TÜRKİYE’DE, SARIÇAMIN (Pinus sylvestris L.) EN GÜNEY ENLEMLERDE BELİRLENEN YENİ YAYILIŞLARI

Yıl 2019, Sayı: 3, 50 - 62, 15.06.2019

Said Dağdaş , Mustafa Elmas Levent Timur

Öz

2018 yılının Haziran ayında, Kayseri-Pınarbaşı Orman İşletme Şefliği (OİŞ) sınırları içerisinde sarıçamın hem saf ve hem de karaçamla karışık yeni yayılışları belirlenmiştir. Yeni belirlenen toplu ve bakir doğal yayılış sahaları, sarıçamın Türkiye’deki en güney enlemdeki bilinen yayılış haritasını değiştirmiş ve ülkemizdeki yayılışını daha güney enlemlere indirmiştir.

Yeni tesbit edilen yayılış sahaları, önceki orman amenajman planlarında görülmemektedir. Toroslar üzerindeki yeni yayılışların en önemlisi, Pınarbaşı-Kızılören köyü (mahallesi) hudutları dahilindeki, adını sarıçamdan alan Çamboynu Mevkiinde belirlenen toplam 73 ha’lık saf sarıçam meşceresidir. Bu yayılış sahası, Hasırcı köyünün tam doğusunda, Kızılören köyünün ise güneydoğusunda kalır ve Toroslar üzerinde iki farklı yayılıştadır.

Çamboynu sahasının ortalama koordinatı 38031’16’’ kuzey enlemi ile 36018’43’’ doğu boylamı arasında yer alır. Yerinde yapılan ölçümlere göre sarıçamın topluca yayılış yaptığı
rakım aralığı 1800 m ile 2075 m arasındadır. Sözü edilen orijinal yayılış sahası, 2017 yılında yürürlüğe giren yeni planın 953-954-955 ve 956 numaralı bölmeleri içinde ve farklı meşcere tiplerinde tanımlanmıştır.

Türk ormancılık literatüründe, Kayseri-Pınarbaşı-Melikgazi yayılışı çok sayıda kaynakta “dünyada sarıçamın en güney enlemdeki yayılışı olarak” belirtilse de, bu bilgi hatalıdır. Sarıçamın dünyada doğal olarak en güney enleme indiği yer 37. kuzey enlemidir ve İspanya’nın Endülüs Eyaletindeki Sierra Nevada Dağlarıdır. Kızılören yayılış sahası aynı zamanda, sarıçamın dünyada en güney enleme indiği Sierra Nevada Dağlarındaki yayılışından sonra dünyadaki en güney enlemde belirlenen saf, bakir ve toplu sarıçam yayılışıdır.

Ayrıca, Pınarbaşı Orman İşletme Şefliğine bağlı Sarız-Kırkısrak-Virikler mahallesinde 2018 yılında 1180 numaralı bölmede belirlenen sarıçamın karaçamla karışık Türkiye’deki
en güney enlemdeki yayılışı ise, sarıçamın yayılışını Sarız-Binboğa Torosları üzerine indirmiştir. Sarız-Kırkısrak-Virikler yayılışı, Doğu Torosların Binboğa Dağları üzerindeki vadiler içindedir. Yüksek Akdeniz Ekosisteminde yer alır. 38026’08’’ ve 38026’23’’ kuzey enlemleri ile 36039’16’’ ve 36040’08’’ doğu boylamları arasındadır. Ortalama rakım ise 1710 m ile 1845 m arasıdır. Toplam nüve alanı 18,9 ha, yayılış alanı 67 ha’dır. Yeni belirlenen biyolojik altın değerindeki doğal yayılış sahalarının yakın gelecekte çok sayıda ve farklı disiplinlerde araştırma projesine konu edilmesi zaruridir.

Anahtar Kelimeler

Pinus sylvestris, Sarıçam, Türkiye, Kayseri

Newly Identified Southernmost Distribution of Scots Pine (Pinus sylvestris L.) Natural Stands in Turkey

Öz

In this research, natural southernmost relict distribution of Scots pine stands in Turkiye which are recorded in 2018 have been submitted in two different locations of Pınarbaşı Forest
Subdistrict of Kayseri Regional Forest Directorate.

