Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Araçsal Kullanımı ve Kapitalist Aktivizm

Yıl 2024, Sayı: 24, 43 - 64, 21.05.2024

E. Sahra Öztürk

https://doi.org/10.26650/4boyut.2024.1425231

Öz

Bu çalışma, sosyal sorumluluk kavramının hem etimolojisinden hem de epistemolojisinden koparılarak nasıl kurumsal sosyal sorumluluğa(KSS) dönüştürüldüğüne dikkat çekmekte ve sosyal sorumluluk kavramının araçsal aklın bir icadı olarak dönüştürüldüğü kurumsal sosyal sorumluluk kavramının, kuruluşlar tarafından kapitalist sistem içerisinde sürdürülebilirliklerini sağlamak için kendi amaçları doğrultusunda nasıl ve ne şekilde uygulandığını araştırmaktadır. Bu çalışmada ortaya çıkarılan ve tanımlanan amaçlar iki başlık altında incelenmiştir; “marka imajı amaçlı KSS” ve “bu çalışma doğrultusunda KSS ile ilişkilendirilen simbiyoz amaçlı KSS”. Ayrıca bu çalışmada ilk kez ortaya atılan ve çalışmanın temellendirilmiş teorisini oluşturan “kapitalist aktivizm” kavramı çerçevesinde kurumsal sosyal sorumluluk kavramına eleştirel bir bakış açısı getirilmekte olup toplumun da kurumsal amaçlar doğrultusunda araçsallaştırıldığını savunmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmanın metodolojisi iki yönlüdür; betimsel metodoloji ve temellendirilmiş teoridir. Bu çalışmada, tarihsel materyalizm KSS’nin araçsal teorisi ile birlikte yürütülmüştür. Bu bağlamda çalışmanın, kurumsal sosyal sorumluluk kavramına ilişkin eleştirel ekonomi politik perspektifine, halkla ilişkiler ve işletme disiplinlerine katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

kapitalist aktivizm, KSS, simbiyoz amaçlı KSS, sosyal sorumluluk ve yardımlaşma arasındaki analoji, KSS faaliyetlerinin araçsal kullanımı

Instrumental Use of Corporate Social Responsibility and Capitalist Activism

Öz

This study highlights how the concept of social responsibility has been transformed into corporate social responsibility (CSR), which has been detached from social responsibility both etymologically and epistemologically. The study also investigates how and in what ways organizations implement CSR, in which the concept of social responsibility has been transformed as an invention of instrumental reason, for their own purposes to ensure their sustainability within the capitalist system. The study has uncovered and identified these objectives and examines them under two headings in correlation with CSR: CSR for brand image and CSR for symbiosis. The study also brings a critical perspective to the concept of CSR within the framework of capitalist activism as a concept proposed for the first time here and constituting the study’s grounded theory, arguing society as also being instrumentalized for corporate purposes. In this direction, the study has a two-fold methodology: descriptive and grounded theory. This study uses the instrumental theory of CSR to conduct itself from the perspective of historical materialism. In this context, the study is expected to contribute to the critical political economy approach and the disciplines of public relations and business administration regarding CSR.

Anahtar Kelimeler

analogy between social responsibility and helping, capitalist activism, CSR, CSR for symbiosis, instrumental use of CSR activities

