Science and Technology Policy of the Republic of Turkey (1923-1950)

Yıl 2016, Sayı: 10, 113 - 132, 01.12.2016

Cemre Uğural

Öz

In the World, science and technology policy decisions were taken right after World War II and Cold War Period. In Turkey, the application of science and technology policies began in the 1960’s. However, before the 1960’s, in the early years of the Republic of Turkey using science and technology in required culturel and economic development has led to admission of an integrated science attitude towards the whole matters of the country. This attitude has been shaped with the strategic role attributed to science by the young Republic and also has been resource for the science and technology policies that were determined in the 1960’s in Turkey. This paper primarily aims to reveal the relation between science and the young Republic. Other issues discussed in the paper, are to indicate how the young Republic has utilized from science and technology in cultural and economic developments and to clarify what has been done accordingly. Besides, it has been argued whether the science and technology-supported cultural and economic development efforts between 1923-1950 correspond to today’s concept of ‘science and technology policy’ by introducing the emergence of science and technology policies in the World and Turkey

Anahtar Kelimeler

Concept of science and technology policy in Turkey, science in cultural development, science and industrialization breakthroughs

Cumhuriyet’in Bilim ve Teknoloji Politikası (1923-1950)

Öz

Dünya’da Bilim ve teknoloji politikası kararları II. Dünya Savaşı ve sonrasındaki Soğuk Savaş döneminde alınmıştır. Türkiye’de ise bilim ve teknoloji politikalarının uygulamaları 1960’larda başlamıştır. Ancak daha önce Cumhuriyet’in ilk yıllarında gerekli ekonomik kalkınma ve kültürel gelişmede bilim ve teknolojinin kullanılması, ülkenin tüm meselelerine karşı bütüncül bir bilimsel tutum benimsemesine yol açmıştır. Bu tutum genç Cumhuriyet’in bilime atfettiği stratejik rolle şekillenmiş ve Türkiye’de 1960’larda belirlenen bilim ve teknoloji politikalarına da kaynaklık etmiştir.Bu yazının amacı öncelikle genç Cumhuriyet’in bilimle olan ilişkisini ortaya koymaktır. Cumhuriyet’in ekonomik kalkınma ve kültürel gelişmede bilim ve teknolojiden nasıl istifade ettiğini göstermek ve bu doğrultuda neler yapıldığını açıklamak yazıda ele alınan diğer hususlardır. Ayrıca yazıda bilim ve teknoloji politikalarının dünyada ve Türkiye’de ortaya çıkışı ele alınarak 1923-1950 yılları arasındaki bilim ve teknoloji destekli ekonomik ve kültürel kalkınma çabalarının bugünkü bilim ve teknoloji politikası kavramıyla ne denli örtüştüğü de tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de bilim ve teknoloji politikası kavramı, kültürel gelişmede bilim, sanayi atılımları ve bilim

