. (2016). Türkiye’de parlamento ve seçimler. M. Kabasakal (Der.), Türkiye’de siyasal yaşam dün, bugün, yarın kitabı içinde (s. 99-125). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Uluşahin, N. (2016). Kuvvetler ayrılığı ve yasama-yürütme ilişkileri. M. Kabasakal (Der.), Türkiye’de siyasal yaşam dün, bugün, yarın kitabı içinde (s. 39-66). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Ülker, E. (2020). Mütareke’nin ilk yıllarında istanbul’da direniş ve sol 1918-1920. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları. google scholar
• Alemdar google scholar
• İfham (1919) google scholar
• Kurtuluş (1919) google scholar
• Vakit (1917) google scholar