Razi: Practica Puerorum

Yıl 2019, Sayı: 15, 47 - 74, 28.06.2019

Çağatay Aşkit

Öz

Batı’da Rhazes, Albubator
adlarıyla bilinen Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī 9.yüzyılın ikinci
yarısında Horasan’ın Rey şehrinde doğmuştur. Tıp, felsefe, din, matematik, astronomi
vb. alanlarda iki yüzden fazla eseri bulunmaktadır. Tıp alanındaki eserleriyle
ün kazanmış olan Rāzī ikinci Galenus, Arap Hippokrates olarak da anılmıştır. Aynı
zamanda özel olarak sadece çocuk hastalıklarını ele alan ilk tıp eserini yazan
hekim olarak da kabul edilir. 900 yılında yazıldığı düşünülen Farsça ya da
Arapça nüshası kayıptır. 12. yüzyılda Latinceye çevrilmiş, farklı adlarla
defalarca basılmış, bu sayede günümüze ulaşmıştır. Doğu’da ve Batı’da 10.
yüzyıldan başlayarak 17. yüzyıla değin bu konuda yazan pek çok yazarın eserine
yön vermiştir. Bu çalışmada, Türkçe tıp tarihi literatürüne katkı sağlamak
amacıyla, öncelikle eserin Latinceden Türkçeye tam metin olarak çevirisi
sunulmuş, ardından eserde geçen çocuk hastalıkları Yunan-Bizans öncüllerinin
eserlerindekilerle karşılaştırılmış ve aralarındaki benzerlik-farklılıklar
ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Razi, Practica Puerorum, pediatri, çocuk hastalıkları.

Teşekkür

Değerli katkılarından dolayı Prof.Dr. Ahmet Acıduman!a teşekkürü borç bilirim.

Kaynakça

• Acıduman A. ve Aşkit Ç. (2017). Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l-Manṣūrī Adlı Ünlü Eserinde Gebelerin ve Çocukların Tedbiri Üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 7 (2), 110-136.
• Acıduman A. ve Şems Ş. (2014). İsmâ‘îl Cürcânî’nin ünlü eseri Zahîre-i H’arezmşâhî’nin XVI. yüzyıl Türkçe çevirisi Kânûn el-‘İlâc ve Şifâ’ el-Emrâz li-Külli Mizâc’da çocuk sağlığı ve hastalıkları üzerine. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi (57), 141-160.
• Ağırakça A. (2004). İslâm Tıp Tarihi [Başlangıçtan VII./XIII. Yüzyıla Kadar]. İstanbul: Çağdaş Basın Yayın Ltd. Şti.
• Bos G. ve McVaugh M. (Ed.). (2015). Al- Rāzī, On the Treatment of Small Children (De curis Puerorum), The Latin and Hebrew Translations. Leiden/Boston: Brill.
• Browne E.G. (1921). Arabian Medicine. London: Cambridge University Press.
• Campbell, D. (1926). Arabian Medicine and Its Influence on the Middle Ages, Vol.I. London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co., Ltd.
• Castiglioni A. (1947). A History of Medicine, 2nd Edition, Revised and Enlarged (Trans. Krumbhaar E.B.) New York: Alfred A. Knopf.
• DMLBS. = R. K. Ashdowne, D. R. Howlett, & R. E. Latham (eds.). (2018). Dictionary of Medieval Latin from British Sources. Oxford: British Academy. Adres: http://logeion.uchicago.edu
• Elgood C. (1951). A Medical History of Persia and the Eastern Caliphate From the Earlist Times Until the Year A.D. 1932. Cambridge: Cambridge University Press.Garrison F.H. (1913). An Introduction to the History of Medicine. Philadelphia and London: W.B. Saunders Company. Goodman, L.E. (1995). Al-Rāzī. In C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs and G. Lecomte (Ed.). The Encyclopaedia of Islam (New Edition, Vol VIII, pp.474-477). Leiden: Brill.
• İlgili Ö. ve Acıduman A. (2017). Aeginalı Paulus’un Epitome Adlı Eserinde Hamile Bakımı ve Pediyatri Üzerine. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 70 (1), 5-12. Kahlert, U. (2015) Buch des Rhazes über Kinderkrankheiten. (Doctoral Dissertation). Retrieved from: http://hss.ulb.uni-bonn.de/2015/4010/4010.pdf.
• Kahya, E. (1982). Studies of Rhazes Medical Heritage. DTCF Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi. Ankara Üniversitesi Basımevi, 415-420.
• Lerclerq L. (1876). Histoire de la Médecine Arabe Tome I. Paris: Ernest Leroux.
• Meyerhof M. (1935). Thirty-Three Clinical Observations by Rhazes. Isis, 23 (2), 321-372.
• Neuburger M. (1902). Handbuch der Geschichte der Medizin: Band I. Jena: Verlag von Gustav Fischer. Radbill, S. (1971). The First Treatise on Pediatrics. American Journal of Diseases of Children, 122 (5), 369-376.
• Ranking.G.S.A. (1996). The Life and Works of Rhazes (Abū Bakr Muhammad bin Zakarīya Ar-Rāzī. In F. Sezgin (Ed.). Islamic Medicine Volume 25 Muḥammad ibn Zakarīyā’ Al-Rāzī (d. 313/925) Text and Studies II (pp.73-104). Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University.
• Sadi L.M. (1996) The Millenium of Ar-Razi (Rhazes) (850-932) A.D.?). In In F. Sezgin (Ed.). Islamic Medicine Volume 25 Muḥammad ibn Zakarīyā’ Al-Rāzī (d. 313/925) Text and Studies II (pp. 252-262). Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University.
• Sarton G. (1953). Introduction to the History of Science, Vol. 1, from Homer to Omar Khayyam. Baltimore: The Williams & Wilkins Company.
• Sezgin F. (1970) Geschischte Des Arabischen Schriftums, Band III: Medizin-Pharmazie- Zoologie-Tierheilkunde. Leiden: Brill.
• Soydan N.Y., Aşkit Ç., Acıduman A. (2018). Amidalı Aetius ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 61 (1-2), 27-50.
• Still G.F. (1931). The History of Pediatrics: The progress of the Study of Diseases of Children up to the End of the XVIIIth Century. London: Oxford University Press.
• Sudhoff, K. Erstlinge der pädiatrischen Literatur: Drei Wiegendrucke über Heilung und Pfege des Kindes, Verlag der Münchner Drucke, München, 1925.
• Tavone Passalacqua V. (1959). Rhazes, Practica Puerorum, Traduzione e commento. Pagine di storia della medicina, 3, 1-43.
• Thorndike L. (1958). Latin Manuscripts of Works by Rasis at the Bibliothèque Nationale, Paris. Bulletin of the History of Medicine, 32 (1), 54-67.
• Thorndike L. ve Kibre P. (1963). A Catologue of Incipits of Medieval Scientific Writings in Latin, Revised and Augmented Edition. Cambridge Massachusetts: The Mediaeval Academy of America.
• Ullmann M. (1978). Islamic Medicine. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Van der Berg, W.S. (1917). Eene middelnederlandsche vertaling van het Antidotarium Nicolaï met den Latijnschen tekst. Leiden: Brill.
• Yurdakök M. (1994). Razi: Çocuk Hekimlerinin Babası (IX. Yüzyıl). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 37, 197-204.