Jacob Moleschott’un “Deverân-ı Hayât” adlı eserinin kısmi tercümesi

Yıl 2023, Sayı: 24, 141 - 154, 29.12.2023

Harun Çakan

Öz

XIX. yüzyılda Almanya’da ortaya çıkan, çeviriler yoluyla çeşitli ülkeleri etkileyen ve yoğun tartışmalara da yol açan Bilimsel Materyalizm akımının temsilcilerinden olan Jacob Moleschott’un en önemli eserlerinden biri “Kreislauf des Lebens (Yaşamın Döngüsü)” isimli eserdir. Bilimsel materyalizmin diğer bazı temsilcilerinin eserlerinin yanı sıra Moleschott’un bu eseri Osmanlı düşünce hayatına, kısmen de olsa aktarılmıştır.
Osman Şükrü tarafından yapılan bu çeviri Maarif Mecmuası’nda üç kısım halinde yayımlanmıştır. Ancak çeviri, eserin tümünü kapsamamakta, kitabın üçüncü bölümü olan “Maddenin Ölümsüzlüğü” başlığının büyük kısmını içermektedir. Mütercimin diğer bölümlerle ilgili niyetine dair ise bir bilgi bulunmamaktadır.
Söz konusu çeviri hem yazarın kimliğinden ötürü hem de Osmanlı’ya aktarılan kısmın doğadaki madde döngüsüne dair dönemin bilimsel bilgilerini içermesi bakımından önemlidir.
Bu çalışmada öncelikle Moleschott hakkında genel bilgi verilmiş, ardından metnin ilgili kısmı ele alınmıştır. Sonrasında ise Osman Şükrü ve tercümenin yayınlandığı Maarif Mecmuası hakkında bilgiler aktarılmış ve çeviri değerlendirilmiştir. Ek olarak ise metnin transkripsiyonu verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel Materyalizm, Madde Döngüsü, Jacob Moleschott, Osmanlı Materyalizmi

Kaynakça

• Büttner, S. (1994). "Moleschott, Jacob", İçinde Neue Deutsche Biographie 17, 723-725. URL: http://www.deutsche-biographie.de/pnd118734547.html. 35.07.2023 tarihinde erişildi.
• Erbay, E. (1991). Maârif Mecmuası - Tafsilli Fihrist ve Bütün Şiirler (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Fischer, K.P. (1853). Die Unwahrheit des Sensualismus und Materialismus. Erlangen: Verlag von Theodor Blaesing.
• Gregory, F. (1977). Scientific Materialism in nineteenth-century Germany, Dordrecht ve Boston: Reidel.
• Grützner, P. (1906). "Moleschott, Jacob", İçinde Allgemeine Deutsche Biographie 52, s. 435-438. URL: http://www.deutsche-biographie.de/pnd118734547.html?anchor=adb. 03.07.2023 tarihinde erişildi.
• Moleschott, J. (1852). Kreislauf des Lebens – Physiologische Antworten auf Liebig’s Chemische Briefe, Mainz: Verlag Victor von Zabern.
• Moleschott, J. (1855). Kreislauf des Lebens – Physiologische Antworten auf Liebig’s Chemische Briefe, Mainz: Verlag Victor von Zabern.
• Moleschott, J. (1875). Kreislauf des Lebens. Giessen: Verlag von Emil Roth.
• Moleschott, J. (1866). La Circulation de la vie - Lettres sur la Physiologie en Réponse aux Lettres sur la Chimie, de Liebig. Paris: Germere Baillière, Libraire-Éditeur.
• Okay, O. M. (t.y.). Maârif. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (2003. bs). URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/maarif--dergi. 03.07.2023 tarihinde erişildi.
• Osman Şükrü (1314). Deverân-ı Hayât. Maarif 5 (32). 501-502.
• Osman Şükrü (1314). Deverân-ı Hayât. Maarif 5 (33). 520-521.
• Osman Şükrü (1314). Deverân-ı Hayât. Maarif 5 (34) . 538-539.
• Yazıcı, Mehmet Yunus. (2020). Şükrü Osman Şenozan. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. URL: https://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/senozan-sukru-osman. 03.07.2023 tarihinde erişildi.