Toplumsal Gerçeklik ve Habitus Ekseninde Toplumsal Belleğin İnşası

Yıl 2024, Sayı: 25, 207 - 229, 08.11.2024

Muhammed Vedat Karadağ , Gülsüm Çalışır

https://doi.org/10.26650/4boyut.2024.1540402

Öz

Toplumsal bellek, bireylerin habitusları ve gerçeklikleri ile nasıl bir etkileşim içerisinden geçerek oluşur? Bu soru, bireylerin sosyal deneyimlerin ve kanıksanmış içsel davranışlarının toplumsal belleğin oluşumunda nasıl bir işlev gördüğünü anlamamız için önemlidir. Bu soru doğrultusunda, toplumsal gerçekliğin oluşum sürecinde sosyal inşanın önemine vurgu yapan Berger ve Luckmann’ın düşüncelerinin ve Bourdieu’nun sosyolojik yaklaşımının önemli kavramlarından olan habitus aracılığıyla kökleşmiş eğilimlerin davranışları nasıl yönlendirdiğini ve sosyal etkileşimleri nasıl şekillendirdiğinin ele alındığı bu makalede, habitus ve toplumsal gerçekliğin toplumsal belleği nasıl etkilediğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Adı geçen üç kavram arasındaki ilişkinin açıklığa kavuşması, toplumsal belleğin oluşum aşamalarında sosyal, kültürel, bilinçli-bilinçsiz, kanıksanmış ve aktarılmış davranışların toplum ve birey davranışlarını ne yönde etkilediğini anlamamız için önemlidir. İlgili üç kavrama ait literatürün derlenerek Berger ve Luckmann’ın toplumsal gerçeklik süreci için önemli olan sosyal inşa yaklaşımı ve Pierre Bourdieu’nun habitus kavramından yola çıkarak bu üç kavram arasındaki ilişki açığa çıkarılmıştır. Çalışma sonucunda toplumsal belleğin habitus ve toplumsal gerçeklik tarafından etkilendiği, oluşum sürecinde ise habitus ve toplumsal gerçekliğin dinamik yapısı tarafından etkilenen canlı ve yaşayan bir sistem olduğu ortaya koyulmuştur. Bireyin toplum içerisindeki davranışlarının ve düşüncelerinin kaynağını oluşturan dinamiklerinin ele alındığı bu makalede, bir hatırlama süreci olan toplumsal belleğin kolektif bir yapıya ulaşırken, habitus ve toplumsal gerçeklik tarafından nasıl şekillendiğini anlatarak bu çalışmanın literatüre katkı sağlaması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Bellek, Habitus, Toplumsal Gerçeklik, Kolektif Bilinç, Kültür

The Construction of Collective Memory in the Axis of Social Reality and Habitus

Öz

How is collective memory formed through interaction with individuals’ habits and reality? This question is important for us to understand how individuals’ social experiences and habituated internal behaviour functions in the formation of collective memory. In lıne with this question, ın this article, in which the ideas of Berger and Luckmann, who emphasise the importance of social construction in the formation process of social reality, and how ingrained tendencies direct behaviours and shape social interactions through habitus, the most important concept of Bourdieu’s sociological approach, are discussed, it is aimed to reveal how habitus and social reality affect collective memory. Clarifying the relationship between these three concepts is important for us to understand how social, cultural, conscious and unconscious, habituated and transmitted behaviours affect the behaviours of society and individuals in the formation stages of collective memory. The relationship between these three concepts has been revealed based on Berger and Luckmann’s social construction approach, which is important for the process of social reality, and Pierre Bourdieu’s concept of habitus. As a result of the study, it has been revealed that collective memory is a living and living system that is influenced by habitus and social reality, and is affected by the dynamic structure of habitus and social reality in the process of formation. This article aims to contribute to the literature by explaining how collective memory, which is a process of remembering, is shaped by habitus and social reality while reaching a collective structure.

