Complement Number Method and It’s Application to Division

Yıl 2015, Sayı: 8, 63 - 74, 01.12.2015

Safiye Yilmaz Erten

Öz

In the article complement number method which was used to ensure practicality to the procedures during the Ottoman period will be introduced. This method is based on using the number which completes it to the nearest tenth of force instead of the number itself during the operation. Complement number method is used in addition and subtraction especially in cases which require addition and subtraction to be done together. As we detected Mehmet Nadir has applied complement number method to division for the first time. Unlike the classical division, addition is used instead of subtraction and it is operated with a smaller number. Therefore, Nadir indicates that this method is easy and practical. This method really provides ease not for every divisions but for divisions with some special numbers. Although complement number method is not a very useful method in general, the facility it provides in special cases can not be ignored. And also the idea that division method with complement number is Nadir’s original contribution to the field makes it important to be dealed particularly

Anahtar Kelimeler

complement number, division, Mehmet Nadir, number theory

Tamam-ı Adedî Usulü ve Bölme İşlemine Uygulanması

Öz

Makalede Osmanlı döneminde işlemlere pratiklik sağlaması için kullanılan tamam-ı adedî usulü tanıtılacaktır. Bu usul, işlem yapılırken sayının kendisi yerine onu en yakın 10’un kuvvetine tamamlayan sayının kullanılmasına dayanmaktadır. Tamam-ı adedî usulü toplama ve çıkarma işlemlerinde, özellikle de toplama ve çıkarmanın bir arada yapılması gereken durumlarda kullanılmaktadır. Tespit ettiğimiz kadarıyla ilk defa Mehmet Nadir, tamam-ı adedî usulünü bölme işlemine uygulamıştır. Klasik bölme işleminin aksine çıkarma yerine toplama işlemi kullanılmakta ve daha küçük bir sayı ile işlem yapılmaktadır. Bu nedenle Nadir, metodun kolay ve kullanışlı olduğunu belirtmektedir. Yöntem her bölme işleminde değil ama bazı özel sayılarla yapılan bölme işlemlerinde gerçekten kolaylık sağlamaktadır. Tamam-ı adedî usulü genel anlamda çok kullanışlı bir yöntem olmasa da özel durumlarda sağladığı kolaylık göz ardı edilemez. Ayrıca tamam-ı adedî ile bölme yönteminin Nadir’in alana orijinal bir katkısı olduğu düşüncesi de konunun özel olarak ele alınmasını önemli kılmıştır

Anahtar Kelimeler

tamam-ı adedî, bölme, Mehmet Nadir, hesab-ı nazarî

Kaynakça

• İzzet, M. (1926). Yeni İlm-i Hesab. İstanbul: Kanaat Kitabhanesi.
• Nadir, M. (1916). Tamam-ı Adedî ile Usul-ü Taksim. Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası, Riyaziyat Kısmı, Sene 1, Sayı 4, s.432-437.
• Nadir, M. (1917). Tamam-ı Adedî ile Usul-ü Taksim’den Maabad, Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası, Riyaziyat Kısmı, Sene 2, Sayı 5, s.535-538.
• Nadir, M. (1926). Hesab-ı Nazarî. İstanbul: Milli Matbaa.
• Re’fet, M. (1916). Mücmel Hesab-ı Nazarî. İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası.
• Tuncer, T. (1995). Matematik Sözlüğü. İstanbul: Prof. Dr. Nazım Terzioğlu Basım Atölyesi.