Kolektif Belleğe Dair: “Madem İyisin…”

Yıl 2024, Sayı: 25, 27 - 40, 08.11.2024

Gizem Ekin Çelik

https://doi.org/10.26650/4boyut.2024.1525477

Öz

Bu çalışmanın amacı kolektif belleğe dair yeni bir kuramsal bakış açısını ortaya koymaktır. Makale, kolektif bellek ile Marksizm arasındaki o “son bakışta” kurulan boşluğun kapanmasına dair bir düşünme egzersizinin; daha uzun soluklu bir çalışmanın ilk adımlarından biri olarak formüle edilmiştir. Kolektif bellek hep bir soyut anlatılar, temsil ve anma törenlerinin aritmetik bir toplamı olarak düşünülmüştür. Alanın kuruluşuna ve gidişatına bakıldığında bu bilginin artık revize edilmesi gereklidir. Böylesine tartışmalı bir konu Marksizm’in aynı oranda tartışmalı bir kavram çiftiyle birlikte düşünüldüğünde; kolektif belleği somutlaştıracak, onu sınıf mücadelesinin bir parçası haline nasıl getireceğimize dair yeni bir düşünce hattın örebilir miyiz sorusu makalenin temel kurucu gücüdür. Bu argümanı zaman ve mekân kırılmasının en kristalize haliyle izlenebileceği postmodernizmi -bir soyutlama düzeyi olarak- merkeze alan bir hatla açıklamaya çalışan bu makale; modernizmin “tasfiyesinin” salt bir zaman ve mekân kırılması değil; aynı zamanda onun hümanist ve ütopyacı yönlerinin de budanmasıyla kaybedilen politik ve toplumsal fırsatlar üzerine düşünmeyi amaçlamaktadır. Kolektif belleği, tanıklık etmek ve müdahale etmek arasındaki makasın sürekli açıldığı bir tasvirler dizini olarak değil; literatürün en başından beri vurgulanan “kolektif” köklerine geri döndürmeyi amaçlayan bir teorik hat, temel bir metodoloji eleştirisi ve güçlü bir politik- teorik repertuvar nasıl kurabilir? Çalışmanın özü, bu sorunun cevaplarını tartışmak ve tarihsel maddeci bir bellek perspektifinin imkanları ve nüveleri üzerinde düşünebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Marksizm, kolektif bellek, kültürel bellek, postmodernizm, tarihsel maddeci bellek

On Collective Memory: “The Interrogation of the Good”

Öz

The aim of this study is to imagine a new theoretical perspective on collective memory. The article is described as a thinking exercise on closing the gap established at that “last glance” between collective memory and Marxism; as one of the first steps of a longer-term study. Collective memory has always been thought of as a simple collection of abstract narratives, representations and commemorations. When we look at the establishment and course of the field, this information needs to be revised. When such a controversial issue is considered together with an equally controversial pair of concepts from Marxism; the question of whether we can weave a new line of thought on how to make collective memory concrete and make it a part of the class struggle is the fundamental founding force of the article. This article, which tries to explain this argument with a line centred on postmodernism, where the time and space rupture can be observed in its most crystallised form, aims to think about the political and social opportunities lost by not only the time and space rupture of the “dissolution” of modernism, but also by pruning its humanist and utopian aspects. How can a theoretical line, a fundamental methodological critique and a strong political-theoretical repertoire be established that aims to return collective memory to its “collective” roots, which have been emphasised since the very beginning of the literature, rather than as a series of descriptions where the gap between witnessing and intervening is constantly widening? The essence of the study is to discuss the answers to this question and to think together about the possibilities and cores of a historical materialist memory perspective.

Anahtar Kelimeler

Marxism, collective memory, cultural memory, postmodernism, historical materialist memory