Anahtar Kelimeler

Collective memory, Habitus, Social Reality, Collective Memory, Culture

Kaynakça

• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek. Çev., Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Assmann, J., & Czaplicka, J. (1995). Collective memory and cultural identity. New german critique, (65), 125-133. google scholar
• Atik, A. & Erdoğan, Ş. B. (2014). Toplumsal bellek ve medya. Atatürk İletişim Dergisi, (6), 1-16. google scholar
• Balkız, B., & Öğütle, V. S. (2012). Peter L. Berger Ve Thomas Luckmann’ın “Gerçekliğin Sosyal İnşâsı” Teorisi Ve Eleştirisi. Sosyoloji Dergisi, (27), 33-49. google scholar
• Berger, P. L., & Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi, çev. Vefa Saygın Öğütle, İstanbul: Paradigma Yayınları. google scholar
• Berger, P.L. & Luckmann, T. (1989) The Social Construction of Reality : A Treatise in the Sociology of Knowledge. New York: Anchor Books Doubleday. google scholar
• Bietti, F. (2023). Habitus. In The Palgrave Encyclopedia of Memory Studies 1-7 google scholar
• Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2014). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. İstanbul: İletişim. google scholar
• Bourdieu, P. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
• Bourdieu, P. (1982). Leçon sur la leçon. Paris: Minuit google scholar
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. London: Routledge. google scholar
• Bourdieu, P. (1986). ‘The Forms of Capital’. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Capital. New York: Greenwood Press google scholar
• Bourdieu, P. (1996). Physical space, social space and habitus. Vilhelm Aubert Memorial lecture, Report, 10, 87-101. google scholar
• Bourdieu, P. (2002). Pierre Bourdieu on marriage strategies. Population and Development Review, 28(3), 549-558. google scholar
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Toplumsal Gerçeklik ve Dil. İstanbul: Multilingual google scholar
• Calhoun, C. (2007). “Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları’’ Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Drews, H. J. (2021). Connecting sleep, the neurocognitive memory system, and Bourdieu’s habitus concept: Is sleep a generative force of the habitus?. Journal for the Theory of Social Behaviour, 51(1), 104-123. google scholar
• Edgerton, J. D & Roberts, L. W. (2014). Cultural capital or habitus? Bourdieu and beyond in the explanation of enduring educational inequality. Theory and research in education, 12(2), 193-220. google scholar
• Gaddis, S. M. (2013). The influence of habitus in the relationship between cultural capital and academic achievement. Social science research, 42(1), 1-13. google scholar
• Galbin, A. (2014). An introduction to social constructionism. Social research reports, 6(26), 82-92. google scholar
• Gergen, K. J. (1984). Theory of the self: Impasse and evolution. In Advances in experimental social psychology . New York: Academic Press. google scholar
• Goldthorpe, J. H. (2007). “ Cultural Capital”: Some Critical observations. Sociologica, 1(2), 1-23. google scholar
• Gorski, P.S. (2015). Bourdieu Ve Tarihsel Analiz, İstanbul: Heretik Yayıncılık google scholar
• Halbwachs, M. (1992), On Collective Memory, Chicago: The University of Chicago Press google scholar
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Hafıza. Çev., Banu Barış. Ankara: Heretik Yayınları. google scholar
• Hastie, R., Park, B., & Weber, R. (1984). Social memory. Handbookof social cognition, (2), 151-212 google scholar
• Hewer, C. J. & Roberts, R. (2012). History, culture and cognition: Towards a dynamic model of social memory. Culture & Psychology, 18(2), 167-183. google scholar
• Kaplan, M., & Yardımcıoğlu, M. (2020). Alan, Habitus Ve Sermaye Kavramlariyla Pierre Bourdieu. Habitus Toplumbilim Dergisi, (1), 23-37. google scholar
• Karaarslan, F. (2014). Modern dünyada toplumsal hafıza ve dönüşümü. (Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya google scholar
• Kuzmanic, M. (2008). Collective memory and social identity: A social psychological exploration of the memories of the disintegration of former Yugoslavia. Horizons of Psychology, 17(2), 5-26. google scholar
• Lowenstein, K. (1953) The role of ideologies in political change. International Social Science Bulletin, 5(1), 51-74. google scholar
• Ludwig, K. (2007). Foundations of social reality in collective intentional behavior. In Intentional Acts and Institutional Facts: Essays on John Searle’s Social Ontology. Dordrecht: Springer Netherlands. google scholar
• Navarro, Z. (2006). In search of a cultural interpretation of power: The contribution of Pierre Bourdieu. IDS bulletin, 37(6), 11-22. google scholar
• Orianne, J. F., & Eustache, F. (2023). Collective memory: between individual systems of consciousness and social systems. Frontiers in Psychology, 14, (1) 1-14 google scholar
• Overholtzer, L. & Bolnick, D.A. (2017). The Archaeology of Commoner Social Memories and Legitimizing Histories. Journal of Archaeological Method and Theory, 24(1), 50-89 google scholar
• Özkan, G. (2018). Halkla İlişkilerin Toplumsal Rolüne İlişkisel Bir Bakış: Sosyo-Kültürel Yaklaşım. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 73-80. google scholar
• Özkan, G. (2022). Cumhuriyet Meydanları ve Toprak Alma Törenleri Örneğinde Ulus İnşa, Toplumsal Bellek ve Halkla İlişkiler. Kültür ve İletişim, 25(49), 153-181. google scholar
• Schudson, M. (1997). “Dynamics of Distortion in Collective Memory”, Memory Distortion, How Minds, Brains and Societies Reconstruct the Past, London: Harvard University Press google scholar
• Schwandt, T. A. (2003). Three epistemological stances for qualitative inquiry: Interpretativism, hermeneutics and social constructionism. California. Sage.Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek. Çev., Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Searle, J. R. (1995). The construction of social reality. Simon and Schuster. google scholar
• Shapiro, M. A. (1991). Memory and decision processes in the construction of social reality. Communication Research, 18(1), 3-24. google scholar
• Sismondo, S. (1993). Some social constructions. Social studies of science, 23(3), 515-553. google scholar
• Smagambet, B. Z., Tlespayeva, A. A., & Musabayeva, A. B. (2021). Social Memory: From Oblivion or Construction to Cultural Trauma. Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities, 13(2), 1-13. google scholar
• Timur, T. (2006). Marksizm, İnsan Ve Toplum Balibar, Seve, Althusser, Bourdieu. İstanbul: Yordam Kitap. google scholar
• Tuncel, T. K. (2014). A Review of the Social Memory Literature: Schools, Approaches and Debates. Ulusrarasi Suclar ve Tarih, 1(15), 77-125. google scholar
• Wortmann, S. (2007). Collective consciousness. The Blackwell Encyclopedia of Sociology, 1-3. google scholar