Both of newly recorded Scots pine stands are being found on Eastern part of Taurus Mountains near Pınarbaşı - Kızılören - Çamboynu and Sarız - Kırkısrak - Virikler localities. The coordinates cited for Pınarbaşı-Kızılören-Çamboynu locality are in between: 38˚31’16’’ N - 36˚ 18’ 43’’ E latitude & longitude. The altitudes of the stands are in between 1800-2050 m.

The coordinates cited for Sarız-Virikler locality are in between 38˚26’08’’ N - 36˚ 40’ 08’’ E latitude & longitude. The altitudes of newly recorded relict stands of Scots pine mixed with European black pine are about 1710-1845 m near Sarız-Kırkısrak-Virikler settlement and prevailed among nearly 18,9 ha.

Collection of herbarium samples of Scots pine and European black pine sampled from the sites and pictures have been taken on the date of June 27-28, 2018.

These two relict populations of Scots pine and European black pine should be certified as Gene Conservation Forest or Seed Stand or at least given High Conservation Value Forest status
under Nature Conservation function of Pınarbaşı Forest Management Plan.

Anahtar Kelimeler

Pinus sylvestris, Scots pine, Turkey, Kayseri

Kaynakça

• Akkemik, Ü.(2014). “Türkiye’nin Doğal-Ekzotik Ağaç ve Çalıları-I (Gymnospermler Angiospermler) (A-G)”. Orman Genel Müdürlüğü Yayını, Yapım: CTA Ltd., s.736
• OGM (1970). Adana Orman Başmüdürlüğü, Yahyalı OİM, Maşat Serisi Amenajman Raporu, 3 s Maşat Serisi Haritası (Hazırlayan: A. Turan Candan), Tatbiki Uygundur İmza Tarihi: 11/4/1970 (3-A Şube Müdürü yerine Metin Çokça).
• OGM (1995). Bursa Orman Bölge Müdürlüğü, Keles OİM, Baraklı OİŞ Orman Amenajman Planı (1995- 2014), II. Yenileme, 27/7/1995, s.306
• OGM (2005). Bursa Orman Bölge Müdürlüğü, Keles OİM, Baraklı OİŞ Orman Amenajman Planı (2005- 2024), III. Yenileme, 1/7/2005, s.376
• OGM (2011). Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü, Bartın OİM, Kurucaşile OİŞ Fonksiyonel Orman Amenajman Planı (2011-2030), 14/11/2011, s.528
• OGM (2012). Forest Inventory Results - 2012. Published by General Directorate of Forestry-Forest Management and Planning Department, Printed by General Directorate of Meteorology, s.17
• OGM (2014). Silvikültürel Uygulamaların Teknik Esasları. Tebliğ Numarası: 298
• OGM (2015). Türkiye Orman Varlığı - 2015. Orman ve Su İşleri Bakanlığı - OGM Yayınları, s.32
• OGM (2017). Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü, Kayseri OİM, Pınarbaşı OİŞ Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planı (2017-2036), III. Yenileme, 12/05/2017, 414 s.
• OGM (2018). Orman Genel Müdürlüğü - Bilgi Sistemleri Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OGM (2019a). Kayseri Orman İşletme Müdürlüğü. https://kayseriobm.ogm.gov.tr/KayseriOIM/Sayfalar/default.aspx
• OGM (2019b). Asli Ağaç Türlerimiz. http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/15_01_01_dd78e.pdf(Erişim 30.06.2018)
• OGM (2019c). “Türkiye Silvikültüründe Asli Orman Ağacı Türleri: 9.1.1. Sarıçam (Pinus silvestris L.)”. http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/silvikultur_48605.pdf (Erişim 20.06.2018)
• Atalay, İ. (2002). “Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri (Ecoregions of Turkey)”. Orman Bakanlığı Yayınları, Baskı:Meta Basımevi, İzmir, 266 s.