Kaynakça

• Aaker, D. A. (1991). Managing brand equity: Capitalizing on the value of a brand name. New York: The Free Press. google scholar
• Aaker, D. A. (2009). Marka yönetimi yaklaşımı. (E. Demir, Trans.). İstanbul: MediaCat Yayınları. google scholar
• Aaker, D. A. (2010). Güçlü markalar yaratmak. (E. Demir, Trans.). İstanbul: MediaCat Yayınları. google scholar
• Aksoy, Y. (2009). İzmir iktisat kongreleri işığında küreselleşme ve dünya krizi. EGİAD Yarın, 23, 17-25. google scholar
• Alakavuklar, O. N., Kılıçaslan, S., Öztürk, E.B. (2009). Türkiye’de hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geçiş: bir kurumsal değişim öyküsü, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 103-143. google scholar
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş toplum. (Y. Alogan, Trans.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Bayat, A., Gökmen, Ö., Deren, S. (Eds.) . (2006). Ortadoğlu’da medeniyet, toplumsal hareketler ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Bowen, Howard R. (1953). Social responsibility of the businessman. New York: Harper&Brother. google scholar
• Budd, J. F. (1994). How to manage corporate reputations. Public Relations Quarterly, 39 (4), 11-15. google scholar
• Carroll, A.B. (2015). Corporate social responsibility: The enterpiece of competing and complementary frameworks. Organizational Dynamics, 44, 87-96. google scholar
• Carroll, A.B., Shabana, K.M. (2010). The business case for corporate social responsibility: A review of concepts, research and practice. International Journal of Management Reviews, 12, 85-105. google scholar
• Chandler, Jr, A. D. (1977). The visible hand. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press. google scholar
• Chertow, M.R. (2000). Industrial symbiosis: Literature and taxonomy, Annual Review of Energy and Environment, 25, 313-337. google scholar
• Cole, M. A. (2006). Economic growth and the environment. In G. Atkinson, S. Dietz, & E. Neumayer (Eds.), Handbook of Sustainable Development. Cheltenham: Edward Elgar. google scholar
• Crouch, C. (2008). CSR and changing modes of governanve: Towards corporate noblesse oblige?. UNRISD Flagship Report on Poverty. doi: 10.1057/9780230246966_2. google scholar
• Çalışır, Z. E., Çalışkan, D.(2003). Gıda katkı maddeleri ve insan sağlığı üzerine etkileri. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 32(3),193-206. google scholar
• Devine, I., Halpern, P. (2001). Implicit claims: The role of corporate reputationin value creation. Corporate Reputation Review, 4(1),42-49. google scholar
• Drucker, P.F. (1984). The new meaning of corporate social responsibility. In W. Cragg (Ed.), Corporate Social Responsibility. U.K.: Roudledge. google scholar
• Etymonline. (2018, April 18). Retrieved from https://www.etymonline.com google scholar
• Franzen, G. (2002). Reklamın marka değerine etkisi. (F. Yalım, Trans.). İstanbul: MediaCat Yayınları. google scholar
• Friedman, M. (1962). Capitalism and freedom. Chicago: University of Chicago Press. google scholar
• Gökşen, F. (2006). Türkiye’deki vakıfların niteliksel değerlendirmesi. In R. Zincir & F. Bikmen (Eds.), Türkiye’de hayırseverlik: vatandaşlar, vakıflar, sosyal adalet (pp. 59-81). İstanbul: TÜSEV. google scholar
• Hamilton, C. (2006). Measuring Sustainable Economic Welfare. In G. Atkinson, S. Dietz and E. Neumayer (Eds.), Handbook of Sustainable Development. Cheltenham: Edward Elgar. google scholar
• Hanoteau, G. A., Letourneux, A. (1872-1873). La Kabylie et les coutumes kabyles. Paris, 3,41-58. google scholar
• Hicks, J. (1946). Value and capital: An inquiry into some fundamental principles of economic theory. Oxford: University Press. google scholar
• History.com Editors. (2009, November 13). Ford factory workers get 40-hour week [Website article]. Retrieved from https://www.history.com/this-day-in-history/ford-factory-workers-get-40-hour-week google scholar
• Horkheimer, M. (2013). Akıl tutulması. (O. Koçak, Trans.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Kazancı, M. (1980). Halkla ilişkiler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi. google scholar
• Kılıç, S. (2012). Sürdürebilir kalkınma anlayışının ekonomik boyutuna ekolojik bir yaklaşım. İ.Ü.Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47,201-226. google scholar
• Kılıçbay, A. (1997). Türkiye’nin ekonomi politikaları; 1930-1996 ve sonrası. İstanbul: Derin Yayınları. google scholar
• Knapp, D. E. (2003). Marka aklı. (A.T. Akartuna, Trans.). İstanbul: MediaCat Yayınları. google scholar