Kaynakça

• Atatürk’ün Milli Eğitim Politikası (1980). Ankara: Genelkurmay Askeri ve Stratejik Etüt Başkanlığı.
• Adıgüzel, M. B. (2004). Uçak Fabrikaları Nasıl Kapatıldı? Mühendislik ve Mimarlık Öyküleri-I içinde (s. 141-155). Ankara: TMMOB.
• Aydınel, S. (2008). Atatürkçülükte Ulusal Hedef, Ulusal Politika, Ulusal Strateji. Ankara: Siyasal.
• Ayhan, A. (2002). Dünden Bugüne Türkiye’de Bilim –Teknoloji ve Geleceğin Teknolojileri. İstanbul.
• Aytuğ, M. K. (1996). Dünden Bugüne Bilim ve Teknoloji. Ankara: Biltav.
• Bahadır, O. (2012). Osmanlılardan Cumhuriyete Bilim. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Bahçe, S., & Benan, E. (2014). İktisadi Yapılar, Türkiye ve Değişim. Faruk Alpkaya ve Bü- lent Duru (Der.) 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (s. 17-68). (3.Baskı). Ankara: Phoenix.
• Bernal, J. D. (2011) Bilimin Toplumsal İşlevi Tonguç Ok (Çev.). İstanbul: Evrensel.
• CHP Programı (1935). Ankara: Ulus.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942 (1942). Ankara: TBMM.
• Çankaya, M. (2014). Türkiye Teknoloji Tarihi. Ankara: Orion.
• Çelik, M. (2001). Cumhuriyet Döneminde Dilbilimi. Bahaeddin Yediyıldız (Ed.), Atatürk’ün Ölümünün 62. Yılında Cumhuriyet Türkiyesinde Bilimsel Gelişmeler Sempoz- yumu 8-10 Kasım 2000 içinde (s. 127-135). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Demir, R., Kalaycıoğulları İ. (2010). Tantalos’un Çocukları, Cumhuriyet Dönemi’nde Bilim ve Tekniğe Genel Bir Bakış. Ankara: Bilim.
• Demokrat Parti Tüzük ve Program (1949). Ankara: Doğuş.
• Elmacı, İ. (2015). Bilim Politikası Çalışmalarında Bütünsellik Arayışı ve “Türk Bilim Po- litikası 1983-2003”. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 55, 55-68. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Erat, V., & Arap, İ., (2016). Dünyada ve Türkiye’de Bilim-İktidar İlişkisinin Evrimi. Ankara: NotaBene.
• John Dewey Türkiye Maarifi Hakkında Rapor. (1939). İstanbul: Devlet.
• Kazdağlı, G. (1998). Atatürk ve Bilim. Ankara: Interpro.
• Kepenek, Y. (1983). Türkiye’nin Sanayileşme Süreçleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansik- lopedisi, 7, 1760-1775.
• Kili, S. (1976). 1960-1975 Döneminde CHP’de Gelişmeler-Siyaset Bilimi Açısından Bir İncele- me-, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Kocatürk, U. (1984), Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Öz, M. (2001). Cumhuriyet Döneminde Tarih Araştırmaları. Bahaeddin Yediyıldız (Ed.), Atatürk’ün Ölümünün 62. Yılında Cumhuriyet Türkiyesinde Bilimsel Gelişmeler Sempoz- yumu 8-10 Kasım 2000 (s. 17-28). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Özata, M. (2013). Atatürk, Bilim ve Üniversite (3. Baskı). Ankara: TÜBİTAK.
• Özdaş, M. N. (2000). Bilim ve Teknoloji Politikası ve Türkiye. Ankara: TÜBİTAK.
• Sayılı, A., Sinanoğlu, O., Karal, E. Z., Küyel, M. T., Şahin, N., Tekeli, ve diğerleri. (2001). Bilim Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe (3. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Serin, N. (1963). Türkiye’nin Sanayileşmesi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Tekeli, İ. (2010). Tarihsel Bağlamı İçinde Türkiye’de Yükseköğretimin ve YÖK’ün Tarihi. İstan- bul: Tarih Vakfı.
• Timur, T. (2000). Toplumsal Değişme ve Üniversiteler. Ankara: İmge.
• Tüfekçi, D. G. (1981). Atatürk’ün Düşünce Yapısı. Ankara: TES-İŞ.
• Türk Tarihinin Ana Hatları. (1930). İstanbul: Devlet Matbaası. (özgün eser)
• Türk Tarihinin Ana Hatları Kemalist yönetimin resmi tarih tezi. (1996) (2. Baskı). İstanbul: Kaynak.
• Türkcan, E. (2009). Dünya’da ve Türkiye’de Bilim, Teknoloji ve Politika. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Türkcan, E. (2013). Tarihten Teknolojiye. İstanbul: Destek.
• Uğural, C. (2016). 1923-1950 Döneminde Türkiye’de Bilim, Sanayi ve Teknoloji İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yalçın, O. (2012). Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kurumu. Gazi Akademik Bakış, 11, 267-291.
• Yavuz, İ. (2013). THK Etimesgut Uçak Fabrikası 1939-1950. Mühendis ve Makine, 636, 32-36. İnternet Kaynakları
• http://www.yenicaggazetesi.com.tr/ucak-fabrikasi-ataturkle-kuruldu-1950de-kapandi- 90451h.htm (11.08.2016).
• http://www.mmo.org.tr/yayinlar/dergi_goster.php?kodu=101&dergi=1 (11.08.2016).
• http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6336.pdf (11.08.2016)
• http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/998a1d01d86351b_ek.pdf ?dergi=1121 (13.08.2016)
• http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/4cdde86a4560c17ek.pdf ?tipi=23&turu=X& sube=0 (20.08.2016).