• Atalay, İ. (2012a). “Sarıçam (Pinus sylvestris var. sylvestris) Ormanlarının Ekolojisi ve Tohum Nakli Açısından Bölgelere Ayrılması”. Orman ve Su İşleri Bakanlığı-Orman Ağaçları ve Tohumları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Çeşitli Yayınlar Serisi No: 5, Baskı: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, 320 s.
• Atalay, İ. (2012b). “Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri (Ecoregions of Turkey) (Genişletilmiş 2. Baskı)”. Orman ve Su İşleri Bakanlığı-OGM Yayınları, Baskı: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, 496 s.
• Çepel, N., Dündar, M., ve Günel, A. (1977). “Türkiye’nin Önemli Yetişme Bölgelerinde Saf Sarıçam Ormanlarının Gelişimi ile Bazı Edafik ve Fizyografik Etkenler Arasındaki İlişkiler”. TÜBİTAK Yayınları No: 354, TOAG (Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu) Seri No: 65, 165 s., Ankara.
• Dağdaş, S. (2019). 02.01.2019 tarih ve 2816951 sayılı, Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü (OBM)-Kayseri Orman İşletme Müdürlüğü (OİM), Pınarbaşı OİŞ Sınırları İçinde Sarıçamın Yeni Doğal Yayılışlarının Belirlenmesi Amacıyla Yapılan Teknik İnceleme Gezisine İlişkin Rapor (28-29.6.2018).62
• Dağdaş, S., ve ark., (1997). “Türkiye’de Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Orijin Denemelerinin İlk Sonuçları”. İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi, Nu.: 272, Ankara, 119 s.
• Dağdaş, S., Turan, İ. ve Kırış, R. (2005). “Anadolu’da Sarıçamın (Pinus sylvestris L.) İki Yeni Yayılış Alanı”. Tabiat ve İnsan Dergisi, Yıl: 39, Mart 2005, Sayı: 1, s. 48: 3-21, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği.
• Dağdaş, S., ve Doğan, R. R., (2018). “Sarıçamın (Pinus sylvestris L.) İç Anadolu Antropojenik Stebinde Belirlenen Kalıntı Ormanları ve Alınacak Önlemler”. Orman ve Av Dergisi, Yıl: 2018, Temmuz-Ağustos, Sayı: 4, Cilt: 96, ISSN 1302-040X, s. 50: 27-37, Ankara.
• Dağdaş, S., ve Doğan, R.R.(2019). Ankara Orman Bölge Müdürlüğü (OBM) - Ankara Orman İşletme Müdürlüğü (OİM) Ankara Orman İşletme Şefliği (OİŞ) Sınırları İçinde Kalıntı Sarıçam ve Karaçam Ormanı Yayılışlarının Belirlenmesi Amacıyla Yapılan Teknik İnceleme Gezisine İlişkin Rapor (21-22 Şubat 2019).
• Kayacık, H. (1954). “Türkiye Çamları ve Bunların Coğrafi Yayılışları Üzerinde Araştırmalar”. İ. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, İstanbul, s. 43-60.
• Saatçioğlu, F. (1976). “Silvikültür I - Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri”. II. Baskı, İ. Ü. Yayın Nu.: 2187, İ. Ü. Orman Fakültesi Yayın Nu.: 222, Sermet Matbaası, İstanbul, 422 s.
• Tetik, M. (1994). Sarıçam - Sarıçamın Doğal Yayılışı. El Kitabı Dizisi: 7 – Sarıçam (Editör: Nejat GİRAY), Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Muhtelif Yayınlar Serisi: 67, s. 285:31-38, Ankara
• Yılmaz, M., Ok, T., ve Akbaş, M. (2009). “Malatya Yöresindeki Doğal Sarıçam Yayılışları ile İlgili Bazı Gözlem ve Öneriler”. Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl: 46, Sayı: 7-8-9, Ankara, s. 33-36.
• Zednik, F. (1963) (Çeviri: Hasan Selçuk). “Türkiye Ormanları, Bugüne Kadar Tatbik Edilen ve Gelecekte Tatbiki Tavsiye Edilen Silvikültürel Muameleler”. OAE Muhtelif Yayınlar Serisi No:14, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara, s.118