Sağlık Tüketicisinin İnşasında Söylem, Gerçeklik ve Yeni Medya

Yıl 2024, Sayı: 24, 123 - 138, 21.05.2024

Esma Gültüvin Gür Omay

https://doi.org/10.26650/4boyut.2024.1439026

Öz

Bu çalışmanın amacı sağlık tüketicisinin inşasında yeni medya aracılığıyla iletilen söylemlerin toplumsal gerçekliği oluşturmaya etkisini irdelemektir. Tüketim kültürü sayesinde insana ait en önemli unsurlardan biri olan sağlık pazarlanabilir bir nesneye dönüştürülmüştür. Kapitalizmin tüketime olan ilgisi üretimin ekonomik sistemin devamlılığını sadece üretimle sağlanamayacağının anlaşılmasıyla başlamıştır. Tüketim alanının kapitalizm tarafından denetlenip, düzenlenmesi sonucu sağlık olgusu nesneleşmiş ve pazarlanmaya başlanmıştır. İnsan yaşamının doğal biyolojik evrelerine özgü bazı değişimlerin hastalık olarak algılatılması ya da insan vücudunun doğal bazı fonksiyonlarının çıkar grupları tarafından hastalık olarak topluma tanıtılması ve bunun korku kültürü çerçevesinde yapılması bu sorunu daha da şiddetlendirmektedir. Bu sorunun ötesinde, kalabalıklaşan, şehirleşen ve sanayileşen dünyanın beraberinde getirdiği sorunlar, doğal gıda ve temiz hava gibi imkânlardan geniş kitlelerin yoksun bırakılmalarından kaynaklanan hastalıkların, kapitalizm tarafından içselleştirildiği ve kendi çıkarlarına hizmet edecek biçimde yeni pazarlanabilir nesnelere dönüştürüldüğü görülmektedir. Bu açıdan sağlık tüketicisinin inşası 20. yüzyılda önemli hale gelmiş, 21. yüzyılda ise bu süreç sağlık pazarının genişlemesiyle devam etmiştir. Sağlık pazarının genişlemesi büyük ölçüde yeni medya sayesinde olmuştur. Sağlık olgusu yeni medyada ilgi çekmek sansasyon yaratmak, ürün satmak, gündemi doldurmak, ticari kazanç sağlamak, tüketimi ve tüketim kültürünü beslemek ve benimsetmek adına kullanılmaktadır. Bu açıdan sağlık tüketicisi yeni medyadan yayılan söylemlerle ikna edilmektedir. Kapitalizm tüm bu süreçleri yönetebilmek için “sağlıklı olmak” (healthism) söyleminden yararlanmaktadır. Bu söylemler yeni toplumsal gerçekliğin oluşmasına hizmet etmekte ve sağlığına takıntılı toplumlar meydana getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tüketim kültürü, sağlık tüketicisi, yeni medya, söylem, gerçeklik

The Construction of the Health Consumer: Discourse, Reality and the New Media

Öz

The aim of this paper is to discuss the impact the healthism discourse being transmitted through new media has on creating social reality in the construction of the health consumer. Because of consumption culture, health as one of the most important elements of humanity has been turned into a marketable object. Capitalism’s interest in consumption began with the perception that the continuity of the capitalist economic system could not be achieved through production alone. As a result of capitalism’s control and regulation of consumption areas, the phenomenon of health has become an object and begun being marketed. Perceiving some changes specific to the natural biological stages of human life as diseases or having interest groups introduce some natural functions of the human body to society as diseases within the framework of a culture of fear have further exacerbated this problem. In addition, capitalism is seen to have internalized the problems the crowded, urbanized, and industrialized world has brought, as well as the diseases that have been caused by depriving large masses from opportunities such as natural food and clean air, and to have transformed these into new marketable objects to serve its own interests. In this respect, the construction of the health consumer became important in the 20th century, a process that has continued with the expansion of the healthcare market in the 21st century. This expansion has largely occurred thanks to new media. The new media uses the phenomenon of health to attract attention, create a sensation, sell products, fill the agenda, gain commercial profit, and nourish and adopt consumerism and consumption culture. In this respect, health consumers are persuaded by the discourses spread from new media. Capitalism uses the discourse of being healthy to manage all these processes. These discourses serve to create a new social reality and societies obsessed with health.

