Spinoza’da Birinci Tür Bilgi: “Hayal Gücü” Zemininde Bir Derinleştirme

Yıl 2019, Sayı: 15, 95 - 110, 28.06.2019

Ayşe Gül Çıvgın

Öz

Spinoza, Ethica:
Geometrik Yöntemle Kanıtlanmış ve Beş Bölüme Ayrılmış Ahlak eserinde üç bilgi
türünden bahseder. Şeylerin (1) hayal gücü temelinde zaman ve mekânda
bulunmaları bakımından algılanmaları, (2) akıl yürütme esasında ortak kavramlar
ve uygun fikirler altında idrak edilmeleri, (3) görü üzerinden özlerinin,
Tanrıda bulunup Tanrısal doğanın zorunluluğundan çıkmaları bakımından
kavranmaları tümüyle insanın bilme faaliyetinin sınırlarının içinde, her biri
belli bir düşünce tarzına ve bilgi mertebesine karşılık gelecek şekilde
açıklanır. Spinoza, bunları sırasıyla “birinci tür bilgi, sanı ya da hayal
gücü”, “ikinci tür bilgi” ve “üçüncü tür bilgi” olarak adlandırır. Bu yazıda,
Spinoza’nın sisteminde “birinci tür bilgi, sanı ya da hayal gücüne”
odaklanılacak, hayal gücünün bu bilgideki yeri ve edimleri açıklanmaya
çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Töz, Uzam, Hayal Gücü, Hafıza, Zihin

Kaynakça

• Balanuye, Ç. (2017). Spinoza’nın Sevinci Nereden Geliyor? Reddedilmeyecek Bir Felsefi Teklif. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bottici, C. (2015). Başka Bir Aydınlanma: Spinoza’da Mit ve İmgelem. ViraVerita. (Çev. Nurbânu Karataş). Sayı: 2, 130- 155.
• Bumin, T. (2005). Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Curley, E. (1988). Behind the Geometrical Method: A Reading of Spinoza’s Ethics. Princeton: Princeton University Press.
• Deleuze, G. (2000). Spinoza Üzerine On Bir Ders. (Çev. Ulus Baker). Ankara: Öteki Yayınları.
• Deleuze, G. (2011). Spinoza Pratik Felsefe. (Çev. Ulus Baker & Alber Nahum). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Descartes, R. (1989). Aklın İdaresi İçin Kurallar. (Çev. Mehmet Karasan). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Elmas, M. F. (2013). Spinoza’nın Antropomorfizm Eleştirisi ya da Aklın Hayalgücünü İfşası Üzerine. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi.Sayı: 21, 19-28.
• Gatens, M. & Lloyd, G. (1999). Collective Imaginings. Spinoza, Past and Present. London: Routledge.Hardt, M. (2012).
• Gilles Deleuze: Felsefede Bir Çıraklık. (Çev. İsmail Öğretir & Ali Utku). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Lord, B. (2010). Spinoza's Ethics. An Edinburgh Philosophical Guide, Edinburgh University Press.
• Nadler, S. (2006). Spinoza’s Ethics: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pugliese, N. (2017). Spinoza’s Argument for a Bodily Imagination. Unisinos Journal of Philosophy. Filosofia Unisinos, 18 (3), 172-176.
• Spinoza, B. (2011). Ethica Geometrik Yöntemle Kanıtlanmış ve Beş Bölüme Ayrılmış Ahlak. (Çev. Çiğdem Dürüşken). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Spinoza, B. (2014). Mektuplar. (Çev. Emine Ayhan). Ankara: Dost Kitabevi.
• Spinoza, B. (2015). Anlama Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme. (Çev. Emine Ayhan). Ankara: Dost Kitabevi.
• Tóth, O. I. (2018). Memory, Recollection and Consciousness in Spinoza’s Ethics. Society and Politics, Vol. 12 no. 2 (24), 50-71.
• Zelyüt, S. (2010). Spinoza. Ankara: Dost Kitabevi.