• Kristic, I. I., Ilıc, A., Avramovic, D. (2018). The three dimensions of sustainable development: environment, economy and society. Proceedings of the 18th Conference of the series Man and Working Environment (pp.197-201). https://www.researchgate.net/publication/329611140. google scholar
• Kropotkin, P.(2018). Karşılıklı yardımlaşma. (I. Erguden & D. Güneri, Trans.). İstanbul: Kaos Yayınları. google scholar
• Küçük, S., Uludaşdemir, D. and Küçük, M. (2019). Packaged ready-to-eat food consumption status of parents for their children and the factors that affect the consumption:Turkish case. Progress in Nutrition, 21(1),120-126.doi: 10.23751/pn.v21i1.7453 google scholar
• Marx, K. (2011). Kapital I. (M. Selik & N. Satlıgan, Trans.). İstanbul:Yordam. google scholar
• Mintzberg, H. (1983). The Case for corporate social responsibility. Journal of Business Strategy, 4(2):3-15. google scholar
• Misachi, J. (2017, September 17). What is corporate capitalism? Retrieved from http://worldatlas.com/ articles/what-is-corporate-capitalism.html. google scholar
• Morrell, H. (1957). Management’s responsibility to society: The growth of an idea. The proceedings of the meeting of the Humanistic-Social Division for Engineering Education at Cornell University (pp.376-384). google scholar
• Nordhaus, W. D., Tobin, J. (1972). Is Growth Obsolete? In W. D. Nordhaus, J. Tobin (Eds.), Economic Research: Retrospect and Prospect Vol. 5: Economic Growth. Cambridge:NBER. google scholar
• Olegario, R., McKenna C. (2013). Introduction: Corporate reputation in historical perspective. Business History Review, 87,643-654. google scholar
• Özburun, S. (Ed.). (1999). Yeni sosyal hareketler: Teorik açılımlar. İstanbul: Kaknüs Yayınları. google scholar
• Özden, H.Ö. (2004). Türk vakıf kurumunun duygusal ve felsefi temelleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2),339-349. google scholar
• Özkan, A., Günkaya, Z., Özdemir, A., Banar, M. (2018). Sanayide temiz üretim ve döngüsel ekonomiye geçişte endüstriyel simbiyoz yaklaşımı: Bir değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi B-Teorik Bilimler, 6 (1), 84-97. doi: 10.20290/aubtdb.332377 google scholar
• Öztürk, E. S. (2023). Instrumental transformation of social responsibility activities: A Critical political economy analysis of corporate social responsibility projects in Turkey (Unpublished doctoral thesis). Yeditepe University, Institute of Social Sciences, Istanbul. google scholar
• Pirtini S., Atalık, Ö. and Aygün, G. (2006). Markaya yönelik iletişim ve marka değeri açısından tüketici tercihlerini etkileyen faktörlerin havayolu müşterileri üzerinde incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 27, 125-136. google scholar
• Republic of Türkiye. (2017, January 10). Industrial Property Law No. 6769. In Official Gazette Issue 29944. Retrieved from:https://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5. 6769&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=6769 google scholar
• Roper, J. (2012). Environmental risk, sustainability discourses, and public relations. Public Relations Inquiry, 1, 69-87. google scholar
• Smith, M.F. (2005). Activism. In R. L. Heath (Ed.) , Encyclpedia of Public Relations. California: Sage Publications. google scholar
• Şenel, A. (1982). İlkel topluluktan uygar topluma geçiş aşamasında ekonomik toplumsal düşünsel yapıların etkileşimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. google scholar
• Turkish Language Association. (2018, October 19). Retrieved from http://www.tdk.gov.tr/ index. php?option=com_gts&kelime=HAYIR. google scholar
• United Nations. (1999, February 1). Secretary-General proposes global compact on human rights, labour, environment, in address to World Economic Forum in Davos. Press Release SG/SM/6881. Retrieved from https://press.un.org/en/1999/19990201.sgsm6881.html Accessed May15, 2018. google scholar
• Ülgener, S.F. (2006). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası: Fikir ve sanat tarihi boyu akisleri ile bir portre denemesi. İstanbul: Derin Yayınları. Wallerstein, I. (1983). Historical capitalism. London:Verso. google scholar
• WCED (World Commission on Environment and Development).(1987). Our Common Future. Oxford University Press. google scholar
• Wilson, M. (2003). Corporate Sustainability: What is it and where does it come from? Ivy Business Journal, 67(6), 16. google scholar
• Wood, D.J. (1991) Corporate social performance revisited. Academy of Management Review, 16(4), 691718. google scholar
• Wood, L. (2000). Brands and brand equity: Definition and management. Management Decision, 38(9), 108-118. google scholar