Anahtar Kelimeler

consumption culture, health consumer, new media, discourse, reality

Kaynakça

• Baudrillard,J. (2004). Tüketim Toplumu, (H. Deliceçaylı- F. Keskin, Çev), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Bocock R.(2005). Tüketim, (İ. Kutluk, Çev), Ankara: Dost Kitapevi Yayınları. google scholar
• Çağla C. (2017). Sosyal Medyanın Tüketim Gücü, Yeni Medya Elektronik Dergi1(13),221-226. DOI: 10.17932/IAU.EJNM.25480200.2017.1/3 google scholar
• Erdoğan,İ., Alemdar, K.(2005). Popüler Kültür ve İletişim, Ankara: Erk Yayınları. google scholar
• Ertemel, A.V., Başçı, A. (2015). Effects of Zero Moment of Truth on Consumer Buying Decision: An Exploratory Research in Turkey. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1 (2), 526-536. google scholar
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, (M.Küçük, Çev), İstanbul:Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Gür, E. G. (2010). Dezenformasyona Uğratılan Bir Sosyal Hak Olarak Sağlık. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı. İstanbul: Petrol-İş, 299-315. google scholar
• Gür Omay, E.G. (2021). Sahte Haberler Ekonomisi: Türkiye Verileri ve Etkileri, Verilerle Pandemi Sürecinde Türkiye, Dr. Tuncay Münyas (Ed.), Tesam Kitaplığı-Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul:545-565. google scholar
• Gür Omay, E. G. (2023). Skandal Söylemi ve Yeni Medya: Eleştirel Söylem Analiziyle Hürriyet Haber Sitesi Örneği, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11 (35), 998-1020. DOI: https://doi. org/10.33692/avrasyad.1254722. google scholar
• Jacobson, L. (2004). Raising Consumers: Children and the American Mass Market in the Early Twentieth Century, New York: Columbia University Press. google scholar
• Karaduman, M., Akbulutgiller, B. (2018). İnternet Gazeteciliği ve Haber Söylemi: Reina Saldırısı Haberlerinin Çözümlemesi, Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3): 12-26. google scholar
• Kırdemir, B. (2020). Türkiye’nin Dezenformasyon Ekosistemi: Genel Bakış. Edam-Centre for Economics and Foreign Policy Studies. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/resrep26095, erişim tarihi 10.01.2024. google scholar
• Lodziak, C. (2003). Kapitalizm ve Kültür: İhtiyaçların Manipülasyonu, (B.Kurt, Çev.), İstanbul: Çitlembik Yayınevi. google scholar
• McNeal, J. U. (2007). On Becoming A Consumer: Development of Consumer Behavior Patterns in Childhood, Oxford:Elsevier. google scholar
• Mintz, S, M. (1997). Şeker ve Güç- Şekerin Modern Tarihteki Yeri, (Ş. Alpagut, Çev), İstanbul: Kabalcı Yayınevi. google scholar
• Nazlı, A. (2005). Sapmanın Tıpsallaştırılması ve Tıbbın Toplumsal Normaliteyi Sağlama İşlevi, Sosyoloji Dergisi, 14, 115-132. google scholar
• Omay, U. (2009). Emeğin Kültür ve Manipülasyon Teorisi, İstanbul: Beta Basım Yayın. google scholar
• Omay, U. ve Gür, E.G. (2012), The Leisure Time Illusion: A Theoretical Analysis for the Reciprocal Connection between Work and Leisure Time, New Thoughts about Work: Theoretical and Practical Aspects M. J. Ditton (Ed.)içinde, Oxford: Interdisciplinary Press, 21-29. google scholar
• Omay U, Gür Omay E.G. (2015). Rethinking the Concept of Work in the Consumer Society Forum Socjologiczne:Social Boundaries and Meanings of Work in the 21st Century Capitalism Ed. Zbigniev Kurcz içinde, Wroclaw, Uniwersytetu Wroclawskiego, 61-73. google scholar
• Ömer, Ö. (2021). Eleştirel Söylem Çözümlemesi Sosyal Medya için Çok Modlu Olmak Zorunda Mı? ,H.Hülür, C. Yaşın (Ed.). Yeni Medya, Toplum ve İletişim Biliminin Dönüşümü içinde. Ankara: Siyasal Kitabevi, 209-229. google scholar
• Özcan, B. (2007). “Geç Kapitalist Tüketim Toplumunun Tüketici Kimliklerine Ev Sahipliği Yapan Meta Beden”, Journal of New World Sciences Academy, 2(3), 217-238. google scholar
• Slattery, M. (2007). Sosyoloji’de Temel Fikirler, (C. Özdemir, Çev), Ed. Ümit Tatlıcan, Gülhan Demiriz, Bursa: Sentez Yayıncılık. google scholar
• Sözen E. (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstanbul: Paradigma. google scholar
• Toffler, A. (2008). Üçüncü Dalga, (S. Yeniçeri, Çev), Koridor Yayınları google scholar
• Veblen, T. (2007). Theory of the Leisure Class, Oxford University Press, NewYork. google scholar
• Yanıklar, C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi, İstanbul: Birey Yayıncılık. google scholar
• Yenen, O, Ş. (2007). Hastalık İcadı ya da İlaç Pazarının Genişletilmesi, Bilim ve Ütopya Dergisi, 153(13),4-8. google scholar
• Maden, S. (2020). Covid-19 Salgını ve Sağlık Haberciliği: Prof. Dr. Erkan Yüksel ile Söyleşi. Etkileşim. 6. 205-213. doi: 10.32739/etkilesim.2020.6.83. google scholar
• Wardle, C. (2019). Understanding Information Disorder. First Draft. Erişim adresi: https://firstdraftnews. org/wp-content/uploads/2019/10/Information_Disorder_Digital_ AW.pdf erişim tarihi:01.02.2024 google scholar
• WHO. (2020). Let’s flatten the infodemic curve., https://www.who.int/news-room/spotlight/let-s-flatten-the-infodemic-curve. Erişim tarihi: 10.02.2024. google scholar