Kaynakça

• Anderson, A., (2002). Postmodernitenin Kökenleri, İstanbul: İletişim. google scholar
• Badiou, A., (2011). Tarihin Uyanışı, İstanbul: MonoKL. google scholar
• Badiou, A., (2020). Petrograd’dan Şanghay’a 20. Yüzyılın İki Devrimi, İstanbul: Vakıfbank Kültür. google scholar
• Barash, J. A., (2017). “Collective Memory”, Sven Bernecker ve Kourken Michaelian (Ed.) içinde The Routledge Hand Book of The Philosopy of Memory. 255- 267. Routledge. google scholar
• Balibar, E., (2014). Şiddet ve Medenilik Wellek Library Konferansları ve Diğer Siyaset Felsefesi Denemeleri, İstanbul: İletişim. google scholar
• Blight, D. W., (2019). The Memory Boom: Why and Why Now?”, Pascal Bayer ve James V. Wertsch (Ed.) içinde Memory in Mind and Culture. 238- 251, Cambridge University Press. google scholar
• Buck- Morss, S., (2012). Hegel, Haiti ve Evrensel Tarih, İstanbul: Metis. google scholar
• Connerton, P., (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar?, İstanbul: İletişim. google scholar
• Çelik, G. E., (2023). Tarihsel Maddeci Bir Bellek Teorisinin İmkanı: Kolektif Bellek’te Fatsa’yı Aramak, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. google scholar
• De Warren, N., (2015). “Memory in Contentional Philosophy: Metaphor, Concept, Thinking”, Dimitri Nikulin (Ed.) içinde Memory A History, 228- 274, Oxford University Press. google scholar
• Eckersley, S., 2020, “Between Appropriation And Appropriateness Instrumentalizing Dark Heritage İn Populism And Memory?” içinde Chiara De Cesari ve Aykan Kaya (Ed.) European Memory in Populism Respresantations of Self and Other, 210- 238, Routledge. google scholar
• Eyerman, R., 2016, “Social Movements and Memory”, Anna Lisa Tota, Trever Hagen (Ed.) içinde Routledge International Hand Book of Memory Studies, Routledge. google scholar
• Harvey, D., (1997). Post Modernliğin Durumu, İstanbul: Metis. google scholar
• Harvey, D., (2020). “Marx Hiç Olmadığı Kadar Güncel”, 1+1 Express, 172, 54- 56, İstanbul: Punto. google scholar
• Hobsbawn, E., (1999). Tarih Üzerine, Ankara: Bilim Sanat. google scholar
• Huyssen, A., (1999). Alacakaranlık Anıları Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek, İstanbul: Metis. google scholar
• Keucheyan, R., 2016, Aklın Sol Yarısı Yeni Eleştirel Düşünceler Atlası, İstanbul: İletişim. google scholar
• Kattago, S., (2015). “Introduction: Memory Studies and Its Companions”, Siobhan Kattago (Ed.) içinde The Ashgate Research Companion to Memory Studies, 1- 23, Ashgate. google scholar
• Kubal, T., 2008, Cultural Movements and Collective Memory: Christopher Columbus and The Rewriting of The National Origin Myth. New York: Palgrave Macmillan. google scholar
• Kosik, K., 2015, Somutun Diyalektiği İnsan ve Dünya Sorunları Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: Yordam. google scholar
• Lawless, K., 2018, “Küresel Hafıza Endüstrisi”, e-Skop, https://www.e-skop.com/skopbulten/kuresel-hafiza-endustrisi/4246 Erişim Tarihi: 31.07.2024 google scholar
• Llyod, S., 2006, “Post-modernizm, Modernite ve Muhalefet Geleneği”, Stuart Sim (Ed.) içinde Post-modern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü, Ankara: Babil. google scholar
• Lukacs, G., (2021). Marksizm mi Varoluşçuluk mu?, İstanbul: Yordam. google scholar
• Llyod, S., (2006). “Post-modernizm, Modernite ve Muhalefet Geleneği”, Stuart Sim (Ed.) içinde Post-modern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü, Ankara: Babil. google scholar
• Losurdo, D., (2017). Tarihten Kaçış Günümüzde Rus ve Çin Devrimleri, İstanbul: Yordam. google scholar
• Mansfield, N., (2021). Öznellik Freud’dan Haraway’e Benlik Kuramları, İstanbul: Babil. google scholar
• Marcuse, H., (1998). Karşıdevrim ve İsyan, İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Molden, B., (2015). “Resistant pasts versus mnemonic hegemony: On the Power Relations of Collective Memory”, Memory Studies, 9 (2), 125- 142, Sage. google scholar
• Olick, J. K.,; Robbins, J., (1998). “Social Memory Studies: From “Collective Memory” to The Historical Sociology of Mnemonic Practices”, Annu. Rev. Sociol. 24, 105- 140. google scholar
• Öngen, T., (2005). “Açılış Konuşması”, Serap Kurt, Tolga Tören (Haz.) içinde Sınıf Çalışmaları Sempozyumu I: İşçi Sınıfının Değişen Yapısı ve Sınıf Hareketinde Uyanışlar, Deneyimler, 19-23, İstanbul: SAV. google scholar
• Ross, K., 2017, Mayıs 68 ve Geriye Kalanlar, Ankara: Bilim ve Sosyalizm. google scholar
• Schwarz, B., (2003). ““Already The Past” Memory and Historical Time”, Susannah Radstone, Katharine Hodgkin (Ed.) içinde Regimes of Memory, Londra: Routledge. google scholar
• Spurk, J., (2008). Toplumsal Aklın Eleştirisi Frankfurt Okulu ve Toplum Teorisi, İstanbul: Versus. google scholar
• Traverso, E., 2021, Ateş ve Kan: Avrupa İç Savaşı (1914- 1945), Ankara: Heretik. google scholar
• Uzuner, M. G., (2016). “Postmodern Sosyal Kuram: Her Şeyin Sonu (mu?), Feride Acar, Hasan Faruk Uslu (Haz.) içinde Siyaset Sosyolojisi: Temel Yaklaşımlar Yeni Tartışmalar, 143, 188, Ankara: Dipnot. google scholar
• Verovsek, P. J., (2017). “Memory, Narrative and Rupture: The Power of The Past as A Resources for Political Change”, Memory Studies, 1- 15, Sage. google scholar
• Vinitzy- Seroussi, V., (2016). “Banal Commemoration”, Anna Lisa Tota ve Trever Hagen (Ed.) içinde Routledge International Hand Book of Memory Studies, 84- 92, Routledge google scholar
• Wood, E. M., 2003, Kapitalizm Demokrasiye Karşı Tarihsel Maddeciliğin Yeniden Yorumlanması, İstanbul: İletişim. google scholar
• Wood, M. E., 2007, Marx’a Dönüş, İstanbul: Kalkedon. google scholar
• Young, N., (2020) Postnational Memory Peace and War: Making Pasts Beyond Borders, Routledge. google scholar
• Yurtsever, H., (2006). Tarihten Güncelliğe Sınıf Savaşları ve Devlet, İstanbul: Yordam. google scholar